نشست «حق امنیت سایبری؛ چالش‌ها و راهکارها» در دمسان آکادمی
به مناسبت هفته ترویج علم و با هدف افزایش آگاهی عمومی دربارهٔ حق امنیت سایبری، نشستی در دمسان آکادمی برگزار شد. در این نشست، جمعی از متخصصان و فعالان حوزهٔ فناوری اطلاعات و امنیت سایبری به بررسی وضعیت کنونی امنیت سایبری در ایران و چالش‌های پیش رو پرداختند.
اهمیت امنیت سایبری در زندگی روزمره
دکتر حامد بیدی، مجری و یکی از کارشناسان نشست، با تأکید بر اهمیت امنیت سایبری در زندگی روزمره گفت: «امروزه مرزی بین زندگی دیجیتال و فیزیکی وجود ندارد. استفاده از اصطلاحاتی مانند "فضای مجازی" و "فضای واقعی" می‌تواند باعث سوءتفاهم شود و مسئله را اشتباه درک کنیم. امنیت سایبری مستقیماً به زندگی همهٔ ما وابسته است و نیازمند توجه ویژه‌ای است.»
وضعیت نگران‌کنندهٔ امنیت سایبری در ایران
سعید سوزنگر، متخصص امنیت شبکه و فناوری اطلاعات، با ارائهٔ آمارهای نگران‌کننده، وضعیت فعلی امنیت سایبری در ایران را تشریح کرد: «بر اساس گزارش شرکت کسپرسکی، ایران در سه سال پیاپی تا سال ۲۰۲۲ رتبهٔ اول آلودگی به بدافزارهای موبایل را داشته است. با محدودیت‌های اینترنتی و افزایش استفاده از وی‌پی‌ان‌ها، این وضعیت بدتر شده است.» او توضیح داد: «وی‌پی‌ان‌ها ذاتاً ابزارهای امنیتی هستند، اما وقتی حاکمیت دسترسی‌های قانونی را محدود می‌کند، مردم مجبور می‌شوند از وی‌پی‌ان‌ها و نرم‌افزارهای کرک‌شدهٔ ناامن استفاده کنند. این مسئله باعث افزایش آلودگی‌ها و حملات سایبری می‌شود.» سوزنگر با انتقاد از نگاه حاکمیت به امنیت گفت: «نگاه ابزاری به امنیت، بدون توجه به جنبه‌های انسانی و فرایندی، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. امنیت تنها خرید یک سخت‌افزار یا نرم‌افزار نیست؛ بلکه به دانش، فرایندها و فناوری نیاز دارد.»
تأثیر تحریم‌ها و فیلترینگ بر امنیت سایبری
هانیه کارخانه، کارشناس امنیت اطلاعات، با بررسی تأثیر تحریم‌ها بر امنیت سایبری گفت: «به دلیل تحریم‌ها، کاربران ایرانی از دسترسی به نرم‌افزارهای اصلی و به‌روزرسانی‌های امنیتی محروم هستند و مجبور به استفاده از نسخه‌های کرک‌شده می‌شوند. این نسخه‌ها اغلب ناامن هستند و به‌روزرسانی‌های امنیتی را دریافت نمی‌کنند.» کارخانه افزود: «فیلترینگ و محدودیت‌های جغرافیایی باعث شده است که کاربران به سمت استفاده از ابزارهای ناامن سوق داده شوند. این رویکرد نه‌تنها امنیت کاربران را به خطر می‌اندازد، بلکه حقوق اولیهٔ آن‌ها را نیز نقض می‌کند.»
اهمیت آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی
دکتر فاطمه مشرفی، مدیرعامل شرکت دمسان رایانه و میزبان نشست، بر ضرورت افزایش آگاهی عمومی در زمینه امنیت سایبری تأکید کرد. او بیان کرد: «بسیاری از کاربران از حقوق و مسئولیت‌های خود در فضای دیجیتال آگاهی ندارند، و این ناآگاهی آن‌ها را در معرض خطرات جدی قرار می‌دهد.» مشرفی افزود: «فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی می‌تواند به کاربران کمک کند تا رفتارهای امن‌تری در فضای مجازی داشته باشند و از حریم خصوصی خود محافظت کنند.» وی همچنین به نقش حاکمیت در تسهیل آموزش و دسترسی به منابع معتبر اشاره کرد و گفت: «حاکمیت می‌تواند با تدوین سیاست‌های حمایتی و فراهم کردن بسترهای لازم، از ابتکارات آموزشی و فرهنگی در حوزه امنیت سایبری حمایت کند. این حمایت نه تنها به نفع کاربران، بلکه به نفع کل جامعه است.» مشرفی در پایان به اهمیت همگرایی بین نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی پرداخت و اظهار داشت: «تنها با همکاری و تعامل سازنده بین همه ذینفعان می‌توان به یک اکوسیستم امن دیجیتال دست یافت که در آن حقوق شهروندان محترم شمرده شود و توسعه فناوری با امنیت همراه باشد.»
نقش بخش خصوصی در ارتقای امنیت سایبری
علیرضا مسلمی ابیانه، رئیس هیئت مدیره شرکت دمسان و از بنیان‌گذاران دمسان آکادمی، با تأکید بر اهمیت مشارکت بخش خصوصی در تأمین امنیت سایبری گفت: «بخش خصوصی می‌تواند با بهره‌گیری از تخصص و نوآوری، نقشی کلیدی در ارتقای امنیت دیجیتال کشور ایفا کند.» او به چالش‌هایی اشاره کرد که شرکت‌های خصوصی در این حوزه با آن مواجه‌اند، از جمله محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های روز دنیا و موانع قانونی. مسلمی افزود: «برای دستیابی به امنیت سایبری پایدار، نیازمند همکاری نزدیک بین حاکمیت و بخش خصوصی هستیم. این همکاری می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های امن و آموزش نیروی انسانی متخصص منجر شود.» وی همچنین به نقش دمسان آکادمی در آموزش و پرورش متخصصان امنیت سایبری اشاره کرد و گفت: «آموزش و افزایش آگاهی، پایه و اساس هر تحول مثبتی است. دمسان آکادمی با هدف تربیت نیروی انسانی ماهر و آگاه، تلاش می‌کند تا خلأهای موجود در زمینه آموزش امنیت سایبری را پر کند.»
چالش‌های بخش خصوصی و نگاه حاکمیت
محمد بنی‌مصطفی، کارشناس امنیت سایبری، با اشاره به چالش‌های بخش خصوصی در تأمین امنیت گفت: «شرکت‌های خصوصی توانمندی در کشور وجود دارند، اما محدودیت‌ها و موانعی که توسط برخی نهادها اعمال می‌شود، امکان فعالیت مؤثر را از آن‌ها سلب کرده است.» او با انتقاد از الزام به استفاده از محصولات خاص افزود: «الزام به استفاده از محصولات بومی که استانداردهای بین‌المللی را ندارند، کیفیت خدمات امنیتی را کاهش می‌دهد. ما نیازمند همکاری و تعامل سازنده بین حاکمیت و بخش خصوصی هستیم تا بتوانیم امنیت سایبری را بهبود بخشیم.»
ضرورت آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی
امیر شکری، بنیان‌گذار کمپین حق فراموشی، با تأکید بر اهمیت آگاهی‌بخشی گفت: «بخشی از مشکلات ما ناشی از نبود آگاهی عمومی دربارهٔ امنیت سایبری است. باید با تولید محتوا و آموزش‌های عمومی، سطح دانش مردم را افزایش دهیم تا بتوانند حقوق خود را بشناسند و از آن دفاع کنند.» او با اشاره به مزایای استفاده از نرم‌افزارهای متن‌باز گفت: «نرم‌افزارهای متن‌باز به دلیل جامعهٔ کاربری گسترده‌ای که دارند، می‌توانند به ارتقای امنیت کمک کنند. مشارکت در پروژه‌های متن‌باز و حمایت از آن‌ها، نه‌تنها به توسعهٔ فناوری داخلی کمک می‌کند، بلکه امنیت را نیز افزایش می‌دهد.»
تحلیل رویکرد حاکمیت و امکان تعامل سازنده
دکتر حسین شیخ‌رضایی، پژوهشگر حوزهٔ فلسفهٔ علم و فناوری، با تحلیل رویکرد حاکمیت به مقولهٔ امنیت اظهار داشت: «بیگانه‌هراسی و اصرار بر خودکفایی در شرایط ایزوله، ما را از تعاملات سازندهٔ جهانی محروم کرده است. این نگاه نه‌تنها کمکی به امنیت نمی‌کند، بلکه باعث افزایش تهدیدات می‌شود.» او پیشنهاد داد: «برای مطالبهٔ حق امنیت سایبری، می‌توان از زبان و مبانی خود حاکمیت استفاده کرد. با بهره‌گیری از منابع دینی و فقهی و تأکید بر تناقضات موجود در سیاست‌ها، می‌توان به دفاع از حقوق دیجیتال شهروندان پرداخت.»
راهکارهای بهبود وضعیت امنیت سایبری
سعید سوزنگر با اشاره به قدرت کنشگری جمعی گفت: «اگر مردم حقوق خود را بشناسند و مطالبه کنند، حاکمیت ناچار به پاسخ‌گویی خواهد بود. تجربه نشان داده است که کنشگری مؤثر می‌تواند تغییرات مثبت را به همراه داشته باشد.» هانیه کارخانه با تأکید بر نقش فرهنگ‌سازی افزود: «باید از پایین‌ترین لایه شروع کنیم و آگاهی مردم را افزایش دهیم. وقتی افراد بدانند امنیت چیست و چگونه می‌توانند از خود محافظت کنند، جامعهٔ امن‌تری خواهیم داشت.» دکتر حامد بیدی در جمع‌بندی نشست تأکید کرد: «آگاهی‌بخشی مهم‌ترین بخش کار است و شرکت‌ها باید این کار را به‌عنوان مسئولیت اجتماعی انجام دهند؛ همان‌طور که دمسان آکادمی این اقدام را انجام داده است.» او ادامه داد: «فناوری یک زیست‌بوم جهانی است که به انتقال دانش نیاز دارد. در انزوا نمی‌توان امن بود؛ زیرا در انزوا نه آزادی معنا دارد و نه امنیت.»
نشست «حق امنیت سایبری» در دمسان آکادمی با حضور متخصصان و فعالان حوزهٔ فناوری اطلاعات برگزار شد و به بررسی چالش‌ها و موانع امنیت سایبری در کشور پرداخت. تأکید بر اهمیت آگاهی‌بخشی، استفاده از نرم‌افزارهای معتبر و متن‌باز، حمایت از بخش خصوصی و تعامل سازنده با حاکمیت، از جمله راهکارهای ارائه‌شده در این نشست بود. شرکت‌کنندگان ابراز امیدواری کردند که با افزایش آگاهی عمومی و اصلاح سیاست‌ها، می‌توان گامی در جهت تأمین امنیت سایبری و حفظ حقوق شهروندان برداشت. دمسان آکادمی به عنوان زیرمجموعه آموزشی دمسان رایانه از قدیمی‌ترین شرکت‌های امنیت شبکه و زیرساخت در ایران، با هدف ارتقای دانش و مهارت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات، دوره‌ها و نشست‌های تخصصی را برگزار می‌کند و امیدوار است با این اقدامات، به بهبود وضعیت امنیت سایبری در کشور کمک کند.