پردازنده‌های AMD Ryzen 5000 با معماری Zen 3 معرفی شدند

AMD هفته‌ها پیش اعلام کرده بود که قصد دارد ۱۷ مهر ۱۳۹۹ مراسمی ویژه برای رونمایی کامل معماری ذن ۳ (Zen 3) برای پردازنده‌های مرکزی و البته نسل جدید پردازنده‌های مرکزی خود برگزار کند. مراسم مهم AMD ساعاتی پیش برگزار شد و این شرکت پردازنده‌های مرکزی سری رایزن ۵۰۰۰ (AMD Ryzen 5000) را برپایه‌ی معماری ذن ۳ که متکی‌بر لیتوگرافی هفت نانومتری است معرفی کرد (این تراشه‌ها با کدنام Vermeer شناخته می‌شوند). قوی‌ترین مدل از تراشه‌های سری رایزن ۵۰۰۰ مجهز به ۱۶ هسته‌ی پردازشی و ۳۲ ترد است.

پردازنده‌های سری رایزن ۵۰۰۰ متکی‌بر معماری کاملا جدیدی هستند که نسبت‌به نسل قبل یعنی ذن ۲ بهبودهایی محسوس به‌خود دیده و قدرت پردازشی بیشتری ارائه می‌دهد. AMD می‌گوید پردازنده‌های رایزن ۵۰۰۰ قابلیت‌های متنوع زیادی دارند که عملکرد آن‌ها را در هنگام اجرای بازی‌های ویدئویی بهبود می‌بخشد. یکی از مشخصه‌های مهم تراشه‌های رایزن ۵۰۰۰، افزایش IPC (دستورالعمل بر سیک کلاک) آن‌ها به‌شکلی محسوس است که باعث می‌شود این تراشه‌ها به‌طور کامل از رقبایشان فاصله بگیرند.

دکتر لیزا سو، مدیرعامل AMD، در جریان برگزاری کنفرانس «جایی که گیمینگ آغاز می‌شود» (Where Gaming Begins) روی صحنه حاضر شد تا یک‌سری توضیحات کلی درباره‌ی تراشه‌های AMD به رسانه‌ها ارائه دهد و سپس به‌طور ویژه‌تر سراغ تراشه‌های نسل جدید برود. لیزا سو اعلام کرد جدیدترین نسل از پردازنده‌های مرکزی شرکت تحت مدیریتش با نام خانواده‌ی رایزن ۵۰۰۰ شناخته می‌شوند. از مدت‌ها پیش اعلام شده بود رایزن ۵۰۰۰ قرار است مجهز به هسته‌های ذن ۳ باشد.

لیزا سو اعلام کرد تراشه‌های سری رایزن ۵۰۰۰ با مادربردهای مجهز به سوکت AM4 که برپایه‌ی تراشه‌های سری ۴۰۰ و ۵۰۰ ساخته‌ شده‌اند سازگاری دارند. شماری از تولیدکنندگان سخت‌افزار به‌صورت مستقل تأیید کرده‌اند که حتی برخی از مادربردهایی که برپایه‌ی تراشه‌های سری ۳۰۰ تولید شده‌اند نیز با رایزن ۵۰۰۰ سازگارند؛ البته این مادربردها برای دریافت سازگاری باید به‌روزرسانی شوند. 

AMD در جریان برگزاری کنفرانس امشب، جزئیات متنوعی درباره‌ی مشخصات فنی تراشه‌های جدیدش به‌همراه قدرت پردازشی آن‌ها ارائه کرد. بر اساس اطلاعات رسمی، تراشه‌های سری رایزن ۵۰۰۰ در پیکربندهای مختلف عرضه می‌شوند تا انواع نیازها را پوشش دهند. تراشه‌های AMD بودجه‌های مختلف را نیز هدف قرار می‌دهند و در تلاشند سهم تیم قرمز را از بازار پردازنده‌های مرکزی افزایش دهند. AMD می‌گوید جدیدترین نسل از تراشه‌های دسکتاپ سری رایزن در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۲۰ (۱۵ آبان ۱۳۹۹) از راه می‌رسد.

بررسی پردازنده‌های جدید AMD را با رده‌بالاترین مدل آغاز می‌کنیم؛ جایی که با رایزن ۹ ۵۹۵۰ ایکس (AMD Ryzen 9 5950X) طرف هستیم. بدین ترتیب AMD اعلام کرد قصد دارد مدل‌های سطح‌بالا از تراشه‌های جدید خود را در قالب خانواده‌ی رایزن ۹ در بازار عرضه کند که شامل دو تراشه‌ی جدید است. پردازنده‌ Ryzen 9 5950X از ۱۶ هسته‌ی پردازشی به‌همراه ۳۲ ترد استفاده می‌کند. این پردازنده مخصوص کاربرانی است که روی سوکت AM4 به قدرت چند تردی (Multi-Threading) بسیار زیادی نیاز دارند. 

AMD اعلام کرد پردازنده‌ی پرچم‌دار Ryzen 9 5950X مجموعا ۷۲ مگابایت حافظه‌ی کش (Cache) دارد و توان طراحی حرارتی (TDP) آن به ۱۰۵ وات می‌رسد. طبق اعلام رسمی، Ryzen 9 5950X دارای سرعت کلاک تقویت‌شده‌‌ی (بوست) ۴٫۹ گیگاهرتز است که برای پردازنده‌ای ۱۶ هسته‌ای، سرعت کلاکی فوق‌العاده محسوب می‌شود. AMD Ryzen 9 5950X قرار است با قیمت ۷۹۹ دلار در ۵ نوامبر ۲۰۲۰ (۱۵ آبان ۱۳۹۹) به‌همراه دیگر تراشه‌های سری رایزن ۵۰۰۰ به بازار عرضه شود. 

دومین تراشه‌ی معرفی‌شده توسط AMD، رایزن ۹ ۵۹۰۰ ایکس (Ryzen 9 5900X) نام دارد. این تراشه نیز در دسته‌ی تراشه‌های سری رایزن ۹ قرار می‌گیرد و همین موضوع غیرمستقیما نشان می‌دهد با تراشه‌ای قدرتمند و سطح‌بالا طرف هستیم. Ryzen 9 5900X را نیز می‌توانیم تراشه‌ای پرچم‌دار خطاب کنیم. این تراشه میزبان ۱۲ هسته‌ی پردازشی و ۲۴ ترد است و همچون مدل دیگر، مخصوص کاربرانی است که به قدرت چند تردی بسیار زیاد نیازمند هستند. Ryzen 9 5900X دارای ۷۰ مگابایت حافظه‌ی کش و توان طراحی حرارتی ۱۰۵ وات است.

AMD در جریان برگزاری کنفرانس خود، مقایسه‌هایی نیز بین شماری از تراشه‌ها انجام داد. در اسلایدهایی که AMD منتشر کرد دیدیم Ryzen 9 5900X با اختلافی درخورتوجه، عملکرد بهتری نسبت‌به Intel Core i9-10900K از خود نشان داد. طبق ادعای AMD، تراشه‌ی موردبحث در بنچمارک Cinebench R20 توانست در زمینه‌ی عملکرد تک تردی (Single-Threaded) به‌میزان ۱۵ درصد سریع‌تر از Core i9-10900K ظاهر شود. این گفته برای عملکرد در حوزه‌ی گیمینگ هم صدق می‌کند؛ جایی که Ryzen 9 5900X به‌میزان ۲۱ درصد سریع‌تر از Core i9-10900K است. 

رایزن ۷ ۵۸۰۰ ایکس (Ryzen 7 5800X) سومین تراشه‌ی جدید AMD است که از هشت هسته‌ی پردازشی به‌همراه ۱۶ ترد استفاده می‌کند. AMD مدعی است Ryzen 7 5800X بهترین تراشه‌ی هشت هسته‌ای موجود در بازار برای گیمرها محسوب می‌شود که سرعت کلاک پایه و تقویت‌شده‌ی آن به‌ترتیب برابربا ۳٫۸ و ۴٫۷ گیگاهرتز است. تراشه‌ی موردبحث AMD مجموعا ۳۶ مگابایت حافظه‌ی کش دارد و توان طراحی حرارتی آن به ۱۰۵ وات می‌رسد. AMD قصد دارد این تراشه را با قیت ۴۴۹ دلار به بازار عرضه کند. 

چهارمین و آخرین تراشه‌ی جدید تیم قرمز، رایزن ۵ ۵۶۰۰ ایکس (Ryzen 5 5600X) است که ۶ هسته‌ی پردازشی و ۱۲ ترد دارد. AMD می‌گوید Ryzen 5 5600X بهترین تراشه‌ی ۶ هسته‌ای موجود در بازار برای گیمرها است. این تراشه سرعت کلاک پایه و تقویت‌شده‌ی به‌ترتیب ۳٫۷ گیگاهرتز و ۴٫۶ گیگاهرتز ارائه می‌دهد. تراشه‌ی Ryzen 5 5600X مجهز به ۳۶ مگابایت حافظه‌ی کش است و توان طراحی حرارتی آن ۶۵ وات اعلام شده. 

همان‌طور که اشاره کردیم، تراشه‌های سری رایزن ۵۰۰۰ AMD مبتنی‌بر معماری ذن ۳ هستند. هسته‌های متکی‌بر معماری ذن ۳ با استفاده از لیتوگرافی پیشرفته‌ی هفت نانومتری TSMC ساخته شده‌اند. آن‌طور که لیزا سو می‌گوید، IPC هسته‌های ذن ۳ نسبت‌به هسته‌های ذن ۲ به‌میزان ۱۹ درصد بیشتر است. به‌علاوه هسته‌های ذن ۳ ازلحاظ قدرت‌پردازشی به‌ازای هر وات به‌میزان ۲۴ درصد بهتر از هسته‌های ذن ۲ هستند. پردازنده‌های سری Ryzen 9 AMD که مبتنی‌بر هسته‌ی ذن ۳ هستند درمقایسه‌با Core i9-10900K اینتل تا ۲٫۸ برابر انرژی کمتری مصرف می‌کنند که عددی درخورتوجه است.

در نسل‌های پیشین معماری ذن، هر CCD شامل دو CCX (معادل Core Complexes) بود، اما در معماری ذن ۳، هر CCD شامل یک CCX با هشت هسته است که برای حداکثر ۱۶ ترد به‌ازای CCX، در حالت تک تردی (1T) یا دو تردی (2T) فعالیت می‌کند. از آن‌جایی که تراشه‌ی رایزن ۵۰۰۰ میزبان حداکثر دو CCD است، عدد مربوط به هسته و ترد به‌ترتیب روی ۱۶ و ۳۲ محدود می‌شود که معادل همان تعداد هسته و ترد پرچم‌دار فعلی AM4 دسکتاپ یعنی Ryzen 9 3950X است.

بر اساس اعلام AMD، هر کدام از هسته‌ها‌ی ذن ۳ دارای ۵۱۲ کیلوبایت حافظه‌ی کش سطح دوم (L2) هستند تا به مجموع چهار مگابایت کش L2 به‌ازای هر CCD دست پیدا کنند. بدین ترتیب پردازنده‌ای که دو واحد CCD داشته باشد دارای هشت مگابایت حافظه‌ی کش L2 خواهد بود.

هر واحد CCD درکنار حافظه‌ی کش L2، متشکل‌از ۳۲ مگابایت حافظه‌ی کش L3 اشتراکی است. AMD می‌گوید در ذن ۲ کش L3 در بین دو CCX تقسیم شده بود و هر واحد CCX دارای حداکثر ۱۶ مگابایت حافظه‌ی کش L3 اختصاصی بود. در معماری ذن ۳ نیز اندازه‌ی کش به‌ازای هر CCD همان‌قدر باقی می‌ماند، اما اکنون تمامی هسته‌های به‌کاررفته در پردازنده می‌توانند تعداد زیادی کش‌ L3 را به‌اشتراک بگذارند. 

نسل قبل پردازنده‌های دسکتاپ AMD یعنی خانواده‌ی رایزن ۳۰۰۰ که برپایه‌ی معماری ذن ۲ ساخته شده بودند عملکردی فوق‌العاده در بازار داشتند و به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کردند. انتظار داریم چنین اتفاقی برای خانواده‌ی رایزن ۵۰۰۰ هم تکرار شود؛ خصوصا با درنظرگرفتن این موضوع که تراشه‌های رایزن ۵۰۰۰ به‌شکلی محسوس بهبود پیدا کرده‌اند و این بار نه‌تنها قوی‌تر هستند بلکه مصرف انرژی کمتر دارند. 

مشخصات فنی کامل، بهترین قیمت پردازنده AMD در فروشگاه‌های اینترنتی و مقایسه‌ی محصولات این شرکت با یکدیگر و CPU اینتل را در بخش محصولات زومیت مشاهده کنید. پردازنده‌های متنوعی از سری‌‌ رایزن ۳، رایزن ۵، رایزن ۷ و رایزن ۹ درکنار دیگر محصولات AMD در این بخش برای خرید و مقایسه دراختیار کاربران قرار گرفته است.