مشکل کمبود جهانی تراشه بسیار جدی‌تر از حد تصور است

«اتمام موجودی»؛ این عبارتی است که احتمالا در یک سال اخیر بارها به هنگام مراجعه به فروشگاه‌های آنلاین برای تهیه‌ی دستگاه‌های الکترونیکی و قطعات کامپیوتری مشاهده کرده‌اید. مشکلات اخیر باعث شده‌اند شماری از کاربران مدت‌ها برای تهیه‌ی دستگاه‌های جدید منتظر بمانند.

مشکل اصلی، کمبود شدید تراشه در سطح دنیا است. شواهد نشان می‌دهند که وضعیت فعلی بازار قطعات نیمه هادی قرار نیست به‌این‌زودی‌ها به حالت عادی برگردد. نکته‌ی بدتر این است که کمبود شدید تراشه می‌تواند حجم تولید دستگاه‌های روزمره را که در نگاه اول ممکن است ارتباطات زیادی به فناوری‌های سطح بالا نداشته باشند، بیش‌ازپیش تحت تأثیر قرار دهد. به چیزهایی نظیر اسباب‌بازی‌های بچه‌ها یا مایکروویو فکر کنید که شاید به تراشه ربطی نداشته باشند، اما کمبود تراشه در بازار روی آن‌ها نیز اثر گذاشته است.

براساس نوشته‌ی ZDNet، در اوایل زمستان گذشته فروش جهانی صنعت نیمه هادی به ۴۰ میلیارد دلار رسید، یعنی ۱۳٫۲ درصد بیشتر از بازه‌ی زمانی مشابه سال ۲۰۲۰. گرچه شرکت‌های تراشه‌ساز با پشتکار در حال تولید قطعات هستند، اما تقاضا برای دستگاه‌های الکترونیکی مبتنی‌بر قطعات نیمه‌ هادی به‌شدت بالا رفته و فاصله‌ی زیادی با عرضه‌ی تراشه به بازار گرفته است.

دنیاگیری ویروس کرونا نقش پررنگی در وضعیت فعلی بازار تراشه ایفا کرد. با آغاز دنیاگیری شرکت‌های مختلف کارمندان‌شان را به دورکاری فرستادند و در همین حین فروش گوشی‌های هوشمند و کامپیوترهای شخصی بالا رفت. کاربرانی که در خانه بودند به روش‌های جدیدی که متکی‌بر تراشه‌های زیاد بود برای سرگرم شدن روی آوردند، از انجام بازی گرفته تا استخراج رمزارز.

تنش‌های اقتصادی بین ایالات متحده و چین را نیز به معادله اضافه کنید تا اوضاع بدتر شود. این تنش‌ها باعث شده‌اند شماری از شرکت‌های فناوری چین شروع‌به انبار کردن تراشه و تجهیزات تولید تراشه کنند تا در صورت تحریم شدن توسط ایالات متحده، با ضرر زیادی روبه‌رو نشوند. تقریبا یک سال است تولیدکنندگان کامپیوتر شخصی با مشکلات بسیار زیادی برای تأمین قطعات جدید مواجه هستند. صنعت کامپیوتر شخصی در سال ۲۰۲۰ رکورد جدیدی برای فروش ثبت کرد، بااین‌حال تحلیلگران گفته‌اند اگر قطعات در تعداد کافی موجود می‌شدند، آمار صنعت کامپیوتر بسیار درخشان‌تر می‌شد.

آیفون 12 پرو اپل زمان کوتاهی پس از عرضه شدن به بازار با سه هفته تأخیر در عرضه‌ مواجه شد. سامسونگ گفته است که احتمال دارد عرضه‌ی نسل بعد گوشی‌های سری گلکسی نوت را لغو کند. شیائومی گفته است وضعیت بازار تراشه «بسیار بسیار جدی» است و کمبود تراشه روی کل صنعت موبایل اثر منفی می‌گذارد.

اوندریج برککی، مدیر واحد نیمه هادی شرکت McKinsey & Company، می‌گوید: «در نهایت مشتریان از بحران بازار تراشه متأثر خواهند شد. قطعات الکترونیکی مصرفی در فصل‌های سوم و چهارم سال میلادی دوران اوج فروش را سپری می‌کنند و احتمال دارد چندین محصول در این بازه‌ی زمانی با کمبود مواجه شوند».

در برخی مواقع کاربران حتی ممکن است شاهد افزایش قیمت باشند. شیائومی اخیرا هشدار داده است که ممکن است مجبور شود هزینه‌های ناشی از کمبود تراشه را به مشتریان تحمیل کند، البته این شرکت چینی فعلا جزئیات بیشتری ارائه نداده است. کسب و کارهایی که دستگاه‌ها را در تعداد زیاد خریداری می‌کنند، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بدون برنامه‌ریزی صحیح، بهره‌وری کارمندان شرکت به‌دلیل عدم دسترسی به سیستم‌های جدید پایین می‌آید. 

یکی از تحلیلگران می‌گوید موضوع نگران‌کننده‌تر، اثری است که کمبود تراشه روی صنایع دیگر می‌گذارد. تراشه‌ها در بسیاری از محصولات روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسیاری از این محصولات برخلاف دستگاه‌های الکترونیکی مصرفی لزوما با افزایش تقاضا مواجه نشده‌اند، بااین‌حال قطعا از کمبود تراشه در سطح جهان متأثر می‌شوند. تحلیلگران می‌گویند موضوع به‌حدی جدی است که نه‌تنها بازار کامپیوتر بلکه بازار اسباب‌بازی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

گزارش‌ها می‌گویند تولیدکنندگان وسایل خانگی در حال دست‌و‌پا‌زدن برای رساندن میزان عرضه‌ی محصول به سطح تقاضا هستند و شرایط باعث شده است کاربران نتوانند محصولاتی را که پردازنده‌های بسیار ساده‌ای دارند نیز (نظیر مایکروویو،‌ یخچال و لباس‌شویی) خریداری کنند. شرکت الکترولاکس (فعال در حوزه‌ی لوازم خانگی) گفت زنجیره‌ی تأمینش در بسیاری از حوزه‌ها (به‌خصوص قطعات الکترونیکی) با شرایط بحرانی مواجه شده و به همین دلیل این شرکت نتوانسته است در سال گذشته‌ی میلادی محصولاتش را در تعداد کافی به بازار عرضه کند. الکترولاکس پیش‌بینی کرده است که شرایط در ماه‌های پیش رو بدتر شود.

تحلیلگران می‌گویند دیگر وسایل خانگی نظیر زنگ درِ دوربین‌دار و توالت هوشمند همگی به‌شکل برابر در خطر کمبود عرضه به د‌لیل کمبود تراشه هستند. حتی یک شرکت آمریکایی که سگ‌ها را حمام می‌دهد می‌گوید با کمبود دستگاه‌هایی مواجه است که قدرت موردنیاز اتاقک‌های توزیع شامپو را تأمین می‌کنند. 

در اوایل سال جاری میلادی جنرال موتورز هر سه کارخانه‌ی خود در آمریکای شمالی را در نتیجه‌ی کمبود تراشه تعطیل کرد و فورد به سرمایه‌گذاران هشدار داد که کاهش سرعت تولید می‌تواند درآمدهای شرکت را کاهش دهد. بی‌ام‌و نیز تصمیم گرفت در بریتانیا فعالیت یکی از کارخانه‌هایش را تعلیق کند. این شرایط به‌نوبه‌ی خود باعث نگرانی مراکز خدمات فولاد شده است، به‌خصوص در اروپا؛ زیرا در اروپا صنعت خودرو ۷۰ درصد از فروش برخی کارخانه‌های فولاد را به خود اختصاص داده است.

تحلیلگران می‌گویند به‌دلیل حضور گسترده‌ی قطعات نیمه هادی در صنایع مختلف، اساسا تمام اقتصاد در معرض اثرات ثانویه‌ی کمبود تراشه قرار دارد. ظاهرا احتمال بروز نوعی اثر ثانویه وجود دارد و تحلیلگران هم‌اکنون در حال مطالعه روی آن هستند. امروزه کشاورزی به فناوری متکی شده است. اگر به‌دلیل کمبود تراشه، کشاورزان نتوانند دستگاه‌های شیردوشی را تهیه کنند، وضعیت بازار تراشه ممکن است باعث بالا رفتن قیمت شیر شود. این اتفاق دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما تحلیلگران اعتقاد دارند چنین اثر اقتصادی ثانویه‌ای محتمل است. 

دولت‌ها نیز برای انجام اقدام در این راستا، تحت فشار هستند. دولت ایالات متحده گفته است که اقداماتی جدی برای مقابله با وضعیت موجود انجام می‌دهد. هفته‌ی گذشته یکی از کمیسیونرهای اروپایی با مدیران TSMC و اینتل دیدار کرد تا تولید قطعات نیمه هادی در اروپا افزایش پیدا کند. اروپا قصد دارد ۲۰ درصد از کل تولیدات صنعت نیمه هادی را در دنیا به خود اختصاص دهد. البته افزایش ظرفیت تولید به زمان نیاز دارد. اکثر مؤسسه‌های پژوهشی گفته‌اند به‌این‌زودی‌ها نباید انتظار داشته باشیم که شرایط بازار تراشه به حالت عادی برگردد.