افشاگری مهندس سابق اینتل: تلاش‌های داخلی برای توسعه پردازنده ۶۴ بیتی x86 قبل از موفقیت AMD64 سرکوب شد

فیل پارک، مهندس AMD، با انتشار پستی در ایکس، نکته‌ای جالب از تاریخ معماری کامپیوترهای شخصی را فاش کرد که از پاسخ رابرت کال‌وِل، مهندس سابق اینتل در پلتفرم Quora استخراج شده است.

کال‌ول در جواب سؤالی مبنی‌بر اینکه AMD چگونه موفق شد اینتل را با توسعه‌ی x86-64 شکست دهد، نوشت: «پنتیوم ۴ اینتل نسخه‌ای اختصاصی از x86–64 داشت، اما مجبور شدیم آن را غیرفعال کنیم؛ بدین معنی که اگرچه قابلیت مذکور وجود داشت، کاربر نمی‌توانست از آن استفاده کند. این یک تصمیم بازاریابی از سوی اینتل بود. به من گفتند که اگر درباره‌ی نیاز به رفتن به ۶۴ بیت در x86 ادامه دهم، درجا اخراج خواهم شد و به‌طور مستقیم به من دستور داده شد که آن بخش را حذف کنم.»

این نکته نشان می‌دهد که اینتل می‌توانست از رقیب خود در به‌کارگیری معماری x86-64 (نسخه‌ی توسعه‌یافته‌ی AMD از معماری x86) پیشی بگیرد، اما همه‌ی تمرکز خود را بر عرضه‌ی پردازنده‌های ۶۴ بیتی ایتانیوم (IA-64) گذاشت. تیم قرمز برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۳ با معرفی مجموعه دستورالعمل x86_64 موفق شد تیم آبی را شکست دهد.

پارک در پستی در ایکس می‌نویسد: «من در حال بررسی تاریخچه‌ای از انتقال به x86-64، به‌ویژه در زمان پردازنده‌ی Pentium 4 بودم و متوجه شدم که کال‌ول (معمار ارشد Pentium Pro) در کوئرا مطالبی منتشر کرده است. پنتیوم ۴ نسخه‌ای از x86-64 داشت که سرکوب شده بود.»

پردازنده‌های ایتانیوم اینتل معماری x86 را به‌طور کامل کنار نگذاشتند. تیم آبی در نظر داشت که در درازمدت این کار را به‌عنوان روشی برای رقابت با AMD انجام دهد؛ یعنی معماری خالص ۶۴ بیتی پردازنده اینتل به نرم‌افزارهای ۳۲ بیتی (x86) اجازه نمی‌داد به‌صورت بومی اجرا شوند و راه‌حل‌های شبیه‌سازی نیز عملکرد ضعیفی داشتند. در نتیجه، ایتانیوم با وجود اینکه از اولین پردازنده‌های ۶۴ بیتی بود، با استقبال خوبی مواجه نشد.

کال‌ول به‌عنوان معمار ارشد x86، نسخه‌های اولیه‌ی پردازنده‌های پنتیوم ۴ را به‌عنوان x86-64 طراحی کرد. مسیر یادشده توسط مدیران بالادستی اینتل وتو شد، زیرا می‌ترسیدند که این کار به پتانسیل خرید پردازنده ایتانیوم آسیب بزند. کال‌ول می‌گوید که پس از تهدیدهای مکرر به اخراج، درها را برای ورود به معماری ۶۴ بیتی باز کرد، اما پل بازگشت به x86 را خراب نکرد.

پس از عرضه‌ی پردازنده‌های AMD با معماری بهبودیافته‌ی AMD64 یا x86-64 در سال ۲۰۰۳ و اثر منفی آن بر پردازنده‌ی ایتانیوم، دو رقیب قراردادی برای مجوز متقابل امضا کردند که طبق آن اینتل به ای‌ام‌دی اجازه می‌دهد پردازنده‌های x86 بسازد و AMD نیز در مقابل به اینتل اجازه می‌دهد از مجموعه دستورالعمل x86_64 این شرکت استفاده کند.

پردازنده‌ی ایتانیوم که برای سرورها و بخش تجاری هدف‌گذاری شده بود، تا سال ۲۰۱۷ به‌روزرسانی شد و فروش آن تا ۲۰۲۱ نیز پایان نیافت. در یکی از بنچمارک‌های منتشرشده در سال ۲۰۰۱، میزان عملکرد ایتانیوم در حد یک پردازنده‌ی پنتیوم اینتل با فرکانس ۱۰۰ مگاهرتز به‌دست آمد، درحالی‌که در بازار آن روزها، پنتیوم‌های ۱٫۱ گیگاهرتزی به‌فروش می‌رسیدند.