نامگذاری ۴ عنصر جدید توسط آیوپاک

نام گذاری بچه‌ها یکی از شیرین ترین و البته دشوارترین کارهایی است که والدین یک کودک انجام می‌دهند، هر یک از افراد یک خانواده باورهایی دارد که بر طبق آن نام مورد نظر خود را انتخاب کرده و پیشنهاد می‌دهد. نام گذاری عناصر تازه کشف شده هم شرایط مشابه بلکه پیچیده تر دارد، چرا که طی این فرایند نظرات بسیاری از متخصصان می‌بایست در نظر گرفته شود تا در نهایت توسط کمیته‌ای ویژه نامی برای عنصر جدید جدول مندلیف انتخاب شود. گذشته از دشواری‌ها و طولانی بودن روند این فرایند، چهار عنصر جدیدی که معرفی شده‌اند نام‌های مناسبی دارند که هر یک نشانه‌ای از محل اکتشاف یا فرد کاشف آن را به همراه دارند.

این ۴ عنصر که به ترتیب مربوط به خانه‌های شماره‌ی ۱۱۳، ۱۱۵، ۱۱۷ و ۱۱۸ جدول تناوبی هستند (معادل جرم اتمی این عناصر)، پیش از این با نام‌های آنانتوریم، آنانپنتیوم، آنانسپتیوم و آناناوکتیوم که توسط آیوپاک تعیین شده بود شناخته می‌شدند. البته این اسامی، موقتی بوده‌اند و به نوعی برگرفته از موقعیت آن‌ها در جدول اتمی بودند. اما هم اکنون طی فرایندی پیچیده و البته طولانی که ۵ ماه به طول انجامیده این عناصر صاحب اسامی جدیدی شده‌اند که دانستن آن‌ها و البته داستان‌شان خالی از لطف نیست.

خب، اگر فکر می‌کنید نام گذاری کودکان در خانواده‌ی شما به سختی انجام می‌شود باید بگویم بهتر است خوشحال باشید که قواعد و رسوم دنیای عناصر در خانواده‌ی شما اجرا نمی‌شوند! برای نام گذاری عناصر قواعد و رسومی وجود دارند که می‌گویند نام یک عنصر می‌بایست از یکی از موارد مفهوم یا پدیده‌ی فضایی (مثلا اشیای فضایی همچون سیارات)، ماده‌ی معدنی یا ماده‌ی شبیه به آن ، یک مکان، ناحیه‌ی جغرافیایی، خاصیت یک عنصر یا نام یک دانشمند برداشت شود، به نظر من که مورد آخر انگیزه‌ی خوبی برای کشف یک عنصر جدید به نظر می‌آید!

علاوه بر اینها قواعد دستوری ویژه‌ای نیز وجود دارند که تعیین می‌کنند نام یک عنصر می‌بایست چه پسوندی داشته باشند. برای نمونه عناصرگروه‌های ۱ تا ۱۶ می‌بایست با پسوند "ایوم" ختم شوند در حالیکه در گروه ۱۷ پسوند "این" و در گروه ۱۸ پسوند "اون" حکومت می‌کنند. علاوه بر این‌ها نام انگلیسی این عناصر نیز باید به گونه‌ای باشد که بتوان آن را به دیگر زبان‌های اصلی ترجمه کرد، موردی که به نظر من خیلی "خودخواهانه" به نفع برخی زبان‌ها است.

در نهایت با در نظر گرفتن تمام این قواعد عجیب و غریب و دست و پاگیر می‌توانید با اسامی عناصر جدید ما آشنا شوید. نفر اول، عنصر شماره‌ی ۱۱۳ نام نیهونیم و با علامت اختصاری Nh، نفر دوم، عنصر شماره‌ی ۱۱۵ با نام موسکویم با علامت اختصاری Mc، نفر سوم، عنصر شماره‌ی ۱۱۷ نام تنسین و با علامت اختصاری Ts و در نهایت نفر آخر، عنصر ۱۱۸ با نام اوگانسون و با علامت اختصاری Og.

سه عنصر اول معرفی شده نام خود را از محل اکتشاف خود گرفته‌اند و مورد آخر نیز نام خود را از دانشمندی گرفته است که در این حوزه به فعالیت پژوهشی می‌پرداخته است، پروفسور یوری اوگانسیان که بر روی عناصر ناپایداری که به شکل مصنوعی ساخته می‌شوند به پژوهش می‌پرداخته است.

نام نیهونیوم هم در واقع از واژه‌ی نیهون گرفته شده است که به زبان ژاپنی یکی از دو نامی است که به ژاپن اطلاق می‌شود. ابن عنصر توسط پژوهشگران ژاپنی با برخورد دادن بیسموث با یون‌های روی که توسط شتاب دهنده به سرعتی معادل یک دهم سرعت نور رسیده بودند تولید شد و به نوعی اولین عنصر آسیایی به شمار می‌آید (اولین عنصری که در کشوری آسیایی کشف شده است!).

دو نام دیگر نیز که نیازی به معرفی ندارند و مطمئنا حدس زده اید که یکی به مسکو پایتخت روسیه و دیگری به تنسی یکی از ایالت‌های ایالات متحده‌ی آمریکا اشاره دارند. عناصری که هر یک محصول کار مشترک تعدادی از برترین مراکز تحقیقاتی دنیا هستند و مطمئنا مایه‌ی افتخار کشورهای خود خواهند بود. همکاری که منجر به کشف عناصری جدید با خواصی منحصربه فرد شده است.

با وجود تمام سختی‌ها و قواعد و رسومی که بر نام گذاری عناصر وجود دارد به نظر می‌رسد حاصل کار جهانی این کمیته موفق بوده و اسامی پیشنهادی آن‌ها برای این عناصر نیز ساده و قابل لمس است و می‌توان آن‌ها را به سادگی به خاطر سپرد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود و مشکل خاصی پیش نیاید به زودی این اسامی به صورت رسمی توسط آیوپاک در نشریه‌ی Pure and Applied Chemistry به چاپ می‌رسند. اطلاعات بیشتری را می‌توانید از این لینک به دست بیاورید.