علت انفجار باتری گوشی و روش‌های پیشگیری از آن
تقریبا همه‌ی وسایل الکتریکی اطراف ما دارای باتری هستند. عموما مشکلی برای چنین دستگاه‌هایی پیش نمی‌آید اما گاهی شاهد انفجار باتری آن‌ها هستیم. در این مقاله قصد داریم این مسئله را بیشتر شرح داده و روش‌های جلوگیری از آن را بررسی کنیم.
باتری‌ها اکنون ظرفیت ذخیره‌ی حجم بالایی از انرژی را دارند. این قطعات به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که انرژی ذخیره‌شده را به آرامی و به شکل کنترل‌شده در اختیار وسایل الکترونیکی قرار دهند. اما مشکل زمانی رخ می‌دهد که انتقال انرژی از حالت کنترل‌شده خارج شود و با سرعتی زیادی صورت گیرد. در چنین شرایطی احتمال انفجار و آتش‌سوزی وجود خواهد داشت.
باید همواره متوجه این مسئله باشیم که یک باتری لیتیوم-یونی معیوب همواره در خطر انفجار است؛ نه انفجاری کوچک در حد ترکیدن یک ترقه، بلکه انفجاری که احتمال دارد موجب سوختن وسایل و تکه‌تکه شدن قطعات شیشه‌ای شود. پس بهتر است در صورت معیوب بودن باتری گوشی خود سراغ خرید گوشی هوشمند جدیدی بروید.
شاید این تصور را داشته باشید که هنگام انفجار باتری، وسیله‌ی الکترونیکی به‌اندازه‌ی کافی از شما دور است و در یک فضای باز حضور دارید؛ بدین ترتیب خطر زیادی در این رابطه شما را تهدید نمی‌کند. اما لحظه‌ای را در نظر بگیرید که گوشی شما در جیب شلوارتان منفجر می‌شود. یا زمانی که در هنگام رانندگی در اتوبان هستید و هم‌زمان گوشی خود را نیز شارژ می‌کنید، اما ناگهان گوشی‌تان منفجر شود. یا زمانی که در خواب هستید و گوشی را کنار تخت خود قرار داده‌اید. جای خوشبختی است که چنین اتفاقاتی به‌ندرت رخ می‌دهند.
حقایقی درباره انفجار باتری
پیش از همه چیز بیایید حقیقت‌های مهمی درباره انفجار باتری را با یکدیگر بررسی کنیم. گوشی‌های هوشمند معمولا بسیار ایمن هستند اما نمی‌توان از این مسئله که تاکنون چندین بار گزارش‌هایی مبنی بر آتش گرفتن دستگاه‌های مختلف منتشر شده، چشم‌پوشی کرد. بنابراین، بله، باتری گوشی شما می‌تواند منفجر شود اما احتمال زیاد این اتفاق نمی‌افتد.
باتری‌های لیتیوم-یون مدرن که در بیشتر محصولات، از تلفن‌های هوشمند گرفته تا تسلا استفاده می‌شوند، می‌توانند به شدت انفجاری باشند. نقطه انفجارشان نیز ناگهانی و بسیار داغ است. درواقع، یک ناحیه از باتری به دلیل اتصال کوتاه در مدار شارژ یا دلایل خارجی دیگر شروع به داغ شدن می‌کند. در نهایت، گرمای به وجود آمده باعث ترکیدن محفظه باتری می‌شود.
براثر این اتفاق، مایع بسیار قابل اشتعال و داغی خارج شده و معمولاً بدنه تلفن و هر چیزی که دستگاه در کنار آن باشد را می‌سوزاند یا ذوب می‌کند. انفجار و گرمای متعاقب آن می‌تواند موجب به‌وجود آمدن آتش‌سوزی‌های دیگری نیز شود.
این واکنش که با نام «فرار حرارتی» شناخته می‌شود، وحشتناک به نظر می‌رسد. اما فراموش نکنید که تولیدکنندگان دائماً ویژگی‌های ایمنی جدیدی را در باتری‌های لیتیوم یونی به کار می‌برند که احتمال وقوع این اتفاق یا آسیب‌های ناشی از آن را کاهش می‌دهد.
دلایل انفجار باتری گوشی
به‌طور کلی، دلایل انفجار باتری‌ها به سه گروه تقسیم می‌شوند که به ترتیب توضیح داده شده‌اند.
۱. عیوب مربوط به فرآیند تولید
استفاده از مواد تولیدی مشکل‌دار یا نامناسب و اشتباهات فرآیند تولید از جمله دلایل انفجار باتری‌ها است. بسیاری از رسانه‌ها انفجار باتری را به عیوب مربوط به فرآیند تولید نسبت می‌دهند؛ اما در واقع، به لطف انواع کنترل‌های فنی و کیفی که توسط تولیدکنندگان معتبر صورت می‌گیرد، عیوب مربوط به فرآیند تولید جزو نادرترین دلایل انفجار باتری‌ها هستند.
۲. طراحی معیوب و محصولات تقلبی
طراحی معیوب باتری یا استفاده از باتری‌های تقلبی مشکلی است که معمولا در مورد محصولات تقلبی مشاهده می‌شود. محصولاتی که از این مشکلات رنج می‌برند، توسط شرکت‌هایی تولید می‌شوند که آشنایی کاملی با طراحی و تولید باتری ندارند یا شرکت‌های سازنده‌ی آن‌ها درصدد کاهش مخارج خود هستند. متأسفانه چنین محصولاتی در فروشگاه‌های آنلاین به‌وفور یافت می‌شوند.
از طرفی به‌واسطه‌ی چاپ علائم و نشانه‌های استاندارد و کنترل کیفی روی این محصولات، تشخیص آن‌ها از محصولات اصلی برای کاربران عادی آسان نیست. بسیاری از این محصولات ارزان‌قیمت و تقلبی فاقد ویژگی‌های امنیتی هستند که در محصولات باکیفیت یافت می‌شوند.
۳. محصولاتی که حین استفاده معیوب شده‌اند
شاید باور این مسئله برایتان سخت باشد؛ اما بزرگ‌ترین دلیل ناامنی باتری‌ها ما کاربران هستیم. پرت کردن وسایل الکترونیکی، خیس کردن آن‌ها، شارژ کردن آن‌ها با شارژر نامناسب و قرار دادن این وسایل در معرض آفتاب، از جمله اشتباهات کاربران هستند.
محصولاتی که توسط تولیدکنندگان معتبر تولید شده‌اند، اغلب دارای ویژگی‌های امنیتی هستند. این ویژگی‌های امنیتی موجب می‌شوند تا باتری‌ها در مقابل گرمای بیش از اندازه، شارژ و دشارژ شدن بیش از حد، اتصال کوتاه و استفاده از شارژر نامناسب مقاوم باشند. هرچند ویژگی‌های امنیتی به این معنی نیستند که این باتری‌ها دچار هیچ مشکلی نخواهند شد.
در بخش بعدی به طور کامل درباره‌ی آسیب‌های وارد شده به باتری از سمت کاربر صحبت می‌کنیم.
آسیب‌هایی که ما به باتری گوشی وارد می‌کنیم
برخی از ویژگی‌های ایمنی جدیدتری که سازندگان در باتری‌های مبتنی بر لیتیوم ادغام کرده‌اند شامل حسگرهای پیشرفته برای مدیریت حرارت بهتر و ترکیبات الکترولیت بهبود یافته است که احتمال آتش‌سوزی کمتری دارند. از ویژگی‌های دیگر آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درواقع، با این ویژگی‌ها اکثرا مواقع باتری پیش از انفجار از کار می‌افتد و دستگاه خاموش می‌شود. با این حال، برخی موقعیت‌ها همچنان می‌توانند باعث انفجار باتری شوند.
در این بخش درباره‌ی آسیب‌هایی صحبت می‌کنیم که خودمان ممکن است به باتری دستگاه وارد کنیم.
۱. افتادن و آسیب رسیدن به باتری
تا زمانی که با یک باتری سالم سروکار دارید، همه چیز خوب کار می‌کند. یکی از مشکلاتی که می‌تواند بر سلامت باتری تأثیر منفی بگذارد آسیب فیزیکی ناشی از افتادن است.
هنگامی که این اتفاق می‌افتد، اکثر مردم برای تعمیر صفحه نمایش خود به یک مرکز تعمیر محلی می‌روند. اما کمتر کسی به فکر بررسی باتری می‌افتد. متأسفانه، زمین خوردن می‌تواند ساختار مکانیکی یا شیمیایی داخلی باتری را تغییر دهد.
چگونه می‌توان تشخیص داد که باتری گوشی هوشمند آسیب دیده است؟ قاب را باز کنید و به باتری نگاه کنید. در صورت وجود هر یک از شرایط زیر، فوراً آن را جایگزین کنید:
البته توجه به این نکته مهم است که در اکثر گوشی‌های هوشمند مدرن، باز کردن قاب گارانتی شما را باطل می‌کند. توصیه می‌شود گارانتی خود را بررسی کنید و با خدمات تعمیر گوشی هوشمند خود تماس بگیرید.
همچنین می‌توانید تغییرات احتمالی باتری را با استفاده از اپلیکیشن‌هایی که برای اینکار توسعه یافته‌اند نظارت کنید.
۲. دمای بالا و محیط گرم
درست است که در باتری‌های جدید مواردی تعبیه شده که از گرمای بیش از حد آنان جلوگیری می‌کنند و پیش از آسیب جدی دستگاه خاموش می‌شود. اما باید به یاد داشته باشید که بهتر است در وهله‌ی اول گوشی هوشمند خود را تاجایی که می‌توانید از دمای بالای دور نگه دارید.
بسیاری از عناصر به گرم شدن طبیعی تلفن شما کمک می کنند، از جمله:
معمولاً انجام کارهای گفته شده در بالا مشکل جدی‌ای برای دستگاه به وجود نمی‌آورد، اما اگر در محیطی باشید که گرم است احتمال دارد به مشکل بربخورید. به عنوان مثال، استفاده از تلفن همراه در زیر نور مستقیم خورشید در استخر هنگام گوش دادن به موزیک و چک کردن اینستاگرام باعث می‌شود دستگاه برای خنک کردن خود تلاش بیشتری کند.
حتی اگر این کار باعث منفجر شدن باتری نشود، می‌تواند عمر آن را کاهش دهد. راه‌های زیادی برای خنک نگه داشتن گوشی و جلوگیری از این مشکلات وجود دارد:
۳. استفاده از شارژر نامناسب
باید با واقعیتی روبه‌رو شوید؛ استفاده از شارژر نامناسب یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای نابودی باتری گوشی هوشمند یا هر وسیله‌ی برقی دیگری است.
بسیاری از تولیدکنندگان یک شارژر اختصاصی را همراه با دستگاه شما ارسال می‌کنند (یا حداقل قبلاً این کار را می‌کردند). اما حتی اگر آیفون یا سامسونگ جدیدتان با شارژر در جعبه به دستتان نرسد، باز هم باید به نوع شارژری که استفاده می‌کنید توجه داشته باشید. درجه‌بندی‌های مختلف قدرت، آمپر، مقاومت و پشتیبانی از شارژ سریع همگی می‌توانند در کیفیت شارژ و در نتیجه سلامت باتری گوشی هوشمند شما اثرگذار باشند.
می‌توانید شارژرهای غیر اصل بخرید، اما باید مطمئن شوید که آن‌ها تمام مشخصات مورد نیاز تلفن شما را برآورده می‌کنند و با استانداردهایی مانند USB-IF مطابقت دارند. شارژرهای ارزان قیمت از موادی با کیفیت پایین ساخته می‌شوند که نمی‌تواند در برابر جریان اضافه از خود مقاومت نشان دهد.
اگر روی شارژر با کیفیتی که با استانداردهای USB مطابقت دارد سرمایه‌گذاری نکنید، در بهترین حالت ممکن است با مشکلات شارژ مواجه شوید. در بدترین حالت، نه تنها تلفن گران قیمتتان را از بین می‌برید، بلکه به خودتان آسیب می‌رسانید.
۴. خیس شدن گوشی
لیتیوم در تماس با آب یا بخار آب مشتعل شده و می‌سوزد. باتری‌های گوشی‌های هوشمند به خوبی مهر و موم شده‌اند، بنابراین این اتفاق عموما رخ نمی‌دهد اما نمی‌توان گفت اصلا شاهد آن نبوده‌ایم.
بسیاری از تلفن‌های مدرن ضد آب یا مقاوم در برابر آب هستند. با این حال، گوشی هوشمندی با باتری آسیب‌دیده که به طور تصادفی در آب افتاده، می‌تواند فاجعه به بار بیاورد.
۵. سوراخ شدن باتری
لیتیوم به آب و اکسیژن واکنش نشان می‌دهد، بنابراین سوراخ شدن باتری لیتیوم یونی اصلا خوب نیست. براثر این اتفاق می‌تواند هر چیزی رخ دهد؛ از کمی دود و بوی وحشتناک تا یک انفجار کامل.
بدیهی است که اگر باتری گوشی هوشمند در تصادف یا اتفاق دیگری سوراخ شود، ممکن است اتفاقات ناخوشایندی رخ دهد.
چگونه از باتری‌ها به‌درستی نگه‌داری کنیم؟
حتما از خود پرسیده‌اید که چگونه می‌توانیم باتری‌های دستگاهمان را از خطرات احتمالی در امان نگه داریم. تمام کاربران امکان خرید تجهیزات گران‌قیمت تست باتری ندارند. اما خوشبختانه بخش قابل توجهی از مشکلات تنها با وارسی چشمی قابل تشخیص هستند. ضمنا کافی است از چند قاعده‌ی کلی پیروی کنید تا از بخش زیادی از خطرات مربوط به باتری‌ها در امان باشید.
اول از همه، سعی کنید از محصولات تولیدکنندگان معتبر استفاده کنید. این محصولات شاید مقداری گران‌تر از دیگر محصولات باشند، اما قطعا امنیت و سلامت شما و اطرافیانتان ارزشمندتر از پول است. همچنین از خرید محصولات ارائه‌شده توسط فروشندگان نامعتبر خودداری کنید.
اگر دستگاه‌های مورد استفاده شما و باتری آن‌ها بیش از حد داغ می‌شوند و باد کرده یا تغییر شکل داده‌اند، از آن‌ها استفاده نکنید. این مسئله در مورد شارژرها و سیم‌های برق نیز صدق می‌کند؛ حتی سیم‌های سالم اما کهنه و فرسوده نیز می‌توانند مشکل‌ساز شوند. خوشبختانه این‌ها مواردی هستند که صرفا با وارسی چشمی قابل تشخیص هستند. بهتر است این موارد را به‌طور سالانه بررسی کنید و قطعات و وسایل معیوب را تعویض کنید.
از گرم شدن بیش از حد دستگاه‌ها جلوگیری کنید. شارژ کردن گوشی‌تان درحالی‌که گوشی در کیف ورزشی‌تان قرار دارد یا رها کردن گوشی روی داشبورد ماشین ایده‌های خوبی نیستند. همچنین دستگاه‌هایی را که در حال شارژ شدن هستند، هیچ‌گاه به حال خود رها نکنید. بسیاری از ما عادت داریم دستگاه‌های خود را در زمان شارژ در منزل رها کنیم؛ اما یک باتری لیتیوم-یونی می‌تواند به‌سرعت میزهای چوبی و مبلمان منزل ما را به تلی از آتش بدل کند.
اگر خوش‌شانس نبودید و دستگاه شما آتش گرفت، بیش از هر چیز سعی نکنید با استفاده از آب آتش را خاموش کنید. تنها از کپسول ضد حریق کلاس D یا پتوی ضد آتش استفاده کنید. از فوت کردن به سمت آتش نیز خودداری کنید. همچنین در این موارد سعی کنید قهرمان‌بازی را کنار بگذارید و فورا با آتش‌نشانی تماس بگیرید.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم تمام موارد مهمی که باید از دلایل انفجار باتری و نحوه جلوگیری از آن بدانید را جمع‌آوری کنیم. امیدواریم این مطلب برایتان مفید باشد.
در نهایت لازم است یادآوری کنیم که وسایل برقی معمولا بسیار امن هستند و نیاز نیست بیش از حد نگران آتش گرفتن آن‌ها باشید. اما با خرید محصولات معتبر و نگه‌داری صحیح از آن‌ها، قطعا خیال شما راحت‌تر خواهد بود.