اسنپدراگون X Elite معرفی شد؛ غول مرحله‌آخر کوالکام برای احیای لپتاپهای ویندوزی
کوالکام امروز در جریان رویداد سالانه‌ی Snapdragon Summit، در کنار رونمایی Snapdragon 8 Gen 3، از مهره‌‌ی دیگری برای رقابت با تراشههای سری M اپل در دنیای کامپیوترهای مبتنی‌بر معماری آرم پرده برداشت؛ تراشه‌ای که از ۱۲ هسته‌ی پرقدرت Oryon بهره می‌برد و نخستین ثمره‌ی تصاحب استارتاپ Nuvia برای کوالکام به‌شمار میآید.
تراشه‌ی Snapdragon X Elite اواسط سال ۲۰۲۴ با لپتاپهای ویندوزی از راه می‌رسد و احتمالا نخستین محصولات مبتنی‌بر این تراشه را در رویداد CES 2024 خواهیم دید. در ادامه به جزئیات تراشه‌ی جدید کوالکام، نگاهی گذرا می‌اندازیم.
اسنپدراگون X Elite تلاشی دیگر برای حرکت‌دادن ویندوز به‌سمت دنیای آرم به‌شمار میآید. با اینکه سیستم‌عامل محبوب مایکروسافت از معماری آرم پشتیبانی می‌کند؛ اما موضوع سطح عملکرد و سازگاری با نرم‌افزارهای قدیمی، همواره پاشنه‌ی آشیل این سیستم‌عامل و تراشههای قبلی کوالکام موسوم به Snapdragon 8cx به‌شمار می‌آمدند. حال کوالکام می‌گوید Snapdragon X Elite بهره‌وری به‌مراتب بهتر به‌همراه سطح عملکرد یکسان یا بالاتر از رقبا را به‌ارمغان می‌آورد.
کوالکام به‌قدری از عملکرد اسنپدراگون X Elite اطمینان دارد که کدار کانداپ، قائم‌مقام ارشد شرکت، معرفی آن را نقطه‌ی عطفی در تاریخ شرکت متبوعش می‌داند و می‌گوید آنچه Snapdragon X Elite در زمینه‌ی عملکرد، فناوری و بهره‌وری به‌ارمغان می‌آورد، تاکنون بی‌سابقه بوده است؛ ادعایی که مشتاقانه منتظر بررسی صحت و سقمش در زومیت می‌مانیم!
تراشه‌ی جدید کوالکام با فرآیند ساخت ۴ نانومتری TSMC تولید می‌شود و ۱۲ هسته‌ی پرقدرت Oryon را در دل دارد؛ هسته‌هایی که در قالب سه کلاستر ۴ هسته‌ای چیده شده‌اند، در پردازش‌های چندهسته‌ای به فرکانس ۳٫۸ گیگاهرتز دست می‌یابند و در پردازش‌های تک یا دو هسته‌ای با فرکانس ۴٫۳ گیگاهرتز کار می‌کنند.
اسنپدراگون X Elite در دل خود بالغ‌بر ۶۴ گیگابایت رم LPDDR5x با پهنای باند ۱۳۶ گیگابایت‌برثانیه و مجموعِ ۴۲ مگابایت کش در سطوح نامشخص نیز دارد. کوالکام درباره‌ی جزئیات بلوک‌های کش L2 و L3 یا کش سطح سیستم، اطلاعاتی ارائه نداده است.
کوالکام می‌گوید تراشه‌ی جدیدش در کلاس خود، بهترین عملکرد را در پردازش‌های چندرشته‌ای ارائه می‌دهد. این شرکت وعده می‌دهد که اسنپدراگون X Elite با یک‌سوم توان مصرفی «رقبای ۱۰ و ۱۲ هسته‌ای»، عملکرد یکسانی در تست GeekBench 6.1 ارائه می‌دهد و با توان مصرفی یکسان، تا ۲ برابر سریع‌تر، ظاهر می‌شود. از سوی دیگر مقابل «رقیب ۱۴ هسته‌ای» نیز با مصرف یکسان، تا ۶۰ درصد بهتر عمل می‌کند.
اگر برایتان سؤال است که منظور کوالکام از رقبای ۱۰، ۱۲ و ۱۴ هسته‌ای چیست؟ باید بگویم که این شرکت در پایان رویداد، به خبرنگاران پاسخ داد که در واقع با این نام‌ها، به‌ترتیب به پردازنده‌های Core i7-1355U و Core i7-1360P و Core i7-13800H اشاره می‌کند.
کوالکام در رویداد Snapdragon Summit خاطرنشان کرد که تراشه‌ی اسنپدراگون X Elite در پردازش‌های چندرشته‌ای «تا ۵۰ درصد» از «رقیب مبتنی‌بر ARM» سریع‌تر عمل می‌کند. کوالکام بعد‌ها گفت که منظورش از رقیب ARM، «جدیدترین M2» اپل بوده است؛ بنابراین احتمالا ادعای اختلاف ۵۰ درصدی عملکرد، به مقایسه‌ی اسنپدراگون X Elite با نسخه‌ی پایه‌ی Apple M2 مربوط می‌شود، نه نسخه‌های Pro و Max.
گرافیک یکپارچه‌ی اسنپدراگون ایکس الیت از سری Adreno GPU خود کوالکام است و بنابر ادعای شرکت سازنده، به توان محاسباتی ۴٫۶ ترافلاپس (هم‌سطح ایکس‌باکس سری اس) می‌رسد، از پنل‌های لپ‌تاپ با وضوح 4K، نرخ نوسازی ۱۲۰ هرتز و استاندارد HDR10 پشتیبانی می‌کند و می‌توان بالغ‌بر ۳ مانیتور اکسترنال با اتصال DP 1.4 شامل یک مانیتور 5K و ۲ مانیتور 4K را بدان متصل کرد؛ در مقام مقایسه، تراشه‌ی M2 Pro، با تنها دو نمایشگر و M2 Max با چهار نمایشگر اکسترنال سازگاری دارد.
بلوک گرافیک Adreno در دل تراشه‌ی Snapdragon X Elite در کلاس گرافیک‌های DirectX 12 قرار می‌گیرد و درست‌مانند پردازنده‌ی گرافیکی به‌کاررفته در Snapdragon 8 Gen 2، از رهگیری پرتو نیز پشتیبانی می‌کند.
در کنار پردازنده‌ی گرافیکی، بلوک پردازش ویدیو (VPU) نیز قرار دارد که جدیدترین نمونه‌ی ساخت کوالکام به‌شمار میآید و از ان‌کُد و دی‌کُد ویدیوهایی با کدک AV1 پشتیبانی می‌کند.
کوالکام در زمینه‌ی عملکرد گرافیک نیز تراشه‌اش را با رقیب A و B مقایسه کرد و مدعی شد که پردازنده‌ی گرافیکی Snapdragon X Elite با توان مصرفی یکسان، در تست 3DMark Wild Life بین ۸۰ درصد تا ۲ برابر، سریع‌تر از رقبا عمل می‌کند یا عملکرد یکسان را با یک‌پنجم تا یک‌چهارم توان مصرفی ارائه می‌دهد. منظور کوالکام از رقیب A و B، گرافیک یکپارچه‌ی Core i7-13800H و Ryzen 9 7940HS بود.
کوالکام توان طراحی حرارتی (TDP) مشخصی را برای تراشه‌ی Snapdragon X Elite اعلام نمی‌کند؛ اما ظاهرا این تراشه «به‌صورت پویا، سطح عملکرد خود را براساس چندین TDP متفاوت تغییر می‌دهد»؛ موردی که احتمالا شرکت تولیدکننده در موردش تصمیم خواهد گرفت. کوالکام می‌گوید تراشه‌ی جدیدش در انواع فُرم‌فکتورها از جمله لپتاپهای عادی، هیبریدی‌ها، دستگاه‌های بدون فن و دستگاه‌های مجهز به فن به‌کار گرفته می‌شود.
کوالکام از چندین سال پیش، برای پردازش‌های عصبی از شتاب‌دهنده‌های سخت‌افزاری مجزایی استفاده می‌کند؛ بنابراین مایه‌ی تعجب نیست که واحد NPU مجزایی در دل اسنپدراگون ایکس الیت وجود داشته باشد تا پردازش‌های هوش مصنوعی مولد را انجام دهد.
کوالکام مدعی است که کاربر می‌تواند تا مدل Llama 2 با ۱۳ میلیارد پارامتر را مستقل از اینترنت، روی دستگاه اجرا کند؛ تراشه‌ی جدید از پس مدلی با ۷ میلیارد پارامتر و ۳۰ توکن‌برثانیه برمی‌آید. موتور AI اسنپدراگون ایکس الیت تا ۲٫۵ برابر شتاب‌دهنده‌ی تنسور سریع‌تری دارد و تا دو برابر حافظه‌ی اشتراکی بیشتری دراختیارش قرار دارد. به‌گفته‌ی کوالکام، تراشه‌ی جدیدش تا ۴۵ تریلیون عملیات در هر ثانیه با دقت نه‌چندان بالای INT4 انجام می‌دهد.
تراشه‌ی جدید کوالکام از اتصال PCIe 4.0 برای ماژول‌های ذخیره‌سازی NVMe پشتیبانی می‌کند؛ اما اتصال موردنیاز برای مودم و Wi-Fi به‌کمک PCIe 3 صورت می‌گیرد.
برای پورت‌های اکسترنال روی دستگاه‌های مجهز به Snapdragon X Elite از ۳ پورت USB 4.0 Type-C در کنار پورت USB 3.2 Gen2 و یک پورت USB 2.0 (برای استفاده‌های اینترنال) پشتیبانی می‌کند.
کوالکام می‌گوید ماژول‌های مودم و Wi-Fi باید به‌صورت مجزا و در قالب کارت M.2 به تراشه‌ی Snapdragon X Elite متصل شوند. این تراشه با ماژول FastConnect 7800 کوالکام مبتنی‌بر Wi-Fi 7 با پشتیبانی از Bluetooth 5.4 و مودم Snapdragon X65 با پشتیبانی از اتصال 5G سازگاری دارد.
کوالکام می‌گوید، تراشه‌ی Snapdragon X Elite اواسط ۲۰۲۴ در دل محصولاتی از «تولیدکنندگان پیشرو» از راه می‌رسد. به‌گفته‌ی کوالکام، تراشههای این شرکت در فُرم‌فکتورهای متنوعی از دستگاه‌های سبک بدون فن گرفته تا لپتاپهای هیبریدی خواهیم دید؛ اما ظاهرا کوالکام هنوز برنامه‌ای برای حضور در دسته‌ی لپتاپهای گیمینگ بالارده ندارد.
قائم‌مقام ارشد کوالکام می‌گوید، به‌لطف همکاری با ادوبی، مایکروسافت و داوینچی، تمرکز شرکت متبوعش، بر لپتاپهای مناسب تولید محتوا و شاید لپتاپهای مناسب بازی روزمره خواهد بود.
بخش عمده‌ای از نگرانی‌ها درباره‌ی لپتاپهای Windows on Arm، از ناسازگاری بسیاری از نرم‌افزارهای ویندوزی با معماری ARM نشأت می‌گیرد؛ اما کوالکام می‌گوید که در همکاری با مایکروسافت، پیشرفت «چشمگیری» در این زمینه حاصل شده است.
قائم‌مقام کوالکام می‌گوید لازمه‌ی موفقیت پروژه‌ی Windows on Arm آن است که در گام نخست با همکاری کوالکام و مایکروسافت، هر نرم‌افزاری به‌لطف یک شبیه‌ساز قدرتمند، به‌درستی کار کند، در گام بعدی، توسعه‌دهندگان به توسعه‌ی نرم‌افزارهای بومی برای معماری آرم گرایش پیدا کنند و در نهایت توسعه‌دهندگان به بهره‌گیری از ظرفیت ماژول‌هایی همچون NPU و هسته‌های Oryon ترغیب شوند.
کانداپ، قائم‌مقام ارشد کوالکام می‌گوید وضعیت شبیه‌ساز X86 به آرم «بسیار امیدوارکننده» به‌نظر می‌رسد. او ادعا می‌کند که شرکت متبوعش به‌دنبال سازگار کردن ۲۰۰ تا ۳۰۰ نرم‌افزار برتر ویندوز با معماری آرم است. او می‌گوید ردموندی‌ها نرم‌افزارهای خودشان را بومی‌سازی کرده‌اند و بسیاری دیگری از اپ‌های مشکل‌ساز قبلی همچون VPN-ها و آنتی‌ویروس‌ها نیز در مسیر بومی‌سازی قرار دارند.