مصاحبه با یزدان یزدی‌زاده، مدیر زیست‌بوم آروان؛ ابربازی، رویدادی برای ساخت اکوسیستم ابری
این روزها کمتر کسی را می‌توان در حوزه‌ی فناوری کشور پیدا کرد که نام آروان را نشنیده باشد. در چند سال گذشته، این شرکت جوان و متفاوت ثابت کرده است می‌توان با رویکردهای متفاوت موفق بود و رشد کرد. به‌علاوه سعی می‌کند اکوسیستم ابری کشور را برای سال‌های آینده شکل دهد. یکی از اقدامات آروان برای تشکیل اکوسیستم ابری، رویداد ابربازی است که دور اول آن، چند هفته پیش با انتخاب تیم‌های برگزیده پایان یافت.
بهمن سال گذشته و در گردهمایی بزرگی با عنوان «سوار بر ابرها»، آروان اعلام کرد که رویداد ابربازی را به‌عنوان رقابتی برای توسعه‌ی محصولات مبتنی‌بر ابر برگزار می‌کند. با وجود شیوع کرونا، آروان این رویداد را برگزار کرد و در مرحله‌ی نهایی که اواخر مهر برگزار شد، تیم‌های برنده انتخاب شدند. این شرکت با رویداد «ابربازی» در پی آن است تا علاوه‌بر شکل‌دادن به اکوسیستم ابری کشور، امکان استفاده از محصولات نرم‌افزاری مبتنی‌بر ابر را که جای خالی آن‌ها احساس می‌شود، با ایجاد مارکت‌پلیس یا بازارگاه ابری ممکن کند.
در همین زمینه، با یزدان یزدی‌زاده، معمار ابری آروان و مدیر پروژه‌ی ابربازی، به گفت‌وگو نشستیم تا از رویداد ابربازی و اتفاق‌های رخ‌داده در برگزاری این رقابت با وجود کرونا صحبت کنیم.
بازار ابری کشور چقدر ظرفیت دارد که آروان درصدد راه‌اندازی مارکت‌پلیس برای عرضه‌ی محصولات شرکت‌های ثالث برآمده است؟
این سؤال را می‌توان از دو جنبه پاسخ داد: ۱. بررسی حجم بازار و رویکرد مالی؛ ۲. نگاهی رو به آینده و توسعه‌ی زیرساختی. پیش‌بینی میکنیم که حداکثر در دَه سال آینده عمده‌ی سرویس‌ها مبتنی‌بر ابر خواهند بود؛ بنابراین، در ابر آروان به‌عنوان یکی از پیش‌گامان فناوری‌های ابری در کشور احساس کردیم که باید برای این موج تغییرات، اکوسیستمی خلق کنیم که اعضای آن به‌صورت زنجیر‌وار با یکدیگر رابطه دارند و به‌نوعی متصل به یکدیگر هستند. خروجی و نتیجه‌ی نهایی این اکوسیستم را باید در مارکت‌پلیس یا بازارگاه ابر آروان دید.
مسئله‌ی مهم‌تر این است که در کشور تعداد متخصصان فناوری‌های ابری بسیار کم هستند و درواقع، به‌جرئت می‌توان گفت که تقریبا چنین تخصصی بسیار نایاب است. پس در مرحله‌ی اول و پایه‌ای‌تر، در پی تربیت نیروی متخصص در حوزه‌ی ابری هستیم که ابتدا به نیازهای نرم‌افزاری شرکت‌های کنونی فعال در حوزه‌ی نرم‌افزار پاسخ دهند و رویکردی آینده‌نگرانه نیز برای مهاجرت به فضای ابر داشته باشند.
ابر آروان تصمیم گرفت با رویکردی پویا، آموزش و تربیت نیروها را درکنار توسعه‌ی محصولات ابرمحور با استفاده از رویداد ابربازی هم‌زمان پیش ببرد. در رویداد ابربازی با برگزاری دوره‌های آموزشی، مفاهیم پایه‌ای ابر را به شرکت‌کنندگان آموزش دادیم و با تأمین نیازهای زیرساختی، آنان را به تلاش برای توسعه‌ی محصولات نرم‌افزاری متناسب با معماری ابری تشویق کردیم. همچنین علاوه‌بر ایجاد زیرساخت، تجربیات خود را در قالب مشاوره و منتورینگ دراختیار شرکت‌کنندگان قرار دادیم. مرحله‌ی سوم از ایجاد اکوسیستم ابری نیز در رویداد ابربازی اتفاق افتاد؛ به‌گونه‌ای که سعی کردیم مقدمات لازم را با ایجاد محصولاتی فراهم کنیم که بازار امروز به آن‌ها نیاز دارد.
درواقع، آروان به‌عنوان پلتفرمی سفید با تأمین زیرساخت موردنیاز برای تولید سرویس‌های نرم‌افزاری ابری ایفای نقش می‌کند و در ازای این کار سهمی را از مالکیت تیم‌های شکل‌گرفته در ابربازی طلب نمی‌کند؛ بلکه با حمایت از تیم‌ها و کمک به آن‌ها از مرحله‌ی توسعه تا فروش و پس از درآمدزایی، از گردش مالی ایجادشده به‌رسم مارکت‌پلیس‌ها سهم از فروش دریافت خواهد کرد.
چرا ابر آروان با اشراف به خلأ موجود، خود توسعه‌ی محصولات مدنظر را برعهده نگرفته است؟ آیا کمبود نیروی انسانی متخصص دلیل توسعه‌ندادن این محصولات است؟
آروان شرکت توسعه‌دهنده‌ی نرم‌افزار نیست؛ بلکه ارائه‌دهنده‌ی زیرساخت یکپارچه‌ی ابری است. به‌واسطه‌ی فعالیت‌ها و طیف مشتریان و رصد مداوم تغییرات در ایران و جهان، می‌توانیم نیاز بازار را پیش‌بینی و به شرکای نرم‌افزاری‌مان اعلام کنیم. البته در حوزه‌های زیرساختی پذیرای محصولات ابری هستیم که خودمان نیز آن‌ها را توسعه داده باشیم. برای مثال، یکی از تیم‌های شرکت‌کننده در ابربازی امسال محصولات مبتنی‌بر PaaS ارائه می‌کرد که جزو محصولات مهم ابر آروان نیز به‌شمار می‌رود. مثالی دیگر از شرکای فناوری ابر آروان، سرویس‌های «لحظه‌نگار» و «آوین» هستند که خدمات VoD مبتنی‌بر زیرساخت آروان ارائه می‌کنند. این در حالی است که خودمان در آروان سرویس VoD داریم؛ ولی باتوجه‌به برخی از ویژگی‌های سرویس لحظه‌نگار، این سرویس‌دهنده را درکنار محصول ابر آروان عرضه میکنیم.
آیا ابر آروان به فکر خرید یا سرمایه‌گذاری در محصول نهایی تیم‌های شرکت‌کننده در ابربازی است یا نه؟
درحال‌حاضر نه، در مقطع فعلی هدف ما در جایگاه شرکت زیرساختی و با برگزاری رویداد ابربازی، ایجاد اکوسیستم و زیرساخت ابری با نگاهی آینده‌نگرانه است. هرچند شاید در سال‌های آینده با بلوغ هرچه‌بیشتر اکوسیستم ابری کشور به این نتیجه رسیدیم که محصول نرم‌افزاری می‌تواند به ما در مسیر پیشرفت کمک کند و در این مرحله است که می‌توانیم به سرمایه‌گذاری فکر کنیم.
تیم‌ها و محصولاتی که در ابربازی متولد شدند، کدام جای خالی را پر می‌کنند؟
در دور اول، بیشتر به‌دنبال ایجاد سازوکار بودیم. در این دور، در مجموع ۴۸ ایده را برای انتخاب دراختیار تیم‌ها قرار دادیم تا از بین ایده‌ها، محصولی را برای توسعه انتخاب کنند. ابر آروان با بررسی ایده‌های مدنظر دو عامل «پیشنهاد آروان» و «درجه‌ی سختی ازنظر آروان» را در نظر گرفته بود که قطعا در ابربازی بعدی، ضریب این دو عامل برای امتیازدهی به تیم‌ها متفاوت خواهد بود.
دلیل اینکه این ضرایب در دور اول زیاد تعیین‌کننده در نظر گرفته نشدند، این بود که بیشتر به‌دنبال ایجاد ساختار بودیم؛ اما از مراحل بعدی دو عامل مذکور بیش‌ازپیش در امتیازدهی به تیم‌ها تأثیرگذار خواهند بود. اکوسیستم ابری ایران به محصولات متنوعی نیاز دارد و شکل‌گیری هرکدام از این تیم‌ها و خروجی محصول آن‌ها بخشی از این بازار را تأمین می‌کند. از ابربازی ۱۴ تیم محصول به مرحله‌ی خروجی رسیدند و همچنان جای خالی برای محصولات جدید و متنوع بیشتر باقی است.
شیوع کرونا چگونه برگزاری رویداد ابربازی را تحت‌تأثیر قرار داد؟ نکات مثبت و منفی تأثیرگذار روی تیم‌ها کدام‌اند؟
در برگزاری رویداد ابربازی چرخه‌ی بسیار مناسبی شکل گرفت که به‌علت شیوع کرونا و لزوم رعایت برخی نکات بود. البته این فرایند الان مطلوب به‌نظر می‌رسد. اتفاق خوبی که در برگزاری رویداد شاهدش بودیم، شکل‌گیری ابزارهایی بودند که پیش‌از‌این به‌صورت بومی وجود نداشت و شیوع کرونا باعث شد تا به‌دنبال فراهم‌کردن این ابزارها باشیم. حتی تصمیم گرفته‌ایم در آینده مجموعه‌ای از این ابزارها را توسعه دهیم تا بتوانیم فرایندهایی نظیر ابربازی را با استفاده از این ابزارها پیش برد.
البته قطعا برگزاری حضوری و فیزیکی رویداد ابربازی با وجود تمام نکات مثبت اشاره‌شده بسیار بهتر بود؛ چراکه حتی اعضای برخی تیم‌های تشکیل‌شده اصلا همدیگر را حضوری ندیدند و تمام فرایند‌ی توسعه‌ی نرم‌افزار و ارتباط تیمی مجازی برگزار شد. ناگفته نماند کرونا باعث شد تعداد شرکت‌کنندگان نیز بسیار کاهش یابد؛ به‌طوری‌که از ثبت‌نام اولیه تا ثبت نام نهایی، کاهش ۵۰ درصدی متقاضیان را شاهد بودیم.
چرا ثبت نام به‌صورت انفرادی بود و از ثبت‌نام تیمی خبری نبود؟ هدف آروان از روش ثبت‌نام چه بود؟
وجود تیم‌هایی که صرفا برای دریافت جایزه در رویداد‌ها و مسابقه‌های استارتاپی شرکت می‌کنند، باعث شد ثبت‌نام شرکت‌کنندگان به‌صورت انفرادی انجام و پس از ثبت‌نام، بین افراد تیم‌سازی شود. در پی شکل‌گیری تیم‌هایی بودیم که در آینده به کسب‌وکاری تبدیل شوند و در ساخت و توسعه‌ی اکوسیستم نقش مثبتی برعهده بگیرند؛ از‌این‌رو، حتی اعطای بخشی از جوایز برای تیم‌ها منوط به دستیابی به اهدافی مشخص شده است. در همین زمینه، مجموعه‌های «شناسا» و «تریگ‌آپ» نیز در رویداد ابربازی حضور داشتند تا فرصت تبدیل به کسب‌وکار فعال با سرمایه‌گذاری این مجموعه‌ها تسریع شوند.
رویکرد آروان از برگزاری ابربازی صرفا جنبه‌های روابط‌عمومی نبوده است؛ از‌این‌رو، سازوکار این رقابت را به‌گونه‌ای طراحی کردیم تا هدف نهایی آماده‌سازی و ساخت اکوسیستم ابری باشد که کسب‌وکارهایی برآمده از ابربازی در آن فعالیت می‌کنند. البته از دور بعدی در نظر داریم ثبت‌نام تیمی را نیز ممکن کنیم؛ هرچند فیلتری عمیق روی تیم‌های ثبت‌نام‌کننده اعمال خواهیم کرد تا تیم‌هایی که صرفا به‌دنبال جایزه هستند، از بخت کمتری برای ورود به رقابت برخوردار باشند.
آیا شرکت‌کنندگان توانمندی شناسایی کردید که به‌دلیل قرارگرفتن در تیمی ضعیف، بخت دیده‌شدن را از دست بدهند؟
بله، تیم‌هایی بودند که محصول بسیار مناسبی در دست توسعه داشتند؛ اما به‌دلیل اشتباه یک نفر در تیم، کاملا از چرخه‌ی رقابت خارج شدند.
آیا به رویداد ابربازی به‌عنوان فرصتی برای شناسایی و استخدام نیروهای متخصص نگاه کردید؟
خیر، یکی از قوانین شرکت در ابربازی این بود افراد عضو یکی از تیم‌های برنده نمی‌توانند به آروان بپیوندند و به‌عنوان نیروی این شرکت فعالیت کنند. حتی در زمان ثبت‌نام نیز، آروان رزومه‌ی افراد را با چنین دیدگاهی بررسی نکرد. البته از میان شرکت‌کنندگان در تیم‌هایی که موفقیتی کسب نکردند، افرادی برای کار در آروان اعلام آمادگی و رزومه‌های خود را نیز ارسال کردند؛ اما باید به این نکته اشاره کنم که شرکت در رویداد ابربازی امتیازی در ارزیابی این افراد برای استخدام در آروان به‌شمار نمی‌رود.
۴۸ ایده‌ی نهایی از بین ۱،۴۰۰ ایده‌ی اولیه با چه معیاری انتخاب شدند؟
برای انتخاب ۴۸ ایده‌ی نهایی که برگرفته از محصولات جهانی بودند، چندین‌بار به غربالگری دست زدیم. در مرحله‌ی اول، بیش از ۱،۴۰۰ ایده را با استفاده از ۱۱ پارامتر رتبه‌بندی کردیم که جزو عوامل انتخاب در سطح بین‌المللی هستند. ۱۰۰ ایده‌ی اولیه وارد مرحله‌ی دوم انتخاب شدند و در مرحله‌ی دوم پس از شناسایی ۸ پارامتر برای سناریوهای داخلی، به ۱۰۰ ایده‌ی برتر امتیاز دادیم که با اعمال فیلتر جدید، رتبه‌ها تغییر کردند. در مرحله‌ی نهایی، براساس نظر ۱۳ متخصص حوزه‌ی ابری، اولویت برای توسعه‌ی محصولات را در ۲۷ دسته‌ی مرتبط با فناوری‌های ابری جویا شدیم و پس از اعمال نظر مدیران آروان، ۴۸ ایده‌ی نهایی آماده شد.
چه عواملی در انتخاب تیم‌های برتر مدنظر قرار گرفت؟
داوران برای انتخاب تیم‌های برتر اول مستندات فنی محصولات تمام تیم‌ها را یک هفته پیش از روز داوری بررسی کردند و بر مبنای چک‌لیست تهیه‌شده، امتیازهای بخش فنی به تیم‌ها و محصولات داده شد. در گام بعدی، محصولات تمام این تیم‌ها آزمایش و ازنظر کارایی ارزیابی شد. در گام آخر و در دو روز داوری، هر تیم در ارائه‌ای اسکایپی که به‌منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی درنتیجه‌ی شیوع کرونا انجام شد، ویژگی‌های محصول و موقعیت آن در بازار را ارائه کرد.
باتوجه‌به اینکه دور دوم رویداد ابربازی قرار است اواخر پاییز شروع شود، کدام تجربیات برگرفته از دور اول باعث ایجاد تغییرات در دور دوم خواهد شد؟
از ابتدای برگزاری رویداد ابربازی، سندی تهیه کردیم که در آن، تمام نکته‌ها و درس‌های آموخته‌شده در طول برگزاری این دوره را ثبت کرده‌ایم. این سند مجموع تمام تجربیاتی است که در برگزاری رویداد ابربازی کسب کردیم؛ اما نکاتی که باید در دوره‌های بعدی در نظر داشته باشیم، توجه مضاعف به توانایی افراد در برقراری ارتباط با سایر اعضای تیم است. درضمن، در دوره‌های بعدی ما به‌عنوان برگزارکننده رویداد ابربازی فاصله‌ی بیشتری از تیم‌ها خواهیم داشت تا اعضای تیم بتوانند با استقلال بیشتری درباره‌ی سیاست و استراتژی تیم خود تصمیم بگیرند.