دگرگونی جمعیتی بزرگ در اروپا طی آخرین دوره یخبندان
شواهد دی ان ای به دست آمده از استخوان‌ها و دندان‌های انسان‌های کهن اروپا که اواخر دوره‌ی پلیستوسن تا اوایل دوره‌ی هولوسن می‌زیسته‌اند (دوره‌ای که تقریبا ۳۰ هزار سال از دوران ماقبل تاریخ سرزمین اروپا را شامل می‌شود.) تحت تاثیر برخی رویدادهای ناگهانی قرار گرفته‌اند. این گفته بر اساس گزارش پژوهشگرانی است که دستاورد پژوهششان در ژورنال سل پرس به انتشار رسیده است. شاید مهم‌ترین نکته‌ی این موضوع این باشد که شواهد به دست آمده یک جهش بزرگ را در جمعیت بشر در حدود ۱۴،۵۰۰ سال پیش نشان می‌دهند که این زمان در واقع طی یک دوره‌ی سخت از ناپایداری‌های آب‌وهوایی بوده است. ژوهانس کروس (Johannes Krause) سرپرست گروه پژوهشی از انستیتوی مکس پلانک می‌گوید:
ما توانسته‌ایم از یک فصل کاملا ناشناخته در تاریخ بشر پرده برداریم؛ تغییر اصلی جمعیتی در اروپا در پایان دوره‌ی یخبندان.
پژوهشگران با قرار دادن تکه‌های این بخش گمشده از تاریخ موفق به بازسازی ژنوم‌های میتوکندری مربوط به ۳۵ فرد کوچ‌گرد شدند. این افراد در آلمان، بلژیک، فرانسه، چک و رمانی کنونی از ۳۵ هزار تا هفت هزار سال پیش در زمان‌های گوناگون می‌زیسته‌اند. میتوکندری به یکی از اندامک‌های درون سلول گفته می‌شد که دارای دی ان ای منحصر به خود است و می‌تواند برای ایجاد الگوهای نیای مادری به کار رود. کروس می‌گوید:
پیش از این در رابطه با این دوره‌ی تاریخی با کمبود جدی داده‌های ژنتیکی مواجه بودیم. بنابراین دانش بسیار کمی درباره‌ی ساختار جمعیتی یا ساختار حرکتی نخستین نسل از انسان‌های مدرن اروپا داشتیم.
داده‌های جدید به دست آمده نشان می‌دهد که دی ان ای‌های میتوکندری در سه فردی که در سرزمین‌های فرانسه و بلژیک کنونی و پیش از آخرین دوره‌ی یخبندانی زندگی می‌کرده‌اند متعلق به هالوگروپ ام هستند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که هالوگروپ ام به طور تاثیرگذاری در انسان‌های مدرن اروپایی غایب است؛ در حالی که در انسان‌های مدرن آسیا، استرالیا و بومی‌های امریکا به فراوانی یافت می‌شود.
نبودن هالوگروب ام در این دسته و از سویی حضور آن در مردم بخش‌های دیگر دنیا پیش از این به پیدایش این بحث انجامیده بود که افراد غیرافریقایی در موقعیت‌های زمانی و مکانی گوناگونی در پهنه‌ی اوراسیا و استرالیا پراکنده شده‌اند. پژوهشگران باور دارند که یافته‌ی اخیر در مورد این تبار مادری در اروپای کهن اکنون این احتمال را پیش روی ما می‌گذارد که شاید تمامی افراد غیرافریقایی از یک جامعه‌ی واحد به سرعت از سرزمین افریقا به سرزمین‌های دیگر پراکنده شده‌اند و بر این اساس این اتفاق باید در زمانی حدود ۵۰ هزار سال پیش رخ داده باشد. پس از آن و در مرحله‌ی دیگری از تاریخ، هالوگروپ ام از مردمان سرزمین اروپا در آن زمان به یک باره ناپدید شده است. کاسیمو پوست (Cosimo Posth) از دانشگاه المانی توبینگن و از نویسندگان اصلی گزارش گروه چنین شرح می‌دهد:
با آغاز آخرین دوره‌ی یخبندان در حدود ۲۵ هزار سال پیش، جمعیت‌های کوچ‌گر و بیابانگرد به سمت جنوب و به پناهگاه‌هایی پناه برده‌اند و کندی ژنتیکی حاصله هم احتمالا در نتیجه‌ی همین اتفاق روی داده و منجر به از دست رفتن هالوگروپ ام در مردمان آن سرزمین شده است.
پژوهشگران عقیده دارند که بزرگترین مورد غافلگیرکننده برای آنها یافتن شواهدی از تغییری بزرگ در جمعیت اروپا حدود ۱۴۵۰۰ سال پیش بود؛ یعنی زمانی که آب‌وهوا رفته رفته رو به گرم شده گذاشته است. آدام پاول (Adam Powell) یکی دیگر از اعضای انستیتوی مکس پلانک در این باره می‌گوید:
مدل ما بیان می‌کند که در طول دوره‌ی دگرگونی آب‌وهوایی، نوادگان مردمان کوچ‌گری که از دوره‌ی یخبندان مذکور جان سالم به در برده بودند به طور گسترده‌ای با جمعیت‌های جوامع دیگر جایگزین شده‌اند.
پژوهشگران می‌گویند که گام بعدی پژوهش آنها ساختن یک تصویر گسترده‌تر از گذشته با کندوکاو و بررسی کامل ژنوم‌های این افراد در کنار گونه‌های انسانی اضافه‌تر از موقعیت‌های زمانی و مکانی بیشتر خواهد بود.
پژوهشگران برای انجام این آزمایش‌ها از بنیاد بادن-ووتنبرگ، DFG، شورای پژوهش اروپا، بنیاد ونر-گرن و دانشکده‌ی علوم اجتماعی و رفتاری CSUN و RBINS سرمایه‌گذاری‌هایی را دریافت کردند.
منبع sciencealert