ویندوز چیست؛ تاریخچه ویندوز از ۱ تا ۱۲

مایکروسافت در سال ۱۹۸۵ اولین نسخه از ویندوز را با نام ویندوز ۱ منتشر کرد؛ اما تولد این سیستم‌عامل به دو سال قبل‌تر از آن برمی‌گردد، زمانی که ویندوز ۱ به‌صورت رسمی رونمایی شد.

معرفی ویندوز دستاوردی بزرگ بود و راه را برای معرفی نسخه‌های امروزی هموار کرد. ویندوز ۱۱ هیچ شباهت ظاهری به ویندوز ۱ ندارد اما بخشی از پایه‌ و اساس سیستم‌عامل جدید مایکروسافت از اولین نسخه‌ی ویندوز به جدیدترین نسخه منتقل شده است که از آن جمله می‌توان به نرم‌افزارهای Notepad و MS Paint اشاره کرد.

ویندوز ۱ عرصه‌‌ای برای خودنمایی ماوس ها بود. اگر از داس استفاده کرده باشید می‌دانید که در آن سیستم‌عامل تنها قادر به تایپ کردن دستورها بودید اما در ویندوز ۱ امکان حرکت دادن نشانگر و انتخاب و حرکت دادن پنجره‌ها نیز فراهم شد.

در سال ۱۹۸۵، ویندوز ۱ به دو فلاپی‌دیسک ۲۵۶ کیلوبایتی و یک کارت گرافیک ساده نیاز داشت. اگر قصد اجرای چندین برنامه را داشتید، مجبور بودید کامپیوتری با هارد دیسک و ۵۱۲ کیلوبایت حافظه خریداری کنید. در دستگاه‌های امروزی با داشتن ۲۵۶ یا ۵۱۲ کیلوبایت حافظه هیچ برنامه‌ای را نمی‌توان اجرا کرد.

در آن دوران اپل در زمینه‌ی ساخت رابط کاربری گرافیکی ماوس‌محور اندکی پیش بود و روی ترکیب بهینه‌ی سخت‌افزار و نرم‌افزار تمرکز داشت. از طرف دیگر، مایکروسافت سال‌ها سیستم‌عاملی ارزان‌قیمت در قالب داس را برای کامپیوترهای IBM طراحی کرده و نام خودش را به عنوان شرکتی نرم‌افزاری تثبیت کرده بود.

مایکروسافت با ویندوز ۱ قدمی مهم برای تمرکز روی اپلیکیشن‌ها و هسته‌ی نرم‌افزاری برداشت. IBM در آن سال‌ها به مدت طولانی به معماری پایه‌ای کامپیوترها پای‌بند بود اما مایکروسافت راه را برای توسعه‌دهندگان باز کرد تا بتوانند ویندوز را به دلخواه تغییر دهند و سازمان‌دهی کنند. مایکروسافت با همین رویکرد، تحولات قابل‌توجهی در حوزه‌ی نرم‌افزار ایجاد کرد.

ویندوز سال‌ها است که بر دنیای کامپیوترهای شخصی حکم‌رانی می‌کند و فاصله‌ی قابل‌توجهی با macOS دارد. باوجوداین، رقابت بین اپل و مایکروسافت توانسته زمینه‌ی پیشرفت هر دوی این شرکت‌ها را در دنیای کامپیوتر فراهم کند.

مایکروسافت در طی این سال‌ها با ایجاد تغییرات بسیار توانسته تعداد کاربران ویندوز را روزبه‌روز بیشتر کند اما با حرکت به سمت پردازش ابری و افزایش محبوبیت تبلت‌ و گوشی‌، ردموندی‌ها با یک‌سری چالش‌ها مواجه شدند.

مایکروسافت اولین نسخه‌ی ویندوز را در سال ۱۹۸۳ با نام Interface Manager معرفی کرد اما دو سال بعد نام این سیستم‌عامل را به ویندوز ۱ تغییر داد.

ویندوز ۱ بیشتر از این‌که سیستم‌عاملی مستقل باشد، مثل افزونه‌ی DOS بود. مایکروسافت، ویندوز ۱ را با هدف رقابت مستقیم با Lisa OS اپل منتشر کرد.

مایکروسافت در سال ۱۹۸۷ دومین نسخه از ویندوز را در دسترس قرار داد. این نسخه تفاوت زیادی با ویندوز ۱ نداشت، اما اولین پلتفرم ویندوز بود که در آن می‌توانستید پنجره‌ها را روی یکدیگر قرار دهید. در ویندوز ۲ مدیریت حافظه برای نرم‌افزار گسترش پیدا کرد تا مولتی‌تسکینگ بهبود یابد.

اپل نگاه مثبتی به ویندوز ۲ نداشت و معتقد بود سیستم‌عامل موردبحث نسخه‌ی کپی‌شده‌ی مکینتاش است. تولیدکننده‌ی آیفون در نتیجه‌ی این وضعیت از مایکروسافت شکایت کرد اما بسیاری از ادعاهایش در دادگاه رد شد.

ویندوز ۳ میزبان رابط کاربری جدید و نرم‌افزارهای مدیریت فایل و برنامه‌ شد. Minesweeper نیز با بروزرسانی ۳٫۱ راه خود را به ویندوز باز کرد.

ویندوز ۳ اولین نسخه‌ی سیستم‌عامل دسکتاپ مایکروسافت با نرم‌افزار و آیکون فایل بود. به‌لطف معرفی حافظه‌ی مجازی، ویندوز ۳ می‌توانست تعداد بیشتری نرم‌افزار را به‌صورت هم‌زمان پردازش کند. ویندوز ۳ اولین نسخه‌ی ویندوز بود که به فروش بیش از یک میلیون نسخه دست پیدا کرد.

این نسخه از ویندوز در واقع دومین نسخه از NT به شمار می‌رفت و باعث شد مایکروسافت با قرار دادن ویژگی‌های مهم امنیتی و به اشتراک‌گذاری فایل‌ها، جای خود را بیش‌ از پیش در بین کسب‌و‌کارها باز کند.

ویندوز ۹۵ جزو بزرگ‌ترین به‌روزرسانی‌های ویندوز به شمار می‌رود. مایکروسافت به سمت معماری ۳۲ بیتی رفت و منوی استارت را معرفی کرد.

به‌لطف ویندوز ۹۵، دوران جدیدی برای اپلیکیشن‌ها آغاز و مرورگر اینترنت اکسپلورر نیز وارد دنیای ویندوز شد. این سیستم‌عامل ۲۸ سال پیش در دسترس قرار گرفت.

ویندوز ۹۸ راه موفقیت آمیز ویندوز ۹۵ را ادامه داد و بهبودهایی نیز در زمینه‌ی پشتیبانی از سخت‌افزار و عملکرد به خود دید.

مایکروسافت در این نسخه تمرکز زیادی روی وب داشت و اپلیکیشن‌ها و ویژگی‌هایی مانند Active Desktop و Outlook Express و Frontpage Express و Microsoft Chat و NetMeeting را به ویندوز اضافه کرد.

این نسخه از ویندوز روی مالتی‌مدیا و کاربران خانگی تمرکز داشت اما بسیار پر ایراد و غیرپایدار بود. Windows Movie Maker اولین بار در این نسخه از ویندوز پدیدار شد؛ به علاوه شاهد بهبودهایی در مدیا پلیر ویندوز و اینترنت اکسپلورر نیز بودیم.

این نسخه از ویندوز برای کامپیوترهای سرور درون سازمان‌ها در نظر گرفته شده بود. ویندوز ۲۰۰۰ براساس ویندوز NT طراحی شد و ویژگی‌های امنیتی مانند رمزنگاری فایل‌ها و کش DLL را در خود جا داده بود.

ویندوز XP ترکیبی از تلاش‌های مایکروسافت برای استفاده از ویندوز در خانه‌ها و سازمان‌ها بود و هر دوی کاربران خانگی و سازمانی را هم‌زمان نشانه گرفت.

ویندوز XP رابط کاربری بازطراحی‌شده‌ای داشت و تغییرات چشمگیری تجربه کرد. تسکبار و منوی استارت نمادین ویندوز XP هرگز از خاطر کاربران نمی‌رود. ویندوز XP برای ما ایرانی‌ها بسیار خاطره‌انگیز است.

ویندوز ویستا زیاد مورد توجه قرار نگرفت. در حالی که ویستا رابط کاربری جدید با ویژگی‌های بهبود یافته‌ی امنیتی را به همراه داشت، طراحی آن برای مایکروسافت ۶ سال زمان برده بود و ویندوز ویستا تنها روی سخت‌افزارهای جدید به خوبی عمل می‌کرد.

یکی از بزرگ‌ترین ایرادات وارد به این نسخه از ویندوز، کنترل بر حساب کاربری بود. ویندوز ویستا یکی از ضعیف‌ترین نسخه‌های ویندوز تا به امروز به شمار می‌رود.

ویندوز ۷ در سال ۲۰۰۹ از راه رسید تا ایرادات ویندوز ویستا را برطرف کند. مایکروسافت بهبودهای مطلوبی در سیستم عامل خود ایجاد کرد و مدیریت حساب کاربری را نیز به خوبی تغییر داد. ویندوز ۷ همین حالا نیز یکی از محبوب‌ترین نسخه‌های ویندوز است.

ویندوز ۸ تحولی عظیم در طراحی همیشگی رابط کاربری ویندوز بود. مایکروسافت منوی استارت سنتی را حذف و آن را با نسخه‌ی تمام‌صفحه‌‌ی استارت جایگزین کرد.

یکی از بزرگ‌ترین تغییرات ویندوز ۸ خداحافظی با منوی استارت سنتی بود که انتقادات بسیار زیادی در پی داشت. این سیستم‌عامل میزبان ویندوز استور شد تا کاربران بتوانند اپلیکیشن‌ها را مستقیماً دانلود کنند.

مایکروسافت با ویندوز ۸٫۱ منوی استارت را برگرداند، اما این تغییر باعث نشد که کاربران به نصب ویندوز جدید علاقه پیدا کنند.

ویندوز ۱۰ با بازگرداندن منوی استارت، دل کاربران را به دست آورد. به‌علاوه، ویژگی‌هایی مانند کورتانا و مرورگر جدید اج نیز به ویندوز اضافه شدند. در این نسخه از ویندوز شاهد بهبود رابط کاربری برای استفاده دو منظوره (هم در کامپیوترهای معمولی و هم کامپیوترهای دارای صفحه‌نمایش لمسی) نیز بودیم.

یکی از توسعه‌دهندگان مایکروسافت در سال ۲۰۱۵ گفت ویندوز ۱۰ آخرین نسخه‌ی ویندوز خواهد بود، اما در نهایت این وعده رنگ حقیقت به خود نگرفت.

ردموندی‌ها در ویندوز ۱۰ توجه ویژه‌ای به به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری نشان دادند. ویندوز ۱۰ بیشتر از نسخه‌ی قبلی روی سیستم‌های دسکتاپ متمرکز بود. برای اولین بار در ویندوز ۱۰ امکان استفاده از چندین دسکتاپ مجازی فراهم شد. مطابق‌با نظرسنجی‌ها، اکثر کاربران ویندوز ۱۰ را به ویندوز ۸ ترجیح می‌دهند.

رونمایی ویندوز ۱۱ در سال ۲۰۲۱ اتفاقی تعجب‌برانگیز بود، چون همه‌ی کاربران متقاعد شده بودند که ویندوز ۱۰ آخرین نسخه از سیستم‌عامل دسکتاپ مایکروسافت است.

ویندوز ۱۱ در وهله‌‌ی اول روی بازطراحی جلوه‌های بصری تمرکز کرد. آیکون‌های تسکبار به بخش مرکزی منتقل شدند و منوی استارت نیز در مرکز تصویر قرار گرفت.

به‌علاوه، در ویندوز ۱۱ گوشه‌ی پنجره‌ها گرد شد و منوهای شناور حالت جدیدی به خود گرفتند. ویندوز ۱۱ شامل نسخه‌ی بازطراحی‌شده‌ی فایل اکسپلورر است و از طراحی جدیدی برای مایکروسافت استور و منوی تنظیمات استفاده می‌کند.

شاید باورش سخت باشد، اما ویندوز ۱۱ اکنون سیستم‌عاملی دوساله است و پیشرفت‌هایش را تجربه کرده، بنابراین جدیدترین سیستم‌عامل مایکروسافت احتمالا در آینده میزبان تغییرات چشمگیر دیگری نمی‌شود.

مایکروسافت نسخه‌ی 22H2 ویندوز ۱۱ را در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد و بزرگ‌ترین تغییر جدید این سیستم‌عامل چند هفته پیش در دسترس قرار گرفت تا هوش مصنوعی کوپایلت وارد کامپیوتر کاربران شود.

فعلا جزئیات دقیقی درباره‌ی ویندوز ۱۲ نمی‌دانیم، اما گفته می‌شود این سیستم‌عامل تمرکز ویژه‌ای روی هوش مصنوعی و تجربه‌ی وب‌محور دارد. گزارش‌های ضدونقیض می‌گویند ویندوز ۱۲ بر پایه‌ی مدل اشتراکی توسعه داده می‌شود، اما بر اساس شناختی که از مایکروسافت داریم، چنین چیزی بعید به نظر می‌رسد.

مایکروسافت برای ویندوز ۱۱ پیش‌نیازهای سخت‌افزاری سخت‌گیرانه‌ای تعیین کرد و احتمالا این روند با ویندوز ۱۲ هم ادامه پیدا می‌کند. بدین ترتیب اگر از سیستم قدیمی استفاده می‌کنید، احتمالا باید دور ویندوز ۱۲ را خط بکشید. قطعا راهکارهای غیررسمی برای نصب ویندوز ۱۲ ارائه خواهند شد، اما سیستم‌عامل جدید مایکروسافت روی کامپیوترهای قدیمی عملکرد بهینه ارائه نخواهد داد.

ویندوز ۱۱ به حداقل چهار گیگابایت رم و ۶۴ گیگابایت فضای ذخیره‌سازی نیاز دارد و شاید پیش‌نیاز ویندوز ۱۲ به هشت گیگابایت رم افزایش پیدا کند. پیش‌نیازهایی مثل TPM قطعا برای ویندوز ۱۲ نیز اعمال می‌شوند؛ بدین ترتیب پردازنده های قدیمی توانایی پشتیبانی از ویندوز ۱۲ را نخواهند داشت.

مایکروسافت احتمالا تغییرات محسوسی در رابط کاربری ویندوز ۱۲ اعمال خواهد کرد. یکی از تغییرات مهم، شناورشدن تسک‌بار است. احتمالا ویندوز ۱۲ همچون macOS اپل، برخی از آیکون‌ها را به بخش بالای صفحه منتقل خواهد کرد تا چیزی شبیه‌به منوبار مک بوک ارائه شود.

مایکروسافت برای ساخت ویندوز ۱۲ رویکرد ماژولار در پیش می‌گیرد تا بتوان برخی از قابلیت‌ها را صرفا روی دستگاه‌هایی خاص فعال کرد. این ایده که اصطلاحا CorePC نام دارد، تجربه‌ی ویندوز ۱۲ را روی دستگاه‌های مختلف، متفاوت می‌‌کند.

یک تغییر مهم دیگر، افزایش سرعت به‌روزرسانی بخش‌های مختلف است. این تغییر هم در نتیجه‌ی ماژولارشدن معماری ویندوز از راه خواهد رسید. به بیانی بهتر مایکروسافت می‌تواند با انتشار به‌روزرسانی‌های کوچک، صرفا بخش خاصی از سیستم‌عامل را تغییر دهد، آن هم بدون نیاز به دخالت کاربر.

تا رونمایی رسمی ویندوز ۱۲ زمان نسبتا زیادی باقی مانده و در همین فاصله مایکروسافت ممکن است بسیاری از برنامه‌هایش را اصلاح کند. در حال حاضر افشاگران روی رونمایی ویندوز ۱۲ در سال ۲۰۲۴ اتفاق‌ نظر دارند.

مایکروسافت با ویندوز ۱۲ کامپیوترها را مدرن‌تر می‌کند تا جایگاهش در بازار، مستحکم‌تر شود. با در نظر گرفتن تمامی اصلاحات موردانتظار برای ویندوز ۱۲، آینده‌ی پنجره‌ی محبوب مایکروسافت درخشان به نظر می‌رسد.