ماشین زمان: مرورگرهای فراموش‌شده دوست‌داشتنی؛ از اپرا مینی تا سافاری ویندوز

اینترنت چشم‌اندازی همیشه درحال تحول است و در طول سال‌ها شاهد آمدن‌ها و رفتن‌های بسیاری از مرورگرهای وب در این دنیای بی‌انتها بوده‌ایم. به‌طور حتم همه‌ی ما با اینترنت اکسپلورر، اج، فایرفاکس و کروم آشنا هستیم و اخیرا مرورگر آرک هم بین کاربران مک و ویندوز طرفداران زیادی به دست آورده‌ است؛ اما بد نیست بدانید تعداد زیادی مرورگر کمترشناخته‌شده نیز وجود دارند که بسیاری از آن‌ها درطول سال‌ها ناپدید شده‌اند، اما برخی هنوز پابرجا هستند و ما آن‌ها را فراموش کرده‌ایم.

همه‌ی ما عاشق یادآوری خاطرات هستیم، پس اجازه دهید نگاهی به برخی از جالب‌ترین مرورگرهایی بیندازیم که آن‌ها را فراموش کرده‌اید یا حتی شاید از وجود چنین مرورگرهایی بی‌خبر بوده‌اید.

احتمالا کمتر کسی مرورگر مکستون را به‌خاطر داشته باشد؛ این مرورگر که در سال ۲۰۰۲ متولدشد، لزوما کار متفاوتی انجام نمی‌داد، اما برای کاربران کنجکاوی که بین مرورگرهای مختلف درحال پرسه‌زدن بودند، گزینه‌‌ی جایگزین جالبی به‌شمار می‌رفت.

این‌روزها بیشتر ما مرورگر موردعلاقه‌ی خود را انتخاب کرده‌ایم و حوصله‌ی کلنجاررفتن با مرورگرهای دیگر را نداریم؛ اما شاید برایتان جالب باشد بدانید که مرورگر مکستون باوجود ناشناخته‌بودن و گذشتن بیش‌از دو دهه از عمرش، هنوز هم زنده و فعال است. نسخه‌ی فعلی مکستون مبتنی‌بر کرومیوم است و ویژگی‌های جالبی مانند تقسیم صفحه و امکان به‌اشتراک‌گذاری فایل‌ها بین دستگاه‌های مختلف را دارد. با تمام این حرف‌ها، احتمالا دلیل چندانی وجود ندارد که بخواهید مرورگر فعلی خود را برای استفاده از مکستون رها کنید.

مرورگرهای وب در گذشته تنها قادر به نمایش متن‌ بودند و خبری از تصاویر رنگارنگ و ویدیو نبود؛ اگر دلتان می‌خواهد فضای وب‌گردی آن‌روزها را تجربه کنید، مرورگر لینکس را پیشنهاد می‌دهیم، چراکه این مرورگر باوجود عمر ۳۲‌ساله‌اش همچنان فعال است (جدیدترین نسخه‌ی این مرورگر کمتر از یک ماه گذشته منتشر شد!).

دلیل اینکه احتمالا هیچ‌چیزی درباره‌ی لینکس نمی‌دانید این است که این مرورگر کاملا متنی است؛ به این معنی که برای مشاهده‌ی هر صفحه‌ی مدرنی در دنیای اینترنت، شما تنها قادر به مشاهده‌ی متن آن صفحه خواهید بود.

استفاده از مرورگری که فقط از نمایش متن پشتیبانی کند، عجیب به‌نظر می‌رسد و احتمالا دلیل ناشناخته‌ماندن Lynx نیز همین است؛ بااین‌حال، توسعه‌دهندگان این مرورگر هنوز به این پروژه امید دارند و شاید بد نباشد برای تجربه‌ای جدید سری به آن بزنید.

راک‌ملت مرورگری متعلق به اوایل دهه‌ی ۲۰۱۰ بود که با موتور کرومیوم توسعه داده شد، اما تمرکز زیادی روی جنبه‌های اجتماعی داشت. این مرورگر به‌دلیل پشتیبانی از شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک در دل خود، توانست در آن زمان توجه بسیاری از کاربران را جلب کند. کاربران Rockmelt به‌راحتی می‌توانستند درحین وب‌گردی و بدون نیاز به جابه‌جایی بین تب‌ها، به چت‌های فیسبوک دسترسی داشته باشند. این مرورگر درواقع تجربه‌ی پیام‌رسانی یکپارچه بود که علاوه‌بر لیست دوستان آنلاین، اعلان‌های فیسبوک را نیز در معرض دید کاربران قرار می‌داد.

آن زمان، فیسبوک پرکاربردترین شبکه‌ی اجتماعی از دید کاربران بود و استفاده از مرورگری که این پلتفرم را در خود جای داده بود، تعامل با فیسبوک را آسان‌تر می‌کرد. این روزها تمام اپلیکیشن‌های غیررسمی، معمولا از نسخه‌ی وب سرویس‌های پیام‌رسان استفاده می‌کنند و رابط کاربری جذابی ندارند. ایده‌ی راک‌ملت تنها در زمان خود امکان‌پذیر بود؛ اما حالا که مفهوم فدیورس، متاورس شبکه‌های اجتماعی درحال جان گرفتن است، خوب است دوباره این مرورگرها به دنیای وب بازگردند.

اپل همیشه اکوسیستم بسته‌ای داشته و «باغ محصور» آن معروف است؛ اما این موضوع در سال ۲۰۱۰ بسیار بدتر از امروز بود. برنامه‌های موجود در آیفون اجازه‌ی اجرای کدهای غیراپلی را نداشتند، به‌ این معنی که مرورگرهایی غیر از سافاری متعلق به خود اپل اساسا نمی‌توانستند وجود داشته باشند؛ بااین‌حال، اپرا مینی در این شرایط پر از محدودیت، برای کاربران آیفون عرضه شد.

اپرا مینی راه‌حلی مبتکرانه‌ برای عرضه‌ی مرورگری به کاربران آیفون بود. این مرورگر به‌جای رندر صفحات وب روی گوشی، ابتدا آن‌ها را در فضای ابری بارگذاری می‌کرد و بعد صفحات لودشده در فضای ابری را در گوشی کاربر استریم می‌کرد. این فرایند برای کاربران امروزی چندان مطلوب به‌نظر نمی‌رسد؛ اما از آنجایی‌که آیفون‌ها در آن زمان هنوز بسیار کند بودند، استفاده از اپرا مینی اتفاقا سریع‌تر از مرورگر‌های معمولی بود و مصرف داده را نیز کاهش می‌داد. مهم‌تر از همه اینکه اوپرا مینی روشی هوشمندانه برای دورزدن محدودیت‌های اپل بود. اپرا حتی تایمر شمارش معکوس تا زمان تایید این برنامه در اپ استور ایجاد کرده بود.

اپرا مینی برای کاربران اندروید هنوز فعال است؛ اما این روزها استفاده از این مرورگر چندان منطقی نیست؛ چراکه گوشی‌های هوشمند بسیار سریع‌تر از گذشته هستند و بیشتر مردم به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند.

احتمالا نمی‌دانستید که شرکت AOL در سال ۲۰۰۴ در پی شکایت از مایکروسافت به‌خاطر رفتارهای ضدرقابتی موفق شد کلیه‌ی حقوق استفاده از اینترنت اکسپلورر را با عقد قراردادی ۷ ساله دریافت کند. AOL با استفاده از این فرصت، مرورگر AOL Explorer را که بیشتر مبتنی بر اینترنت اکسپلورر بود عرضه کرد. این مرورگر از قابلیت‌های اینترنت اکسپلورر مانند دسترسی به به‌روزرسانی‌‌های ویندوز و استفاده از پلاگین‌های IE برخوردار بود.

ده، بیست سال پیش، تولیدکنندگان کنسول در تلاش بودند تا از فراگیرشدن اینترنت به نفع خود استفاده کنند و اینطور شد که برخی از آن‌ها تصمیم به اضافه‌کردن مرورگر به کنسول خود گرفتند. نینتندو هم به این جمع پیوست و کنسول Wii و Nintendo DSi را به مرورگر مجهز کرد؛ اما کنسول‌های DS یا DS Lite چطور؟

نینتندو برای کاربران DS یا DS Lite هم راه‌حل مناسبی ارائه می‌داد، البته اگر کسی اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ حاضر بود برای استفاده از مرورگر روی کنسول، ۲۰ دلار هزینه اضافی پرداخت کند. مرورگر Nintendo DS که روی کارتریج بازی منتشر شد، درواقع نسخه‌ای از Opera 8.5 بود؛ اما حتی در آن زمان هم کنسول DS با روش‌های معمول از پس اجرای این مرورگر برنمی‌آمد.

راه‌حل نینتندو برای اجرای این مرورگر روی کنسول DS این بود که کارتریج بازی DS را همراه‌با کارتریج Game Boy Advance عرضه کند تا به‌عنوان رم اضافی درنظر گرفته شود. البته حتی با وجود این تدبیر، کاربران از عملکرد وحشتناک این مرورگر شاکی بودند. خوشبختانه با عرضه‌ی Nintendo DSi و گنجاندن مرورگر در خود کنسول، سخت‌افزار از رم کافی برای اجرای آن برخوردار شد.

امروزه سافاری به‌عنوان مرورگر انحصاری دستگاه‌های اپل شناخته می‌شود؛ اما به‌مدت کوتاهی بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲، مرورگر اپل راه خود را به ویندوز باز کرده بود. شاید شما هم جزو افرادی هستید که در آن سال‌ها تجربه‌ی جالب استفاده از این مرورگر را کسب کرده‌اید. باوجود نبود مدرک برای اثبات این ادعا، افرادی هستند که دکمه‌های کوچک‌کردن، ری‌استور و بستن پنجره به سبک و سیاق مک را به‌خاطر می‌آورند.

سافاری صرفاً مرورگری معمولی بود و اگر بتوانید نصب‌کننده‌ی نرم‌افزار را پیدا کنید، همین امروز هم روی ویندوز شما اجرا می‌شود؛ البته به‌دلیل قدیمی‌بودن، استفاده‌ی چندانی از آن نخواهید داشت. دنیای وب در سال‌های اخیر به‌شدت تکامل پیدا کرده است و بسیاری از وب‌سایت‌ها دیگر روی این مرورگر باز نمی‌شوند.

اگر به اواخر دهه‌ی ۹۰ برگردیم، به نامی آشنا در میان مرورگرها برخورد می‌کنیم: اینترنت اکسپلورر، البته این‌بار برای مک. امروزه ما تقریبا روی تمام دستگاه‌های موجود، به مایکروسافت اج دسترسی داریم؛ اما احتمالا هرگز در مورد مرورگر مایکروسافت در مک چیزی نشنیده‌اید.

ظهور اینترنت اکسپلورر برای مک بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳ رخ داد. در آن زمان این مرورگر درحال تبدیل‌شدن به محبوب‌ترین مرورگر در جهان بود و مایکروسافت قصد داشت تا از تحقق قطعی این اتفاق اطمینان حاصل کند. براساس یک توافق‌نامه، اینترنت اکسپلورر به مرورگر پیش‌فرض در سیستم‌عامل‌های مک او‌اس و مک او‌اس ایکس تبدیل شد تا اینکه اپل مرورگر سافاری خود را در سال ۲۰۰۳ معرفی کرد.

مرورگرهایی که معرفی کردیم، تنها منتخبی از هزاران مرورگری هستند که درطول سال‌ها از کار افتاده‌اند؛ حتی اینترنت اکسپلورر برای ویندوز هم مدتی پیش به کار خود پایان داد؛ اما برای قرارگرفتن در این لیست هنوز به اندازه‌ی کافی از یاد کاربران نرفته است.

در سال‌های پیش‌رو شاهد به فراموشی سپرده‌شدن تعداد دیگری از مرورگرها خواهیم بود؛ فقط نمی‌دانیم که گزینه‌‌ی بعدی کدام مرورگر خواهد بود. اما حتی با کنار رفتن مرورگرها، خاطرات آن‌ها با ما خواهد ماند.