بررسی کارت گرافیک RTX 4080 Super و مقایسه با RTX 4080؛ یک روح در دو بدن

کارت گرافیک RTX 4080 Super آینه‌ای تمام‌نما برای نمایش این حقیقت است که شرکت‌های تریلیون‌دلاری همچون انویدیا هم باید در نهایت سیاست‌هایشان را براساس اقبال کاربران تبیین کنند. با اینکه خانواده‌ی کارت‌های گرافیک RTX 40 کامل به‌نظر می‌رسید، ناکامی مدل پرچم‌داری همچون RTX 4080 به‌عنوان جایگزین مدل محبوب RTX 3080 نشان می‌داد که شاید یک جای کار می‌لنگد.

انویدیا در زمان معرفی کارت‌های گرافیک RTX 40، مدل 4080 را در دو نسخه‌ی ۱۲ و ۱۶ گیگابایتی معرفی کرد که نه‌فقط در مقدار حافظه، بلکه در مشخصات فنی نیز تفاوت فاحشی با یکدیگر داشتند؛ تفاوت‌هایی که باعث می‌شد مدل ۱۲ گیگابایتی، به‌مقدار قابل توجهی از مدل ۱۶ گیگابایتی ضعیف‌تر باشد.

با اعتراض گیمرها، مدل ۱۲ گیگابایتی RTX 4080 هیچ‌وقت «نور روز را ندید» و عرضه‌ی آن لغو شد؛ اما انویدیا تصمیم گرفت که آن را تحت عنوانی جدید و با نام RTX 4070 Ti روانه‌ی بازار کند؛ مدلی که باز هم دوام چندانی در بازار نداشت و بعد از حدود یک سال، بازنشسته شد تا جای خود را به RTX 4070 Ti Super بدهد. بررسی مفصل هردو کارت گرافیک را می‌توانید در زومیت مطالعه کنید.

سرنوشت شوم RTX 4070 Ti، دامن‌گیر مدل ۱۶ گیگابایتی 4080 هم شد و از همان ابتدای عرضه، کاربران ترجیح دادند به‌جای پرداخت ۱۲۰۰ دلار برای آن، به‌سراغ 4090 با برچسب قیمتی ۱۶۰۰ دلار بروند؛ چرا که به‌نسبت قیمت، ارزش خرید به‌مراتب بالاتری را ارائه می‌کرد. همین رویه باعث شد تا در آمار برخی از فروشگاه‌ها، 4080 «بدترین رکورد فروش برای یک کارت گرافیک بالارده» را به‌نام خود ثبت کند.

تمام آمار و ارقام ضعیف و ناامیدکننده‌ی گرافیک‌های RTX 40 انویدیا را مجاب کرد تا در بحبوحه‌ی نمایشگاه CES 2024 تصمیم بگیرد که کارت گرافیک 4080 را در کنار RTX 4070 Ti بازنشسته کرده و برای جانشینی آن، مدل Super را با مشخصات بهبودیافته، ۲۰ درصد کاهش قیمت و برچسب ۱۰۰۰دلاری معرفی کند.

باجود تمام پیچ‌وخم‌هایی که بر سر راه رستگاری RTX 4080 پیش آمد و منجر به تولد نسخه‌ای به‌نام RTX 4080 Super شد، سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا کاهش قیمت و بهبودهای فنی، باعث می‌شوند که ارزش خرید نسخه‌ی Super نسبت به مدل پایه، بیشتر باشد؟ در بررسی پیش رو، با مقایسه‌ی مستقیم 4080 و RTX 4080 Super به‌دنبال پاسخی برای همین سوال خواهیم بود. پس تا انتهای مقاله با زومیت همراه باشید.

برای بررسی کارت گرافیک RTX 4080 Super، نسخه‌ی سفارشی و اورکلاک‌شده‌ی آن از سری ROG Strix ایسوس در اختیار زومیت قرار گرفته است که سری بالارده‌ی کارت‌های گرافیک ایسوس و گران‌ترین آن‌ها به‌حساب می‌آید. نسخه‌ی اورکلاک‌شده‌ی (OC) این کارت، ۲۵۰ دلار گران‌تر از نسخه‌ی فاوندرز ادیشن RTX 4080 Super به‌فروش می‌رسد که افزایش قیمت قابل توجهی هم به‌حساب می‌آید.

در بازار کشور ما، کارت گرافیک ایسوس با قیمتی نزدیک به ۹۰ میلیون تومان به‌فروش می‌رسد. نکته‌ی جالب اینکه RTX 4080 نیز تفاوت قیمتی چندانی با مدل Super ندارد و حدودا ۸۰ میلیون تومان است؛ بنابراین حداقل روی کاغذ به‌نظر می‌رسد که مدل RTX 4080 Super ارزش خرید بالاتری دارد؛ البته تنها در صورتی که از نظر عملکرد، تفاوت محسوسی با نسخه‌ی پایه داشته باشد.

کارت‌های سفارشی ایسوس در دو دسته‌بندی اصلی تولید می‌شوند: سری TUF Gaming که سری اقتصادی این شرکت محسوب می‌شوند و سری بالارده‌تر ROG Strix که در مواردی از جمله سیستم خنک‌کننده، متریال بدنه، سیستم نورپردازی و طراحی کارت گرافیک تفاوت‌هایی با سری TUF دارند. کارت گرافیک RTX 4080 Super OC در سری TUF هم تولید می‌شود و با ۲۵۰ دلار قیمت کمتر، یعنی ۱۰۰۰ دلار به‌فروش می‌رسد؛ البته که در بازار کشور ما، همین نسخه هم تفاوت قیمت محسوسی با نسخه‌ی ROG Strix ندارد!

نسخه‌ی ROG Strix کارت گرافیک RTX 4080 Super OC به همان طراحی و رنگ‌بندی سایبرپانکی ایسوس برای کارت‌های این نسل مزین شده است و از طیف رنگ‌بندی آبی و قرمز که به‌نوعی امضای سری ROG به‌حساب می‌آید هم استفاده می‌کند. برعکس سری TUF‌ که کمترین میزان نورپردازی RGB را روی بدنه‌ی کارت گرافیک در اختیار قرار می‌دهد، سری ROG Strix یک نوار نورپردازی در انتهای کارت و در حوالی لوگو دارد؛ کاربر می‌تواند در نرم‌افزار Aura Sync ایسوس ترکیب نور RGB را شخصی‌سازی کند.

کارت گرافیک سفارشی ایسوس، از همان ترکیب آشنای پنج درگاه برای ارائه‌ی خروجی تصویر استفاده می‌کند. تمام درگاه‌ها می‌توانند با وضوح 4K و نرخ ۱۲۰ هرتز خروجی بدهند و همزمان می‌توان کارت گرافیک را به چهار نمایشگر متصل کرد.

• ۳ درگاه Display Port 1.4
• ۲ درگاه HDMI 2.1a

RTX 4080 Super OC مثل کارت‌های 4090 ایسوس، از قدرتمندترین سیستم خنک‌کننده‌ی این شرکت استفاده می‌کند تا با تکیه‌بر بیشترین ظرفیت خنک‌کنندگی، امکان اورکلاک‌شدن و استخراج بیشترین عملکرد پردازشی از دل تراشه‌ی گرافیکی قدرتمند انویدیا را فراهم کند. باوجود چینن سیستم خنک‌کننده‌ی قدرتمندی، RTX 4080 Super ایسوس به سه‌ونیم اسلات فضا برای جای‌گیری درون کیس نیاز دارد.

سیستم خنک‌کننده‌ی کارت گرافیک، به‌رسم کارت‌های بالارده‌ی ایسوس، از ساختار منفذدار استفاده می‌کند تا جریان هوا به‌خوبی در تمام بخش‌های بدنه (شامل فریم و بک‌پلیت گرافیک) به‌جریان دربیاید. فن‌های خنک‌کننده‌ی سه‌تایی، به‌صورت یک‌درمیان در جهت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت به‌چرخش درمی‌آیند تا لرزش و صدای کارت گرافیک حین پردازش‌های سنگین و بازی‌ها به حداقل برسد.

فن‌های کارت گرافیک روی بلبرینگ‌های دوگانه (‌Dual-ball bearings) می‌چرخند و نسبت به فن‌های نسل قبل ایسوس ۲۳ درصد بزرگ‌تر شده‌اند. در صورتی که دمای کارت گرافیک از ۵۰ درجه پایین‌تر باشد فن‌ها به‌چرخش در نمی‌آیند تا حین انجام پردازش‌های سبک‌تر، هیچ‌صدایی از سیستم خنک‌کننده‌ی گرافیک به‌گوش نرسد.

هیت‌سینک‌های چندلایه و عظیم به خنک‌سازی هوای وارد شده به کارت گرافیک از طریق بدنه کمک می‌کنند و سایر گرمای باقی‌مانده نیز از طریق محفظه‌ی بخار دفع می‌شود. بنابرادعای ایسوس، محفظه‌ی بخار می‌تواند در بار حرارتی ۵۰۰ واتی، دمای کارت گرافیک را تا ۵ درجه‌ی سلسیوس پایین بیاورد؛ البته کنترل عملکرد و دمای کارت گرافیک از طریق نرم‌افزار GPU Tweak III ممکن است و برای کاربرانی نیز که دستی بر اورکلاک‌کردن دارند، گزینه‌های جذابی وجود دارد.

حال که به‌صورت اجمالی با ROG Strix 4080 Super OC آشنا شدیم، به‌سراغ مشخصات فنی و بررسی عملکرد آن در سناریوهای حرفه‌ای و اجرای بازی‌ها می‌رویم.

از آنجایی که نسخه‌ی سوپر RTX 4080 بعد از عضو ارشد خانواده یعنی RTX 4090، قدرتمندترین نسخه‌ی RTX 40 به‌حساب می‌آید، شاید انتظار می‌رفت که از تراشه‌ی گرافیکی AD 102 (به‌کاررفته در 4090 و قدرتمندترین تراشه‌ی مبتنی بر معماری Ada Lovelace) نیز استفاده کند؛ اما انویدیا ترجیح داده است همان تراشه‌ی AD 103 را به‌عنوان قلب تپنده‌ی این مدل در نظر بگیرد. بد نیست اشاره کنم که AD 103 تنها در گرافیک‌های، ۴۰۷۰ تی‌آی سوپر، ۴۰۸۰، ۴۰۸۰ سوپر و نسخه‌ی موبایل ۴۰۹۰ استفاده می‌شود.

یکی از تفاوت‌های اصلی مدل سوپر با کارت پایه‌ی 4080 به بهره‌گیری آن از تمام واحدهای شیدر موجود در تراشه بازمی‌گردد؛ بنابراین از نظر تعداد و قدرت واحدهای محاسباتی، بهبودی نسبی را در مقایسه‌با مدل غیر سوپر تجربه می‌کند. درواقع از آنجایی که تمام تراشه‌های سری AD10x انویدیا، معماری مشابهی دارند، تفاوت اصلی آن‌ها به تعداد واحدهای فعال در قلب هر کلاستر پردازش گرافیکی (GPC) باز می‌گردد. اگر به‌جدول بالا نگاهی بیندازید، متوجه تفاوت فاحش اعداد و ارقام فنی منتسب به ۴۰۸۰ سوپر با ۴۰۹۰ خواهید شد.

خوشبختانه تراشه‌ی AD 103 باوجود واحدهای پردازشی کمتر نسبت به AD 102، تقریبا از هیچ‌کدام از مشخصات پیشرفته‌ی آن بی‌بهره نمانده است و مواردی همچون هسته‌های ری‌تریسینگ نسل سوم، هسته‌های تنسور نسل چهارم و پشتیبانی از فناوری DLSS 3 را ارائه می‌کند. وجود ۱۶ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6X با باس ۲۵۶بیتی و پهنای باند ۷۳۶ گیگابایت‌برثانیه، نکات فنی مهم دیگری هستند که باید در مورد ۴۰۸۰ سوپر بدانیم.

ما برای بررسی کارت گرافیک RTX 4070 Ti Super از تست‌بنچ کولرمستر با پردازنده‌ی Core i7-13700K، رم ۱۶گیگابایتی DDR5-5600، مادربرد گیگابایت Z690 و پاور ۸۵۰واتی استفاده کردیم.

درحالی‌که فرکانس بوست کارت گرافیک RTX 4080 Super اورکلاک‌نشده، ۲۵۵۰ مگاهرتز است، نسخه‌ی اورکلاک‌شده‌، در حالت توربو با فرکانس ۲۶۷۰ مگاهرتز کار می‌کند و می‌تواند در توان طراحی حرارتی حدود ۳۲۰ وات به این فرکانس دست پیدا کند که بنچمارک‌های اجراشده برای بررسی پیش‌رو نیز بر این اعداد و ارقام صحه می‌گذارند.

آزمون‌ها را با تست استرس گرافیک شروع می‌کنیم تا ببینیم در شرایط کاربری‌های سنگین و پرفشار مثل اجرای طولانی‌مدت بازی‌ها، وضعیت توان مصرفی، فرکانس و دمای گرافیک چطور خواهد بود.

با شروع آزمون، توان مصرفی به حوالی ۳۲۰ وات، یعنی به ماکزیمم توان تعریف‌شده برای کارت گرافیک (هر دو مدل Super و پایه) نزدیک می‌شود تا حداکثر توان ممکن برای دستیابی به بیشینه‌ی فرکانس، در اختیار آن قرار بگیرد.

پس از گذشت اندک‌زمانی از شروع آزمون، دمای کارت گرافیک افزایش پیدا می‌کند، اما به مدد سیستم خنک‌کننده‌ی قدرتمند ایسوس، در همان محدوده‌ی ۸۰ درجه‌ی سلسیوس باقی می‌ماند تا مجموعه بتواند بیشینه‌ی فرکانس کاری در محدوده‌ی ۲۶۷۰ مگاهرتز را حفظ کند.

حالا که با اجرای تست استرس و آگاهی از وضعیت عملکردی کارت گرافیک، پارامترهای مهم را پایش کردیم، وقت آن است که به‌سراغ مهم‌ترین بخش بررسی، یعنی اجرای بازی‌ها برویم. از آنجایی که کارت گرافیک RTX 4080 Super برای اجرای بازی‌ها در رزولوشن 4K و QHD طراحی شده است، بازی‌ها را در هر دو رزولوشن تست و در مورد نتیجه صحبت خواهیم کرد.

اگر پی‌سی گیمری هستید که اولویت‌تان اجرای بازی‌ها در رزولوشن 4K‌ است، کارت گرافیک ۴۰۸۰ و ۴۰۸۰ سوپر (و البته ۴۰۹۰) بهترین گزینه‌هایتان در بازار به‌شمار می‌روند؛ اما آیا در اجرای بازی‌های 4K، تفاوت محسوسی بین نسخه‌ی سوپر و پایه وجود دارد؟ همان‌طور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید، اختلاف عملکردی دو کارت گرافیک در حدی به‌هم شبیه است که شاید اگر به تعداد کافی آزمون‌ها را تکرار می‌کردیم، می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که نتیجه‌ی یکی از آزمون‌ها برای هر دو محصول عینا شبیه به هم دربیاید!

بدون در نظر گرفتن شباهت عملکرد نسخه‌ی عادی با نسخه‌ی Super، عملکرد مطلق RTX 4080 Super کاملا مطلوب و قابل قبول است. در بازی‌هایی مثل سایبرپانک و آلن ویک ۲ با پشتیبانی از ری‌تریسینگ، اهمیت DLSS 3.0 و Frame Generation که به‌لطف هسته‌های نسل چهارم تنسور و شتاب‌دهنده‌ی جریان اپتیکال (OFA) روی سری RTX 40 در دسترس قرار گرفته‌اند، به‌صورت کامل مشخص می‌شود.

در صورتی‌که بخواهید بدون وجود DLSS، نورپردازی بازی را با ری‌تریسینگ دریافت کنید، باید به اعدادی در حد ۳۰ فریم‌برثانیه رضایت بدهید؛ اما قابلیت DLSS با تکیه‌بر هوش مصنوعی می‌تواند فریم‌های بیشتری از تصویر تولید کند و بدین‌ترتیب، در بازی‌هایی همچون سایبرپانک، نرخ فریم را به بیش‌از دو برابر برساند.

آلن ویک ۲ بازی چالش‌برانگیزتری برای کارت RTX 4080 Super به‌نظر می‌رسد. چنانچه از رهگیری پرتو چشم‌پوشی کنید و بخواهید رزولوشن رندر شدن بازی هم مثل تصویر خروجی، روی 4K‌ باشد، عملکردی در حد ۴۵ تا ۵۰ فریم‌برثانیه دریافت خواهید کرد.

در اجرای سایر بازی‌هایی که از نظر گرافیکی منابع پردازشی قابل توجهی طلب می‌کنند، اما از تکنولوژی ری‌تریسینگ در آن‌ها چندان پررنگ نیست یا پشتیبانی نمی‌شود، روی بالاترین تنظیمات گرافیکی هم چالش خاصی پیش روی RTX 4080 Super قرار نمی‌گیرد و باارائه‌ی نرخ‌های بالای ۸۰ و ۹۰ فریم‌برثانیه، تجربه‌ی روان و لذت‌بخشی از بازی کردن خواهید داشت؛ البته که RTX 4080 هم دست کمی از کارت گرافیک مورد بررسی ما ندارد و همان عملکرد را ارائه می‌کند.

با توجه به نتایجی که در اجرای بازی‌ها روی رزولوشن 4K داشتیم،‌ انتظار داریم عملکرد فوق‌العاده‌ای در وضوح QHD از ۴۰۸۰ سوپر تحویل بگیریم. مثل نتایجی که در حالت 4K به‌دست آوردیم، عملکرد دو نسخه‌ی سوپر و عادی، بسیار به هم نزدیک است و هیچ‌کدام برتری خاصی بر دیگری ارائه نمی‌کنند.

به‌مدد DLSS 3.0، حتی اگر ری‌تریسینگ را هم فعال کنید، عملکردی در محدوده‌ی ۱۵۰ فریم‌برثانیه را تحویل خواهد گرفت. سایر بازی‌هایی نیز که تست کردیم، با نرخ بالای ۱۲۰ فریم‌برثانیه اجرا می‌شوند و محدودیت خاصی متوجه عملکرد کارت گرافیک نخواهد بود.

چنانچه گیمر نباشید؛ اما بخواهید سیستم قدرتمندی برای اجرای نرم‌افزارهای حرفه‌ای در کاربردهای مهندسی، تدوین و ویرایش ویدیو و عکس اسمبل کنید، آزمون‌های این بخش می‌توانند برایتان مفید واقع شوند. در کاربری‌های حرفه‌ای هم شباهت عملکرد سیستم مجهز به ۴۰۸۰ سوپر و ۴۰۸۰ کاملا مشهود است. همچنین می‌توان دید که RTX 4070 Ti Super نیز اختلاف عملکردی چندانی با کارت گرافیک مورد بررسی ما ندارد.

مجموعه‌ی آزمون‌هایی که در بررسی پیش‌رو انجام دادیم، پاسخ قاطع و واضحی برای سوال «آیا ۴۰۸۰ سوپر تفاوت عملکردی خاصی نسبت به مدل پایه ارائه می‌کند یا خیر» در اختیارمان قرار می‌دهند: خیر!

چنانچه به فکر خرید کارت گرافیک بالارده هستید و دوست دارید بازی‌ها را با وضوح 4K تجربه کنید و بودجه‌تان به ۴۰۹۰ نمی‌رسد، پیشنهاد می‌کنیم به‌جای ۱۰-۱۵ میلیون تومان هزینه‌ی اضافه برای RTX 4080 Super، به‌سراغ نسخه‌ی ۴۰۸۰ بروید، چون بهبودهای سخت‌افزاری مدل Super اصلا و ابدا در حدی نیست که از نظر عملکرد، تفاوت خاصی را نسبت به نسخه‌ی پایه رقم بزند.

حداقل در‌حال‌حاضر و برای کاربر ایرانی، این‌طور به‌نظر می‌رسد که ارزش خرید ۴۰۸۰ سوپر، منوط به اتمام همه‌ی نسخه‌های موجود از ۴۰۸۰ و جایگزین شدن کامل آن با نسخه‌ی سوپر باشد.