۱۵ مرداد: تولد الکساندر فلمینگ، کاشف پنی‌سیلین

۱۳۶ سال پیش در چنین روزی (۶ آگوست ۱۸۸۱)، سر الکساندر فلمینگ در شهر لاچفیلد اسکاتلند به دنیا آمد. پدر الکساندر کشاورز بود و زمانی که او تنها ۷ سال سن داشت چشم از جهان فروبست. الکساندر تحصیلاتش را در مدرسه لودون مور و دارول آغاز کرد و با تلاش بسیار زیاد توانست یک بورس دوساله از آکادمی کیلمارنوک دریافت کند. سپس به لندن رفت و تحصیلاتش را در موسسه‌ی پلی‌تکنیک سلطنتی ادامه داد. با توجه به شرایط مالی، الکساندر مجبور بود در کنار تحصیل به انجام کارهای مختلف بپردازد. وی به مدت ۴ سال و تا ۲۰ سالگی در یک دفتر حمل‌ونقل مشغول به کار بود تا بتواند بخشی از مخارج زندگی و تحصیل خود را فراهم کند. در ادامه‌ی تحصیل، الکساندر فلمینگ موفق به دریافت دکترای خود از مدرسه پزشکی سنت مری لندن شد و بعدازآن شروع به تحقیق در خصوص واکسن‌ها و سیستم ایمنی بدن کرد.

در خلال جنگ جهانی اول، الکساندر فلمینگ به‌عنوان پزشک به جبهه‌های جنگ اعزام شد و در بیمارستان‌های صحرایی شروع به مداوای بیماران کرد. به خاطر این‌که واکسن‌ و سیستم ایمنی بدن موضوع مورد علاقه‌ی وی بود، توجه ویژه‌ای به داروها و روش‌های ضد عفونی مرسوم آن زمان در جنگ داشت و در کنار این موضوع در خلال جنگ، تأثیر و اهمیت آن را در حفظ جان بیماران کاملا درک کرده بود. الکساندر فلمینگ مشاهده کرد که داروها و روش‌های ضد عفونی که در آن زمان مرسوم بودند باعث از بین رفتن بافت‌ها و سلول‌های سالم نیز می‌شوند و نمی‌توانند راه حل مناسبی برای بیماران باشند. لذا وی به فکر یافتن ماده‌ای افتاد که بتواند بدون آسیب زدن به سلول‌های سالم، باکتری و میکروب‌ها را از بین ببرد و بتواند از آن‌ها در مقابل عفونت‌ها محافظت کند.

بعد از جنگ جهانی اول، الکساندر فلمینگ به بیمارستان سنت ماری که از آن فارغ‌التحصیل شده بود بازگشت و شروع به تحقیق روی ایده‌ی خود کرد. او در سال ۱۹۲۲ ماده‌ای با نام لیسوزیم کشف کرد که در بدن انسان تولید می‌شود و در ترکیبات مخاط و اشک وجود دارد. ولی این ماده تنها می‌توانست بعضی از میکروب‌ها را از بین ببرد و در برابر بسیاری از عفونت‌ها بی‌اثر بود. همین موضوع باعث شد اهمیت این کشف کاهش یابد و آن‌طور که باید و شاید مرکز توجه قرار نگیرد. ولی الکساندر فلمینگ به تحقیقات خود ادامه داد تا سرانجام در سال ۱۹۲۸ موفق شد پادزیست پنی‌سیلین را کشف کند. در خلال تحقیقات، یکی از ظروف حاوی کشت باکتری استافیلوکوک به‌صورت تصادفی در معرض هوا قرار گرفت که در نتیجه‌ی آن برخی از قسمت‌های آن از کپک پوشیده شد. وقتی الکساندر فلمینگ این پدیده را مشاهده کرد، بجای دور انداختن ظرف کنجکاو شد تا بررسی دقیق‌تری روی مناطق پوشیده از کپک انجام دهد. زمانی که فلمینگ مناطق پوشیده از کپک را بررسی کرد، متوجه شد که باکتری مذکور به‌طور کامل از بین رفته است. سپس فلمینگ نشان داد ماده‌ای که کپک تولید می‌کند، پادزهر بسیاری از انواع باکتری‌های مضر برای انسان است و این پادزهر را در آن زمان پنی‌سیلیوم نوتانیوم نامید که بعدها به پنی‌سیلین معروف شد.

این ماده برای انسان مضر نبود؛ ولی قادر بود طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها و میکروب‌ها را از بین ببرد. فلمینگ یافته‌های خود را در سال ۱۹۲۹ منتشر کرد؛ ولی کماکان توجه خاصی به آن نشد. با این وجود فلمینگ می‌دانست این یافته تا چه میزان می‌تواند برای زندگی بشر حیاتی باشد؛ لذا به تحقیقات خود ادامه داد.

مشکلی که فلمینگ در خصوص این یافته داشت، این بود که وی نمی‌توانست پنی‌سیلین را تصفیه و پالایش کند تا بتواند از آن به‌عنوان دارو استفاده کند؛ مشکلی که باعث شد این کشف بزرگ به مدت ۱۰ سال بی‌استفاده باقی بماند تا این‌که در اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰، هوارد والتر فلوری و ارنست بوریس چاپن به‌صورت اتفاقی مقاله‌ی سال ۱۰۹۲۹ دکتر فلمینگ را مطالعه کردند و بعد از چند سال تحقیق، موفق به تصفیه‌ی کپک برای استخراج پادزهر نجات‌بخش یعنی پنی‌سیلین شدند. آن‌ها این دارو را در سال ۱۹۴۱ روی چند داوطلب آزمایش کردند و متوجه تأثیر شگفت‌انگیز آن بر بیماران شدند. در آغاز این دارو به‌صورت انحصاری در اختیار مصدومان جنگی انگلیسی و آمریکایی قرار داشت؛ ولی با پایان جنگ در سال ۱۹۴۴، این دارو به‌صورت گسترده‌ در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت.

کشف پنی‌سیلین به‌عنوان اولین پادزیست، انگیزه دانشمندان را برای کشف سایر پادزیست‌ها افزایش داد؛ ولی کماکان پنی‌سیلین پرمصرف‌ترین پادزیست شناخته‌شده توسط بشر به‌حساب می‌آید و جان بسیاری را نجات داده است.دکتر فلمینگ به خاطر این کشف بزرگ در سال ۱۹۴۵ مفتخر به دریافت جایزه نوبل پزشکی شد.

سر الکساندر فلمینگ در ۱۱ مارس سال ۱۹۵۵ و در سن ۷۳ سالگی چشم از جهان فروبست.

دیگر رویدادهای مهم ۱۵ مرداد (۶ آگوست)

۱۸۹۰ - اولین استفاده از صندلی الکتریکی به‌عنوان مجازات اعدام

۱۹۴۵ - پرتاب اولین موشک حامل بمب اتم در جنگ جهانی دوم. این بمب توسط نیروهای آمریکایی در هیروشیمای ژاپن استفاده شد.

این مطلب در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۳۹۶ به‌روزرسانی شده است.