کره ماه در ایجاد زلزله های مهیب زمین تاثیر دارد
دانشمندان از مدت‌ها پیش درباره‌ی این موضوع کنجکاو بوده‌اند که آیا حرکات ماه و تنش‌های جزر و مدی تولید شده توسط آنها، نقش مهمی در ایجاد زلزله روی زمین دارد یا خیر. در حال حاضر به نظر می‌رسد که شاید جوابی برای این پرسش پیدا کرده باشیم. برای بررسی بیشتر این موضوع با زومیت همراه باشید.
یک مطالعه‌ی جدید که توسط گروهی از محققان در ژاپن انجام شده، نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌های بزرگ به احتمال زیاد در زمان ماه کامل یا ماه جدید رخ می‌دهند. این دو زمان در واقع دو فازی از ماه هستند که تنش‌های جزر و مدی روی زمین در بزرگ‌ترین مقادیر خود قرار دارند.
پژوهشگران دانشگاه توکیو سه پایگاه داده‌ی جداگانه از لرزه‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند. این پایگاه‌ها شامل داده‌های جهانی و همچنین سوابق لرزه‌ای کالیفرنیا و ژاپن است. آنها در بررسی خود زمین لرزه‌هایی به بزرگی ۵.۵ ریشتر یا بیشتر که در دو دهه‌ی گذشته رخ داده را تحت بررسی قرار داده‌اند.
تیم پژوهشی با تمرکز روی دو هفته‌ای که در آنها این زمین لرزه‌ها به مقدار بیشتری رخ داده بودند، اندازه یا بزرگی تنش‌ها در هر نقطه‌ی زمانی را بازسازی کردند و به این نتیجه رسیدند که بزرگ‌ترین لرزه‌ها اغلب در روزهای نزدیک به ماه کامل اتفاق می‌افتند.
در این دو نقطه‌ی زمانی در طول چرخه‌ی قمری ماهانه، خورشید، ماه، و زمین همگی هم‌راستا می‌شوند و کشش گرانشی ماه روی زمین در شدید‌ترین حالت خود قرار می‌گیرد. دانشمندان از مدت‌ها پیش بر این باورند که این تراز فرضی ممکن است زلزله‌های زمین را تحت تاثیر قرار دهد. باور آنها با توجه به کشش قوی‌تر از حد معمولی است که بر روی خطوط شکاف اعمال می‌شود و یافته‌های محققان توکیو در حال حاضر نشان می‌دهد که باور دانشمندان به احتمال زیاد در این مورد صحیح بوده است.
برخی از قدرتمندترین زمین‌لرزه‌های روی زمین در ۲۰ سال گذشته از جمله لرزه‌های سوماترا اندونزی در سال ۲۰۰۴ (به بزرگی ۹.۳ ریشتر)؛ مول شیلی در سال ۲۰۱۰ (بزرگی ۸.۸ ریشتر)؛ و توهوکواوکی ژاپن در سال ۲۰۱۱ (بزرگی ۹ ریشتر) همگی همزمان با وجود تنش‌های جزر و مدی بالا بوده‌اند.
در کنار همه‌ی اینها، ۹ مورد از ۱۲ زلزله‌ی قوی در بازه‌ی زمانی بررسی شده که دارای شدت بیشتر از ۸.۲ ریشتر یا بالاتر بوده‌اند، همگی در زمان‌هایی نزدیک ماه کامل یا ماه جدید روی داده‌اند. جالب توجه است که این تیم به هیچ رابطه‌ی واضحی بین زمین‌لرزه‌های کوچک و تنش‌های جزر و مدی پی نبرده‌اند. با این حال داده‌ها نشان می‌دهد که نسبت زمین‌لرزه‌های بزرگ (در مقایسه با زمین لرزه‌های کوچک) با افزایش تنش‌های جزر و مدی بیشتر شده است.
اما تحقیقات انجام شده در آمریکا که نتایج آن در ماه جولای منتشر شد، به وجود یک رابطه بین لرزش‌های بسیار کوچک (در حدود بزرگی ۱ ریشتر) در گسل سان آندریاس و موقعیت ماه اشاره می‌کرد. مطالعه‌ی یاد شده توسط نیکلاس ون در الست (Nicholas van der Elst) از سوی مرکز تحقیقات زمین‌شناسی ایالات متحده انجام شده و در آن پیشنهاد شده بود که زمین‌لرزه‌های کوچک از نظر زمانی با قرارگیری ماه در فاز پایانی آن هنگام کامل شدن ماه همزمان بوده‌اند.
در حالی که ما هنوز به طور کامل نمی‌دانیم که چه چیزی باعث زمین‌لرزه‌های بزرگ می‌شود، ولی دانشمندان باور دارند که این پدیده می‌تواند نتیجه‌ی یک فرایند آبشاری باشد. در این فرایند یک شکستگی کوچک منجر به ایجاد یک شکست زیرزمینی بسیار بزرگتر می‌شود.
با نگاهی به دو مطالعه‌ی یاد شده می‌توان به این برداشت رسید که شاید تنش‌های جزر و مدی ناشی از اثرات ماه، منجر به زمین‌لرزه‌های کوچک و در برخی موارد ممکن است تبدیل به یک بلای تمام عیار شوند. پژوهشگران در نیچر ژئوساینس توضیح می‌دهند:
این یافته نشان می‌دهد که احتمال گسترش شکست یک صخره کوچک به شکستی عظیم با افزایش سطح تنش‌های جزر و مدی افزایش پیدا می‌کند.
ون در الست که به طور مستقیم در این مقاله‌ی جدید همکاری نداشته در گفتگو با ربکا بویل از پایگاه آتلانتیک می‌گوید:
ما از مطالعه‌ی اصطکاک سنگ‌ها در آزمایشگاه دریافتیم که گسل در یک زمان مشخص از حالت قفل‌شدگی به حالت لغزش نمی‌رسد. این روند می‌تواند ساعت‌ها، روزها یا حتی بیشتر برای یک گسل به طول بیانجامد تا به طور عملی از محل اولیه‌ی خود جدا شود. روند فوق حتی در مواقعی که تنش‌های وارده بیش از حد معمول و قابل تحمل باشد نیز برقرار می‌ماند.
اما با همه‌ی تفاسیر فوق باید در نظر داشته باشیم که ما هنگام تلاش برای توضیح سازوکار و علت زلزله، نمی‌توانیم لزوما سهم و اهمیت زیادی را برای کره‌ی ماه و تاثیر آن روی زمین قایل باشیم. به عبارتی می‌توان گفت که بررسی‌هایی که تا به حال انجام شده، همگی به وجود صرفا یک ارتباط میان این دو پدیده اشاره کرده‌اند و در هیچ کدام از این بررسی‌ها هیچ گونه شواهدی مبنی بر وجود رابطه‌ی علت و معلولی به دست نیامده است.
ون در الست باور دارد که علل اصلی زلزله همچنان در فرآیندهای عمیق در داخل پوسته‌ی زمین نهفته‌اند. در این لایه‌ها، صفحات تکتونیکی بر هم ساییده می‌شوند تا جایی که در نهایت یک حرکت چشمگیر رخ می‌دهد. الست در گفتگو با لس آنجلس تایمز گفت:
جزر و مد تنها به میزان ۱ درصد (بیشتر یا کمتر) روی بارگذاری لایه‌های تکتونیکی در پوسته تاثیر می‌گذارد. حتی اگر آن مقدار یک سهم کوچک باشد، کماکان می‌تواند به میزان تنشی باشد که در نتیجه‌ی کلی تاثیراتی دارد و همانند تعبیر آخرین ذره‌ی کاهی باشد که می‌تواند یک شتر را پس از افزدون تدریجی تعداد پرشماری کاه روی کوهانش از پای در بیاورد.