انواع ویندوز سرور

اینترنت امروزه به یکی از ابزارهای مهم زندگی و کسب‌وکارها بدل شده است و خدمات گسترده و متنوعی را پوشش می‌دهد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت اینترنت سه بخش اساسی دارد که شامل، کلاینت، روتر و سرور می‌شود. کلاینت به هر فرد یا کاربری گفته می‌شود که جویای خدمات است، روتر مسیر درخواست و دریافت خدمات تعریف می‌شود و درنهایت سرور مرکز ارائه‌دهنده‌ی خدمات خواهد بود.

برای درک بهتر، می‌توان یک نانوایی را درنظر گرفت که مردم برای خرید نان به آن مراجعه می‌کنند. در این مثال، مردم نقش کاربران را دراند که به‌دنبال خدمت خاصی هستند؛ بنابراین، آن‌ها را کلاینت می‌نامیم. ازسویی دیگر، مسیری که یک شخص یا کلاینت برای خرید نان طی می‌کند نیز می‌تواند روتر نامیده شود و نانوایی در اینجا نقش سرور و ارائه‌کننده‌ی خدمات را ایفا خواهد کرد.

هماهنگی بین این اجزا ازطریق سخت‌افزار و نرم‌افزار در لایه‌های مختلفی ایجاد می‌شود که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن را سیستم عامل‌ها تشکیل می‌دهند. بدین‌ترتیب، برای راه‌اندازی و مدیریت سرورها با توجه به خدمات سرور به سیستم‌عامل نیاز است که تمام ویژگی‌ها و زیرسامانه‌های ضروری برای خدمت‌رسانی به کلاینت را داشته باشد.

انواع رایج سیستم‌عامل‌های سرور شامل سیستم‌عامل لینوکس سرور، مایکروسافت ویندوز سرور، مک‌او‌اس سرور و سیستم‌عامل قدیمی و از رده خارج NetWare می‌شوند و مدیران سرورها می‌توانند براساس نیاز خود، از برترین سیستم عامل‌های لینوکسی گرفته تا سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز سرور را مورد ارزیابی قرار دهند و متناسب‌ترین را انتخاب کنند. در این مقاله قصد داریم به انواع ویندوز سرور بپردازیم و ویژگی‌های هرکدام را بررسی کنیم. با زومیت همراه باشید.

سیستم‌عامل ویندوز دسکتاپ مایکروسافت بدون شک محبوب‌ترین سیستم‌عامل میان کاربران است و بیشتراز ۷۵ درصد بازار را به‌خود اختصاص می‌دهد. بنابراین، حتماً حداقل یکی از نسخه‌های آن را استفاده کرده‌اید. ویندوز دسکتاپ مایکروسافت سیستم‌عامل گرافیکی است و امکان ذخیره فایل، اجرای نرم‌افزار و بازی‌های ویدئویی و پخس ویدئو و اتصال به اینترنت را فراهم می‌کند و شامل تمام خدماتی می‌شود که مناسب مصرف‌کننده سیستم‌عامل هستند؛ همچنین این دسته از سیستم‌عامل‌ها بدون شک دربین ۱۰ سیستم عامل برتر از نظر هکر‌ها قرار نمی‌گیرند.

با‌این‌حال، مایکروسافت نسخه‌ی دیگری از سیستم‌عامل ویندوز را ارائه کرده است که خدمات ویژه‌ای برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها فراهم می‌کند و آن ویندوز سرور نام دارد. ویندوز با ویندوز سرور تفاوت‌های زیادی دارد که با توجه به نوع خدمات و کاربری این دو، تفاوت موجود بدیهی به‌نظر می‌رسد. براساس تعریف مایکروسافت، «ویندوز سرور مجموعه‌ای از سیستم‌عامل‌هایی است که امکان مدیریت سیستم‌ها در سطح سازمانی، ذخیره داده‌های عظیم، اجرای سامانه‌ها و ایجاد مسیرهای ارتباطی را در سرور فراهم می‌کند.»

سرورها اغلب کامپیوترهای قدرتمندی هستند که طوری طراحی می‌شوند تا به‌صورت مداوم کار کنند و خدمات و منابعی را به سایر کامپیوترها ارائه دهند. اما، تفاوت ویندوز با ویندوز سرور چیست؟

شاید در نگاه ظاهری به‌خصوص در رابط کاربری گرافیکی نتوان تفاوتی میان ویندوز سرور و ویندوز معمولی پیدا کرد. زیرا، ظاهر صفحه دسکتاپ در هردو مشابه است و شامل نواروظیفه، آیکون‌ها و دکمه‌ی استارت می‌شود. درواقع، هر ویندوز سروری که عرضه می‌شود، شباهت زیادی به نسخه‌ی ویندوز دسکتاپ منتشرشده در همان زمان دارد، چراکه ویندوز سرورها برپایه ویندوز دسکتاپ توسعه داده می‌شوند.

برای مثال، ویندوز سرور ۲۰۰۳، نسخه‌ی سرور ویندوز ایکس‌پی به‌حساب می‌آید و ویندوز سرور ۲۰۱۶ نیز برپایه ویندوز ۱۰ است و ویندوز سرور ۲۰۱۹ برپایه به‌روزرسانی ۱۸۰۹ ویندوز ۱۰ عرضه شده است و ویندوز سرور ۲۰۲۲ نیز آخرین نسخه‌ی سرور ویندوز ۱۱ می‌شود.

به‌طور کلی تفاوت‌های ویندوز سرور و ویندوز دسکتاپ را می‌توان در چهار دسته قرار داد:

ویندوز سرور با توجه به اینکه با هدف ارائه‌ی خدمات به کسب‌وکارها طراحی شده است، شامل تعداد زیادی نرم‌افزار سازمانی می‌شود. این نرم‌افزارها یا به‌گفته‌ی مایکروسافت سیستم‌عامل‌ها، هرکدام کاربردها و نقش‌های مجزایی دارند که به آن اصطلاحاً «Role» گفته می‌شود. برای مثال، چند نمونه از سرویس‌های ویندوز سرور که بیشتر سازمان‌ها از استفاده می‌کنند، عبارت‌اند‌از:

• اکتیو دایرکتوری (Active Directory): به‌طور خلاصه اکتیو دایرکتوری سرویس مدیریت کاربران درون یک شبکه است که امکان تعریف سطح دسترسی و مجوز کاربران، دسترسی به فایل‌ها و پرینترهای اشتراک گذاشته‌شده در شبکه و... را برای مدیر شبکه فراهم می‌کند.
• DHCP: سرور DHCP یا Dynamic Host Configuration Protocol درواقع، پروتکلی است که فرایند آدرس‌دهی به کامپیوترها و دستگاه‌هایی که به شبکه متصل می‌شوند را در سرور مدیریت می‌کند. برای مثال، معمولاً مودم‌های وایرلس خانگی در مقیاس کوچک از پس این فرایند برمی‌آیند؛ اما در حوزه‌های سازمانی و کسب‌وکارها که تعداد دستگاه‌ها بسیار بیشتر است، می‌توان از عملکرد فوق‌العاده‌ی DHCP در ویندوز سرور بهره‌مند شد.
• فایل و ذخیره‌سازی: ایجاد سروری مخصوص فایل در شرکت‌ها یکی دیگر از موارد رایج راه‌اندازی سرور است. چنین سروری به سازمان اجازه می‌دهد داده‌های مهم را در محلی متمرکز نگه‌داری کند و مجوز دسترسی به هر فایل را مشخص کند.
• سرویس‌های پرینت: اگر کسب‌وکاری چندین پرینتر درسراسر ساختمان دارد، پیکربندی هرکدام به‌صورت جداگانه برای کارکنان آی‌تی دشوار است و زمان زیادی به‌خود اختصاص می‌دهد، به‌خصوص اگر بعداز مدتی مجدداً بخواهند تغییراتی در آن اعمال کنند باید یکی‌یکی سراغ همه‌ی پرینترها بروند؛ بنابراین، راه‌اندازی یک سرور پرینت باعث می‌شود کامپیوترها به‌سادگی پرینترها را شناسایی کنند.
• سرویس‌های به‌روزرسانی ویندوز: کسب‌کارها اغلب نمی‌خواهند همه‌ی به‌روزرسانی‌های ویندوز فوراً اعمال شوند. بنابراین، با راه‌اندازی سروری به‌عنوان کنترل‌کننده‌ی به‌روزرسانی ویندوز، می‌توان به‌روزرسانی تمام کامپیوترهای درون شبکه را مدیریت کرد و قوانین خاصی را برای نحوه عملکرد آن پیکربندی کرد.

این موارد تنها بخش کوچکی از نقش‌های سرور است که ویندوز سرور دراختیار مدیران قرار می‌دهد. سازمان‌ها با توجه به اندازه و حجم کاری که انجام می‌دهند ممکن است یک یا چندین سرور جداگانه راه‌اندازی کنند و هرکدام از این نقش‌ها را در بین آن‌ها تقسیم کنند. این موضوع علاوه‌بر تسهیل مدیریت سرور، امنیت شبکه را نیز بالاتر می‌برد.

اکثر افراد درباره‌ی حداکثر ظرفیت حافظه‌ی رمی که می‌توانند در رایانه خود قرار دهند، نگرانی ندارند. درواقع، ازنظر عملی، نسخه‌ی ۶۴ بیتی ویندوز ۱۰ پرو امکان پشتیبانی از ۲ ترابایت رم را دارد. درحالی‌که، اغلب کاربران بیشتر از ۳۲ گیگابایت رم روی کامپیوتر نیاز ندارند؛ بنابراین، نصب یک ترابایت رم دور از بحث است.

اما، دانستن این موضوع از آن جهت اهمیت پیدا می‌کند که با توجه به شباهت اساسی ویندوز دسکتاپ و ویندوز سرور، می‌توان حدس زد که یک ویندوز سرور تا ۲ ترابایت رم را پشتیبانی می‌کند. علاوه‌براین، ویندوز سرور امکان پشتیبانی از ۶۴ سوکت CPU را دارد که بسیار بزرگ‌تر از دو سوکتی است که ویندوز ۱۰ پرو پشتیبانی می‌کند. ازسویی دیگر، سیستم‌عامل سرور در استفاده از سخت‌افزار بهره‌وری بیشتری نسبت‌به سیستم‌عامل دسکتاپ دارد.

شاید عجیب به‌نظر برسد؛ اما، دلایل خوبی برای پشتیبانی از این مقدار سخت‌افزار وجود دارد. سرور می‌تواند عملکردهای مهمی را برای صدها کاربر در یک سازمان فراهم کند پس توان بالا در چنان سطحی نه‌تنها طبیعی است بلکه ضرورت خواهد داشت.

برای مثال، سروری که چندین ماشین مجازی را راه‌اندازی می‌کند به رم زیادی احتیاج دارد تا بتواند به‌طور هم‌زمان عملکرد روان و سریعی داشته باشد. برای مثال، برخی کسب‌وکارها تعداد محدودی سرور خریداری می‌کنند و با نصب ماشین‌های مجازی با ویندوز سرور، آن‌ها را به بخش‌های کوچک‌تری تبدیل می‌کنند تا سرویس‌های مختلفی را مدیریت کنند.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ویندوز سرور محدوده‌ی وسیع‌تر در اتصالات شبکه است. اتصالات شبکه در ویندوز دسکتاپ بین ۱۰ تا ۲۰ عدد محدود است؛ درحالی‌که، ویندوز سرور با توجه به سخت‌افزار موجود روی سرور، بسیار بیشتر از ۲۰ عدد اتصال در شبکه را پشتیبانی می‌کند.

علاوه‌براین، همانطورکه انتظار می‌رود، ویندوز سرور ویژگی‌های اصلی کاربری مانند Command Prompt و ابزار مدیریتی سیستم‌عامل و شبکه را حفظ می‌کند؛ اما، بسیاری از ویژگی‌های مناسب کاربری عمومی (به‌خصوص سرگرمی) درون ویندوز دسکتاپ جایی ندارند.

برای مثال، در ویندوز سرور ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ خبری از مایکروسافت استور و کورتانا و سایر ویژگی‌های جدید ویندوز ۱۰ نیست، حتی در ویندوز سرور ۲۰۱۹ کاربر باید به‌صورت جداگانه اپلیکیشن مایکروسافت اج را دانلود کند.

ویندوز سرور امکان ورود به حساب کاربری مایکروسافت را نیز به کاربر نخواهد داد. زیرا، این دسته از سیستم‌عامل‌ها برای استفاده سازمانی طراحی شدند و در آن محیط نیازی به ابزار کاربران معمولی نخواهد بود. ازسویی دیگر، اگر کاربر برخی از اپلیکیشن‌ها را نصب کند، درصورت تلاش برای اجرا با شکست مواجه خواهد شد. زیرا، اپلیکیشن قبل‌از اجرا نسخه‌ی سیستم‌عامل را بررسی می‌کند و اگر روی ویندوز سرور نصب شده باشد، فرایند اجرا را مختل خواهد کرد.

به‌طور کلی، ویندوز سرور به‌صورت پیش‌فرض بسته‌تر است. این سیستم‌عامل تا چندی پیش، همچنان از مرورگر اینترنت اکسپلورر در حالت پیش‌فرض استفاده می‌کرد و حتی تنظیمات امنیتی آن نیز محدودتر از حالت معمول است که کاملاً قابل درک است. زیرا، هزینه‌ی درمعرض خطر قرار گرفتن یک سرور بسیار بیشتراز یک کامپیوتر است.

قابل پیش‌بینی است که محصولات مخصوص مشتریان سازمانی و کسب‌وکارها همچون ویندوز سرور، قیمت گران‌تری نسبت‌به ویندوز دسکتاپ داشته باشند که قرار است به‌صورت جزئی دردسترس مصرف‌کنندگان معمولی قرار بگیرند. افزون‌براین، انتظار می‌رود ویندوز سرور نسخه‌های متنوع بیشتری نیز داشته باشد که بتواند متناسب با نیاز هر سازمان خدمات خاصی را ارائه کند.

در وب‌سایت رسمی مایکروسافت قیمت‌های نسخه‌های مختلف ویندوز سرور به‌چشم می‌خورد که شامل سه قیمت ۵۱۰ دلاری، ۱۰۶۹ دلاری و ۶۱۵۵ دلاری می‌شوند. البته، بسته به آنکه چند کاربر به سرور دسترسی خواهند داشت، سازمان خریدار موظف است برای استفاده قانونی مبالغ مجوزهای دسترسی مشتری (CAL) را نیز بپردازد.

سازمان‌ها درگذشته، ویندوز سرور را روی سرورهای فیزیکی موجود درون سازمان نصب می‌کردند که بودجه‌ی راه‌اندازی و نگه‌داری بیشتری نیاز داشت؛ اما درحال حاضر، مشتری گزینه‌ی راه‌اندازی ویندوز سرور در سرویس ابری نظیر مایکروسافت آژور را نیز دارد.

استفاده از خدمات ابری، بار بزرگی از دوش سازمان‌ها برمی‌دارد و در هزینه‌ی راه‌اندازی سرور و نگه‌داری آن صرفه‌جویی می‌کند حتی سازمان‌ها از این طریق می‌توانند اشتراک باکیفیت‌تری را از ارائه‌دهندگان خدمات ابری تهیه کنند. هرچند، انتخاب نوع سرور رابطه‌ی مستقیمی با نیازها و اولویت‌های شرکت و سازمان دارد.

درنهایت، می‌توان دید با وجود شباهت ظاهری و استفاده از کدهای مشترک در ویندوز سرور و ویندوز دسکتاپ؛ این دو نوع سیستم‌عامل کاربردهای بسیار متفاوتی دارند.

در طول سال‌های گذشته مایکروسافت نسخه‌های مختلفی از ویندوز سرور ارائه کرده است و همچنان برای آن‌ها به‌روزرسانی منتشر می‌کند. سیستم‌عامل‌های ویندوز سرور در آغاز با نام Windows NT Servers در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی (دهه ۱۳۷۰ خورشیدی) در ورژن‌های مختلف تا آغاز سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹ خ.) منتشر شدند.

نسخه‌ی اصلی ویندوز ان‌تی سرور در سال ۱۹۹۳ میلادی (۱۳۷۲ خ.) با نام Windows NT Advanced Server 3.1 دردسترس مشتریان قرار گرفت. این ویندوز سرور ۳۲ بیتی سرآغاز تکامل ویندوز سرور بود.

بعداز آن، نسخه‌ی بعدی یعنی Windows NT Server 3.5 در سال ۱۹۹۴ میلادی (۱۳۷۳ خ.) روانه‌ی بازار شد. عملکرد سرور در این نسخه به‌گونه‌ای بهبود یافت تا از اتصال متقابل با سیستم‌های دارای یونیکس و Novell NetWare پشتیبانی کند، زیرا در آن زمان سرورهای Novell و یونیکس بیشتر رایج و استاندارد بودند و ویندوز NT سرور تنها با این رویکرد می‌توانست در بازار رقابت کند. قابلیت اتصال متقابل به این معنا بود که سرورهای دارای سیستم‌عامل ویندوز می‌توانستند در شبکه‌ی موجود درحال اجرا روی یونیکس یا ناول، همکاری کنند.

سپس ویندوز سرور NT 3.51 با بهبود در اجرا و چند ویژگی کاربردی منتشر شد و بعداز آن با انتشار نسخه‌ی 4.0 ویندوز سرور NT تغییرات بنیادی در این سیستم‌عامل مشهودتر شد. یکی از اجزای مهم این نسخه، ارائه‌ی نسخه‌ی جدید Microsoft Internet Information Services یا همان IIS است. سرویس IIS درحال‌حاضر به‌عنوان محبوب‌ترین نرم‌افزار مدیریت وب سرور در جهان شناخته می‌شود و در مقام دوم Apache HTTP Server قرار می‌گیرد، هرچند تا سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۷ خ.) آپاچی در جایگاه اول قرار داشت.

ویندوز سرور NT، سرویس‌های جدیدی را دربر می‌گرفت تا با شبکه‌های پیچیده‌تر سازگار باشد و همین امر منجربه انتشار ویندوز سرور NT 4.0 Enterprise در سال ۱۹۹۷ میلادی (۱۳۷۶ خ.) شد. سرویس‌های Microsoft Transaction Server و Message Queue نیز برای تعامل با شبکه‌های شلوغ بهبود یافتند. همچنین، به‌روزرسانی‌ها توانایی مدیریت گروهی سیستم‌عامل سرورها و یکپارچه‌سازی سرویس‌های رمزنگاری کلیدعمومی را فراهم کردند.

درنهایت، در سال ۱۹۹۸ میلادی (۱۳۷۷ خ.) ویندوز سرور NT 4.0 Terminal منتشر شد که آخرین بهینه‌سازی‌ها را برای این سری سیستم‌عامل فراهم کرد. برای مثال، پلی برای اپلیکیشن‌های ۱۶ بیتی DOS برای برقراری ارتباط با محیط‌های دسکتاپ ۳۲ بیتی تعبیه کرد.

تکامل ویندوز سرور با آغاز هزاره‌ی جدید هم‌زمان شد. در سال ۲۰۰۰ میلادی در نخستین حرکت، نام سیستم‌عامل‌های سرور مایکروسافت تغییر کرد و NT که مخفف New Technology بود از آن حذف شد و ویندوز سرور 2000 منتشر شد و از آن پس، هر نسخه‌ی جدید با توجه به سال انتشار نام‌گذاری شد.

ویندوز سرور 2000 قدم‌های اولیه‌ی بسیاری از ویژگی‌های سیستم‌عامل که امروزه همچنان کاربرد دارند را برداشت. ازجمله:

• پشتیبانی از XML
• ساخت Active Server Pages
• Active Directory برای احراز هویت کاربران

این نسخه، ویرایش‌های مختلفی نیز ارائه می‌کرد که هرکدام برای سرورهای متفاوتی کاربرد داشتند و شامل Advanced Server و Datacenter و ویندوز سرور Standard می‌شدند. آخرین به‌روزرسانی این سیستم‌عامل در سال ۲۰۰۵ منتشر شد.

شاید بتوان انتشار ویندوز سرور 2003 را نقطه‌ی عطف مهم‌تری دانست، زیرا باوجود آغاز هزاره‌ی جدید با ویندوز سرور ۲۰۰۰؛ نسخه ویندوز سرور 2003 بازنویسی اساسی‌تری در حوزه‌ی سیستم‌عامل‌های سرور مایکروسافت تجربه کرد. اصلی‌ترین هدف تغییرات، کاهش نیاز سیستم به راه‌اندازی مجدد بود. بدین‌ ترتیب، با فراهم‌کردن توانایی نصب به‌روزرسانی‌ها و وصله‌ها بدون نیاز به راه‌اندازی مجدد، نسخه ویندوز سرور 2003 بسیار مورد توجه قرار گرفت.

مایکروسافت برای ویژگی‌های امنیتی نیز در نسخه ویندوز سرور ۲۰۰۳ به‌روزرسانی ارائه می‌کرد. علاوه‌براین، نخستین بار بود که شرکت مایکروسافت فریم‌ورک .NET را در سیستم‌عامل سرور تعبیه کرد.

دیگر ویژگی اضافه‌شده به ویندوز سرور 2003 توانایی تعریف Role برای سرور بود. این قابلیت به سیستم‌عامل اجازه می‌داد وظایف خاصی مانند DNS سرور را شخصی‌سازی کند. مایکروسافت همچنین، ویرایش‌های مختلفی از این نسخه از ویندوز سرور را منتشر کرد که شامل استاندارد، پیشرفته، پایگاه‌داده و ویرایش جدید ویندوز سرور 2003 وب ادیشن (Windows Server 2003 Web Edition) می‌شدند و برای سرورهای اینترنت طراحی شده بودند. مدتی بعد نیز به‌روزرسانی تبدیل سیستم ویندوز سرور ۲۰۰۳ به محیط ۶۴ بیتی انتشار یافت.

نسخه ویندوز سرور 2003 R2 در سال ۲۰۰۵ میلادی (۱۳۸۴) به‌عنوان ارتقای رایگان برای ویندوز سرور ۲۰۰۳ دردسترس قرار گرفت. به‌محض این‌که این نسخه روانه‌ی بازار شد تمام فروش ویندوز سرور ۲۰۰۳ را به‌خود اختصاص داد.

نسخه ویندوز سرور 2003 R2 بر بهبود امنیت به‌خصوص در بخش احراز هویت کاربر متمرکز بود که برپایه اکتیو دایرکتوری طراحی شده بود و تا به امروز نیز اساس فرایند احراز هویت کاربر را تشکیل می‌دهد. نسخه‌ی R2 همچنین، ویژگی جدید Active Directory Federation Service را شامل می‌شد. این قابلیت، انعطاف بیشتری در مدیریت مجوزهای سرور برای مدیران شبکه، مانند توانایی درنظر گرفتن دستگاه‌های خارجی در زمان فعال‌کردن مجوزهای شناسایی یگانه (single sign-on)، فراهم می‌کرد.

ارتقاء Active Directory همچنین ویژگی جدید Aplication Mode را به آن اضافه کرد. این قابلیت امکان دسترسی به اپلیکیشن‌های شخص ثالث را بدون طی تمام مراحل احراز هویت برای نرم‌افزار خارجی به کاربر می‌دهد به‌شرط آنکه کاربران ازطریق افزونه‌ی اکتیو دایرکتوری تأیید شده باشند.

دیگر بخش امنیتی نسخه R2 ویژگی Security Configuration Wizard نام دارد که توانایی تعریف سیاست‌های امنیتی برای گروهی از کامپیوترها را فراهم می‌کند. علاوه‌براین، ویندوز سرور 2003 R2 فرایند فشرده‌سازی فایل را بهینه‌سازی کرد تا انتقال فایل‌ها و روند کپی هم‌زمان چندگانه را ممکن کند.

ویندوز سرور 2008 سه سال بعد با به‌روزرسانی‌های درخور توجهی منتشر شد. این نسخه شاهد بهبودهای بیشتری در اکتیو دایرکتوری بود و تغییراتی را نیز در تعامل بین ویژگی‌های پشتیبانی نرم‌افزار سیستم‌عامل و سرویس‌های شبکه شامل شد.

سیستم Hyper-V مایکروسافت ویژگی بزرگی به‌حساب می‌آمد که در نسخه ویندوز سرور 2008 معرفی شد. قابلیت مجازی‌سازی به کاربران ویندوز سرور اجازه داد تا ماشین‌های مجازی راه‌اندازی کنند که برای تیم‌های آی‌تی به‌طور فزاینده‌ای اهمیت داشتند. علت تعبیه چنین قابلیتی در ویندوز سرور عمدتاً به‌دلیل تلاش برای جلوگیری از اتکای کاربران ویندوز سرور به نرم‌افزارهای مجازی‌ساز دیگر بوده است.

ویندوز سرور 2008 دارای دیگر ویرایش‌های استاندارد، انترپرایز، پایگاه‌داده و وب است.

نسخه ویندوز سرور Server Core درواقع، ویرایشی از ویندوز سرور 2008 است که در زمان نصب در بین گزینه‌های پیشنهادی برای اولین‌بار اضافه شد. درواقع، از آن زمان به بعد سیستم‌عامل ویندوز سرور به دو دسته Server Core و Desktop Experience تبدیل شد که هرکدام دارای ویرایش‌های استاندارد، پیشرفته و پایگاه‌داده هستند.

همان‌طورکه پیش‌تر گفته شد تبدیل ویرایش‌های مختلف ویندوز سرور اعم‌از استاندارد به پیشرفته یا پایگاه‌داده با خرید لایسنس ویندوز سرور مدنظر پشتیبانی می‌شود؛ اما تبدیل ویندوز سرور Server Core به Desktop Experience شدنی نیست.

ویندوز سرور Server Core ویرایشی از ویندوز سرور با رابط کاربری مبتنی‌بر خط فرمان و بدون رابط کاربری گرافیکی است. چنین تغییری در سطح مدیران سرور مزیت‌هایی دارد که ازجمله می‌توان به کاهش محسوس مصرف منابع سخت‌افزاری اشاره کرد و البته، برای خوشامدگویی به افرادی درنظر گرفت که بیشتر با محیط سیستم‌عامل‌های یونیکس و لینوکس آشنا بودند و همین‌امر می‌توانست ویندوز سرور مایکروسافت را به محصول رقابتی‌تری تبدیل کند.

ازسویی دیگر، انتخاب گزینه‌ی ویندوز سرور Core نصب بخشی از نقش‌های مشخص سرور را انجام می‌دهد تا علاوه‌بر کاهش مصرف منابع، افزایش امنیت را نیز به‌همراه داشته باشد. برای مثال، سرور DNS به مرورگر Internet Explorer نیازی ندارد، زیرا وبگردی ازطریق سرور DNS از لحاظ امنیتی منطقی نیست.

بنابراین، وقتی برای اولین بار ویندوز سرور Server Core را راه‌اندازی می‌کنید با نمایی مواجه خواهید شد که در آن خبری از دسکتاپ نیست، منوی استارتی وجود ندارد، Windows Explorer و نوار وظیفه نیز مشاهده نمی‌شود و تا چشم کار می‌کند پنجره Command Prompt دیده می‌شود.

چنین محیطی برای مدیران حرفه‌ای طراحی شده است و مناسب هر کاربری نیست؛ اما کاربران معمولی نیز همچنان می‌توانند با استفاده از ابزار Windows Server 2008 MMC ویندوز سرور Core را به‌وسیله‌ی سیستم دیگری مدیریت کنند، فقط باید این ابزار را روی ویندوز سرور 2008 با رابط کاربری گرافیکی یا حتی ویندوز دسکتاپ معمولی مانند ویستا نصب و پیکربندی کنند و سرور Core را به‌وسیله‌ی آن مدیریت کنند.

فهرست بخش‌های دارای رابط کاربری گرافیکی که در ویندوز سرور Server Code حذف شدند، شامل موارد زیر می‌شوند:

• پوسته دسکتاپ Windows Explorer و هر ویژگی سازگار با آن مانند تم‌ها
• تمام کنسول‌های MMC
• تمام امکانات کنترل پنل به‌جز Regional And Language Options (دستور Intl.cpl) و Date And Time (دستور timedate.cpl)
• هرگونه موتور رندرینگ کدهای HTML مثل اینترنت اکسپلورر و HTML Help
• ویندوز مِیل
• ویندوز مدیا پلیر
• اکثر ابزارهای جانبی نظیر Paint، Calculator و Wordpad

افزون‌براین‌ها، فریم‌ورک .NET نیز در ویندوز سرور Core وجود ندارد؛ بنابراین، راه‌اندازی کدهای مدیریت‌شده نیز پشتیبانی نمی‌شود. به‌طور خلاصه، هر اپلیکیشن دارای رابط کاربری گرافیکی که وابسته به فریم‌ورک .NET یا پوسته‌ی Explorer.exe باشد، در ویندوز سرور Core قابل اجرا نیست.

نسخه ویندوز سرور 2008 R2 در سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ خ.) عرضه شد و تا به امروز نیز استفاده می‌شود. بزرگ‌ترین تغییر این نسخه نسبت‌به ویندوز سرور 2008 انتقال آن از پایه ویندوز ویستا به پایه ویندوز 7 است که موجب انتقال آن به محیط ۶۴ بیتی شد.

به‌طور کلی بیشتر به‌روزرسانی‌ها در این نسخه فنی و از چشم کاربران پنهان بودند، زیرا تمرکز طراحان این نسخه معطوف به بهینه‌سازی سرویس‌ها شده بود. دیگر بخش مهمی که به‌روزرسانی دریافت کرد شامل اکتیو دایرکتوری می‌شد تا پشتیبانی از اجرای سیاست‌های گروهی بهبود یابد.

ویندوز سرور 2008 R2 همچنین، شامل سرویس‌های جدیدی مانند Remote Desltop Services یا RDS می‌شود که نسخه‌ی بازسازی‌شده Terminal Services ویندوز سرور 2008 به‌حساب می‌آید. علاوه‌براین، DirectAccess و BrachCache نیز در این نسخه معرفی شدند و به‌گونه‌ای طراحی شدند که دسترسی کاربران از راه دور را به سرور تسهیل کنند.

مایکروسافت در سال ۲۰۱۲ عملکرد جدیدی به ویندوز سرور 2012 اضافه کرد تا آن را برای رقابت در دنیای پردازش ابری آماده کند و حتی نسخه ویندوز سرور 2012 را با نام «Cloud OS» یا سیستم‌عامل ابری تبلیغ می‌کرد.

به‌روزرسانی‌های نسخه ویندوز سرور 2012 متمرکز بر عملکرد Hyper-V بودند؛ بنابراین، این نسخه می‌تواند به‌صورت یکپارچه در هاست‌های محلی و... استفاده شود. چنین رویکردی باعث می‌شود معماری Hyper-V به‌سادگی با دیگر فناوری‌های ابری سازگار و قابل استفاده باشد.

تغییرات خاص برای پشتیبانی از این قابلیت عبارتنداز:

• به‌روزرسانی سیستم ذخیره‌سازی با واسطه‌ی Heyper-V
• افزودن سوئیچ مجازی Hyper-V
• وجود Hyper-V Replica

ازسویی دیگر، پاورشل (PowerShell) و Server Core نیز در نسخه ویندوز سرور 2012 به‌روز شدند. دیگر تغییر بزرگ در این نسخه ویرایش جدید Essentials دربین گزینه‌های نصب است که مناسب کسب‌وکارهای شبکه‌شده‌ی کوچک‌تر است. درکل، ویندوز سرور 2012 چهار ویرایش Essentials، Foundation، Standard و Datacenter را برای نصب ارائه می‌کند.

نسخه ویندوز سرور 2016 اولین نسخه‌ای بود که در آن Nano Server معرفی شد. این قابلیت، اجرای سرور کوچک‌تر با رابط کاربری محدود را ممکن می‌کند تا سرور را دربرابر حملات احتمالی مقاوم‌تر کند.

ویندوز سرور 2016 همچنین Network Controller را در نسخه‌ی دیتاسنتر معرفی کرد. این کنسول به مدیران امکان می‌دهد تمام دستگاه‌های شبکه را اعم‌ از فیزیکی یا مجازی، از یک محل مدیریت کنند.

علاوه‌براین، برای پشتیبانی از به‌کارگیری کانتینرها (Container)، سیستم‌های ماشین مجازی به‌گونه‌ای بهبود یافتند تا بتوانند با داکر (Docker) به‌منظور پشتیبانی از رمزنگاری برای Hyper-V سازگار باشند. کانتینر در ویندوز سرور قابلیتی برای اجرا و فعال‌سازی نرم‌افزارهای جانبی و رول‌ها در محیطی مجزا و ایزوله است. مثل این‌که که منابع مورد استفاده‌ی آن کاملاً مشخص و مستقل است ولی انگار در ویندوز سرور دیگری درحال اجرا است.

نسخه ویندوز سرور 2016 فقط دارای ویرایش‌های استاندارد و دیتاسنتر است؛ همچنین، نسخه‌ی R2 نیز برای آن منتشر نشد.

نسخه ویندوز سرور 2019 در اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۷) همراه چندین ویژگی جدید و مهم معرفی شد تا پاسخگوی نیاز روبه رشد حوزه‌ی شبکه باشد. ازجمله تغییرات مشهود در ویندوز سرور 2019 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نرم‌افزار Windows Admin Center: مرکز مدیریت ویندوز که قبلاً Project Honolulu نامیده می‌شد، نرم‌افزاری تحت‌وب که برای ارائه یک مکان مرکزی برای مدیریت سرور طراحی شده است. این برنامه شامل ابزارهای وسیعی می‌شود که مدیران شبکه به‌صورت روزانه با آن‌ها سروکار دارند. درمیان آن‌ها مدیریت پیکربندی، نظارت بر عملکرد و مدیریت سرویس‌های فعال روی سرورهای مختلف وجود دارند.برنامه Windows Admin Center می‌تواند همراه ویندوز سرور 2019 به‌کارگیری شود؛ البته، این برنامه با ویندوز سرور 2016 و ویندوز سرور 2012 R2 نیز سازگار است. علاوه‌براین، مرکز مدیریت ویندوز حتی از سرورهایی که سیستم‌عامل‌های مختلف دارند نیز پشتیبانی می‌کند.
• فناوری Hyperconverged Infrastructure (HCI): مایکروسافت از زمان ظهور Hyper-V در نسخه ویندوز سرور 2008 بیشتر به‌سمت مجازی‌سازی حرکت کرد. از‌این‌رو، آخرین نسخه‌ی منتشر شده تمام بهبودهای ماشین مجازی از زمان اولین نسخه را دربر می‌گیرد که آن را تبدیل به یک HCI (زیرساخت فراهمگرا) واقعی می‌کند.ویژگی‌های فناوری HCI به مدیران شبکه امکان می‌دهد سرویس‌های مجازی را آسان‌تر و حتی بدون ازدسترس خارج‌کردن سیستم، مدیریت کنند. علاوه‌براین، حتی‌می‌توان منابعی که از ماشین‌های مجازی پشتیبانی می‌کنند را به‌طور خودکار تنظیم کرد و مدیریت را بازهم آسان‌تر کرد. فناوری HCI در ویندوز سرور 2019 قادر است علاوه‌بر مراکز داده‌ای به‌صورت نرم‌افزاری تعریف‌شده، مشتریان آن‌ها را نیز پشتیبانی کند.

• قابلیت WSL: زیرسیستم ویندوز برای لینوکس (Windows Subsystem for Linux) به‌منظور اجرای برنامه‌های رابط کاربری گرافیکی لینوکس روی ویندوز طراحی شده است. البته، حتی قبل‌از انتشار نسخه ویندوز سرور 2019 نیز این امکان وجود داشت. هرچند، مایکروسافت یک زیرسیستم بومی سازگار با لینوکس به نام Shielded VMs for Linux طراحی کرد. این قابلیت به‌کارگیری برنامه‌های لینوکس در محیط ویندوز را آسان کرد.
• قابلیت Microsoft Defender ATP: امنیت سایبری یکی از نگرانی‌های عمده‌ی سازمان‌ها است، به‌ویژه با درنظر گرفتن تهدیدهای مداوم پیشرفته در سازمان‌هایی که سرویس‌دهی همیشگی دارند. این حملات می‌توانند بسیاری از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس را با استفاده از حملات مهندسی اجتماعی مانند ایجاد پروفایل جعلی در رسانه‌های اجتماعی، Whaling و Spear Phishing راه‌هایی برای دستیابی و ورود به شبکه، پشت‌سر بگذارند.بدین ترتیب، داشتن سیستم حفاظت پیشرفته (ATP) برای حفظ داده‌ها و سیستم‌ها ضرورت پیدا می‌کند. مایکروسافت با درک این موضوع در بازار، MDATP یا همان Microsoft Defender Advanced Threat Protection را به‌عنوان بخشی از ویندوز سرور 2019 دردسترس کاربران قرار داد.قابلیت مایکروسافت ATP فراتر از نظارت‌ فعالیت‌های مشکوک حساب‌های کاربری می‌رود. این برنامه‌ی امنیتی درواقع، فعالیت‌های کاربران را ردیابی می‌کند، از ایجاد تغییر غیرمجاز در فایل‌های گزارش جلوگیری به‌عمل می‌آورد و به‌صورت خودکار حملات موجود را مورد تحقیق و بررسی قرار می‌دهد؛ همچنین، گزینه‌هایی برای اصلاح نقص‌های احتمالی ارائه می‌کند.
• نسخه‌ی جدید Server Core: ویرایش Server Core ابتدا در نسخه ویندوز سرور 2008 معرفی شد که گزینه‌ای درهنگام نصب دراختیار کاربر قرار می‌داد تا ویرایش نصب سبک‌تری از ویندوز سرور را انجام دهد که منجربه حذف رابط کاربری گرافیکی و برخی ویژگی‌های غیرضروری آن می‌شد.مایکروسافت در نسخه ویندوز سرور 2019 ویرایش Server Core را بازهم کوچک‌تر کرده است، طوری که انتخاب آن گزینه برای نصب ۵۰ درصد از نصب ویندوز سرور 2019 با ویژگی‌های رابط کاربری گرافیکی فضا نیاز دارد.کاهش در اندازه‌ی سیستم‌عامل روی بهره‌وری کانتینر موجود برای ارائه‌ی نرم‌افزار به دستگاه‌های متعلق به کاربر نیز تأثیرگذار خواهد بود. با‌این‌حال، بهره‌وری کانتینرها با وجود کاهش سربار، همچنان امنیت لازم را برای نرم‌افزار حفظ می‌کنند.

نسخه ویندوز سرور 2022 با بهبود برخی عملکردها و همچنین حذف تعدادی از عملکردهای ویندوز سرور منتشر شد؛ اما بهبودهای امنیتی در این نسخه یکی از بخش‌های مهم به‌حساب می‌آید.

• بهبود امنیت: بعد از معرفی ATP در ویندوز سرور 2019، نسخه ویندوز سرور 2022 فرصتی برای بهبود بیشتر امنیت فراهم کرده است که شامل Hardware root-of-trust، حفاظت از فرم‌ور و VBS یا Virtualization Based Security می‌شود.
• ذخیره‌سازی و مدیریت ابری: با گسترش روزافزون محبوبیت سرویس‌های ابری، مدیریت ابری و ذخیره‌سازی ابری اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. بهینه‌سازی‌هایی نظیر Hybrid Clouds با FOD در ویندوز سرور 2019 انجام شدند و اکنون ویندوز سرور 2022 مدیریت و ذخیره‌سازی ابری بهبودیافته را ازطریق ابزار مدیریت محیط Azure-Arc و Store Migration Service فراهم می‌کند. این ابزار فرایند انتقال سرورها بین ابرها و ماشین‌های مجازی را بسیار آسان می‌کنند.

نسخه ویندوز سرور 2022 در چهار ویرایش منتشر شده است که شامل Essentials، Standard، Datacenter و Azure Datacenter می‌شود.

ویندوز سرور نیز مانند ویندوز دسکتاپ ویرایش‌های مختلفی ارائه می‌کند که هرکدام مخاطبان خاص خود را دارند و ویژگی‌ها و ابزار مخصوصی برای مدیریت منابع و کاربران دراختیار مدیر شبکه قرار می‌دهند؛ همچنین، ویرایش‌های مختلف متناسب با اندازه‌ی سازمان‌ها تغییر می‌کنند.

دیگر تفاوتی که باید به آن توجه داشت نوع مجوز نصب یا همان لایسنس است و شامل سه مدل Retail یا Volume می‌شود. مجوز Retail فقط می‌تواند روی یک کامپیوتر استفاده شود؛ درحالی‌که مجوز Volume مناسب سازمان‌هایی است که می‌خواهند سرور را روی بیش‌از یک کامیپوتر استفاده کنند.

ویرایش استاندارد ویندوز سرور برپایه الزامات CAL است که یکی از مجوزهای تجاری به‌حساب می‌آید و امکان به‌کارگیری نرم‌افزار سرور را روی چند کامپیوتر فراهم می‌کند. ویرایش استاندارد تمام ویژگی‌های ویرایش Essentials با چند ویژگی اضافی را دارد.

با یک لایسنس از ویندوز سرور استاندارد، امکان نصب دو Operating System Environment روی آن و همچنین هاست Hyper-V فراهم می‌شود. درصورتی که به ماشین‌های مجازی بیشتری نیاز باشد، باید لایسنس‌های بیشتری خریداری شود. علاوه‌براین، امکان ادغام با آژور و مدیریت به‌وسیله‌ی آن و ایجاد محیط متمرکز مدیریت‌شده نیز وجود دارد. ازسویی دیگر، امکان همگام‌سازی فایل‌های سرور و اشتراک‌گذاری داده‌ها در سراسر سازمان را میسر می‌کند.

ویرایش دیتاسنتر ویندوز سرور مناسب سازمان‌هایی است که شدیداً نیاز به محیط‌های مجازی‌سازی‌شده و یکپارچه‌ی ابری دارند. درمقایسه‌با ویرایش استاندارد، در ویندوز سرور دیتاسنتر محدودیتی در ساخت ماشین‌های مجازی وجود ندارد؛ اما مانند ویندوز سرور استاندارد فقط از یک هاست Hyper-V پشتیبانی می‌کند.

یک ویژگی متمایز که در ویرایش دیتاسنتر ویندوز سرور ارائه می‌شود Network Controller نام دارد. با استفاده از این ابزار می‌توان بر شبکه‌ی مجازی نظارت و مدیریت داشت و درصورت لزوم آن را عیب‌یابی کرد و حتی برخی از وظایف آن را به صورت خودکار درآورد.

ویندوز سرور پایگاه‌داده همچنین دارای ویژگی Host Guardian Hyper-V Suppot است که مدیریت ماشین‌های مجازی را بسیار آسان و درعین حال ایمن می‌کند. به‌طور کلی گفته می‌شود، ویندوز سرور دیتاسنتر مقرون به‌صرفه‌ترین و البته مقیاس‌پذیرترین نرم‌افزار مناسب پایگاه‌داده دربین تمامی نسخه‌های ویندوز سرور است.

ویندوز سرور 2012 اولین نسخه‌ای از ویندوز سرور بود که گزینه‌ی نصب ویرایش Essentials را ارائه می‌کرد. این ویرایش مناسب کسب‌وکارهای کوچک طراحی شده است و بین ۲۵ تا ۵۰ دستگاه را پشتیبانی می‌کند.

همان‌طور که می‌توان از نامش حدس زد، ویندوز سرور Essentials شامل اجزای ضروری و مهم مورد نیاز یک سازمان می‌شود تا شرکت را در حرکت نگهدارد. این ویرایش به سرویس یکپارچه Azure Site Recovery مجهز شده است تا درصورت بروز مشکل، تداوم کسب‌وکار را حفظ کند. این ویرایش همچنین، از ادغام با شبکه مجازی Azure پشتیبانی می‌کند تا در انتقال داده‌ها به سرویس ابری کمک کند.

این ویرایش از ویندوز سرور مناسب سازمان‌های متوسط تا بزرگ است و اولین‌بار در نسخه ویندوز سرور 2003 در بین گزینه‌های نصب قرار گرفت؛ هرچند بعداز نسخه‌ی ویندوز سرور 2008 R2 ارائه‌ی آن متوقف شد. این ویرایش ازنظر سخت‌افزاری تا ۸ پردازنده فیزیکی و تا ۶۵ گیگابایت حافظه رم را پشتیبانی می‌کند. علاوه‌براین، ویرایش انترپرایز در انواع تخصصی برای معماری‌های ۶۴ بیتی و ایتانیوم با پشتیبانی از حافظه‌ی رم با ظرفیت بالاتر نیز ارائه شد.

ویندوز سرور Foundation ویرایشی از این سیستم‌عامل است که به‌صورت از‌پیش نصب‌شده روی دستگاه OEM وجود دارد و نمی‌توان برای آن لایسنس جداگانه تهیه کرد. این گزینه برای کسب‌وکارهای کوچک کاربرد دارد و گفته می‌شود ارزان‌ترین نسخه ویندوز سرور به‌حساب می‌آید. البته، ویرایش Foundation فقط با نسخه‌های ویندوز سرور ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ (به‌انضمام نسخه‌های R2) ارائه شده است و بعداز آن متوقف شد.

ویندوز سرور Foundation زیرساخت‌های اصلی IT برای ایجاد شبکه درون سازمان‌های بسیار کوچک را مانند اشتراک‌گذاری فایل و پرینت، دسترسی از راه دور و امنیت نسبی، فراهم می‌کند.

ویندوز سرور Web اولین بار با نسخه ویندوز سرور 2003 دردسترس قرار گرفت اما بعداز ویندوز سرور 2008 و نسخه‌ی R2 آن، دیگر ادامه نیافت. اصلی‌ترین هدف ویندوز سرور وب برای میزبانی و ساخت برنامه‌های وب، صفحات وب و سرویس‌های XML بود. این ویرایش تنها ویندوز سروری بود که به CAL نیاز نداشت.

ظاهراً برخلاف سایر انواع ویندوز سرورها در ویندوز سرور وب قابلیت‌های Domain Controller و Terminal Services ارائه نمی‌شدند؛ علاوه‌براین، سایر ویژگی‌های آن نیز محدودیت داشتند. برای مثال، فقط ۱۰ اتصال هم‌زمان برای اشتراک‌گذاری فایل درهرلحظه در این نسخه ممکن بوده است.

ویندوز سرور پیشرفته تنها ویرایشی بود که در نسخه ویندوز سرور 2000 ارائه شد. در آن زمان، فقط این ویندوز سرور ظرفیت پشتیبانی از سخت‌افزار اضافی را داشت. برای مثال، امکان پشتیبانی از ۸ عدد CPU و حافظه رم تا ۸ گیگابایت روی آن ممکن بود. همین قابلیت باعث شد ویندوز سرور 2000 پیشرفته در آن دوران مناسب سازمان‌های متوسط تا بزرگ باشد.

امکان خریدن ویندوز سرور دیتاسنتر آژور وجود ندارد و فقط می‌توان اشتراک آن را تهیه کرد. این نسخه از ویندوز سرور دقیقاً شبیه به ویندوز سرور دیتاسنتر معمولی است با این تفاوت که به‌طور کامل روی زیرساخت سرویس ابری آژور دردسترس است.

برای استفاده از آن باید حساب کاربری آژور ایجاد کنید و سپس با استفاده از ویندوز سرور دیتاسنتر یک ماشین مجازی آژور مستقر کنید و مطابق با نیازتان از آن بهره‌مند شوید. همچنین، امکان یکپارچه‌سازی با سرورهای داخلی سازمان یا یکپارچه‌سازی با دیگر سرور ابری سازمان یا حتی سرور هیبریدی وجود دارد.

به‌طور کلی انواع ویندوز سرور با ویرایش‌های مختلف وجود دارند که هرکدام امکانات و ویژگی‌های متفاوت و کاربردی ارائه می‌کنند؛ اما مسئله‌ی اساسی نوع نیاز شبکه و مدیر شبکه است که تعیین‌کننده‌ی نهایی ویندوز سرور خواهد بود. برای مثال، اگر سازمانی نیاز به شبکه ابری دارد می‌تواند بدون معطلی سراغ نسخه‌ای از سیستم عامل ویندوز سرور برود که از سرویس‌های آژور پشتیبانی می‌کند.