اگر در فضا بمیرید، چه بر سر بدنتان خواهد آمد؟
هنگامی‌که خدمه‌ی آپولو ۱۱ قرار بود پس از یک گردش ۲۲ ساعته سطح ماه را ترک کنند، دو متن سخنرانی روی میز کار رئیس جمهور وقت آمریکا، ریچارد نیکسون، قرار داشت. در متن سخنرانی جایگزین که برای پیشامدهای ناگوار محتمل آماده شده بود، آمده است: «سرنوشت این‌گونه مقدر کرده بود که مردانی که برای اکتشاف صلح‌جویانه به ماه عزیمت کردند، روی ماه بمانند تا در صلح و آرامش چشم بر جهان فروبندند.» آیا امکان داشت باز آلدرین و نیل آرمسترانگ بقیه‌ی عمر خود را در حال خیره شدن به نور آبی زمین از فاصله‌ی ۴۰۰ هزار کیلومتری بگذرانند؟
از هنگامی که بشر در سفینه‌های فضایی قرار گرفت و به فضا رفت، تاکنون ۱۸ نفر از جمله ۱۴ فضانورد ناسا از دست رفته‌اند. این آمار با توجه به تاریخچه‌ی پرتاب انسان با استفاده از موشک به فضا، بدون اینکه بدانیم چه چیزی در انتظار ما است، آمار نسبتا پایینی است. زمانی که در مأموریتی مرگ‌ومیر وجود داشت، کلیه‌ی خدمه از بین رفته‌اند و هیچ‌کس زنده نمانده است. اما هرچه به مأموریت ارسال انسان به مریخ نزدیک‌تر می‌شویم، احتمال مرگ انسان‌ها در این مأموریت، چه در مسیر رسیدن به مریخ و چه در زمان اقامت در مریخ با آن شرایط سخت محیطی یا هر دلیل دیگری بیشتر می‌شود. حادث شدن هر مشکلی در مریخ، مثل مشکلات فنی یا کمبود غذا، می‌تواند منجر به رها شدن خدمه‌ی مأموریت در تبعید و سرگردانی شود.
هیچ راه حل جایگزینی در ناسا مورد بحث قرار نگرفته و ایده‌های گروه‌های خصوصی مانند مریخ یک (Mars One) نیز فعلا در حد یک رؤیا است. اما یک مأموریت حمل انسان مدتی است در حال بررسی بوده و احتمالا تا اوایل دهه‌ی ۲۰۴۰ انسان قدم بر مریخ خواهد گذاشت. ناسا برای مأموریت «سفر به مریخ» حدود سه سال زمان برای رفت و برگشت در نظر گرفته، که زمان زیادی برای رخ دادن مشکلات بی‌شمار محتمل است.
پائول ولپ، زیست‌شناس اخلاق‌گرای دانشگاه اموری، می‌گوید: «سؤال واقعا جالب این است که اگر در یک مأموریت فضایی به مریخ یا ایستگاه فضایی، مرگی رخ دهد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر بازگرداندن جسد به زمین ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد، یا اصلا برگرداندن آن به زمین غیرممکن باشد، چه خواهد شد؟»
امروزه فضانوردان با استفاده از فضاپیماهای روسی سایوز (Soyuz) به فضا فرستاده می‌شوند، سپس چند ماه درایستگاه فضایی بین‌المللی می‌مانند. از آنجا که فضانوردان در هنگام پرتاب در سلامت کامل به سر می‌برند، مرگ در ایستگاه فضایی می‌تواند به علت یک تصادف هنگام یک پیاده‌روی فضایی رخ دهد.
کریس هادفیلد، فضانورد کانادایی و فرمانده سابق ایستگاه فضایی بین‌المللی، می‌گوید: «در بدترین سناریو، ممکن است اتفاقی در حین پیاده‌روی فضایی رخ دهد. ممکن است ناگهان در معرض یک شهاب‌سنگ بسیار کوچک قرار بگیرید و نتوانید هیچ کاری برای جلوگیری از اصابت آن به خود انجام دهید. این برخورد می‌تواند باعث ایجاد یک حفره در لباس فضایی شما و در عرض چند ثانیه باعث ناتوانی و در نهایت نابودی شما شود.»
این فضانورد فرضی تنها ۱۵ ثانیه تا از دست رفتن هشیاری‌اش زمان دارد. پیش از اینکه یخ بزند، به احتمال زیاد در اثر خفگی یا کاهش فشار ناشی از خلأ می‌میرد. ۱۰ ثانیه قرار گرفتن در فضای خلأ باعث تبخیر آب موجود در پوست و خون او می‌شود، در حالی که بدن او همچون بالونی پر از هوا منبسط می‌شود. ریه‌ها از بین می‌روند و اگر تا این لحظه نمرده باشد، پس از ۳۰ ثانیه فلج می‌شود.
احتمال مرگ در ایستگاه فضایی بین‌المللی کم است و تاکنون هرگز اتفاق نیافتاده است. اما اگر روزی چنین اتفاقی رخ دهد، فضانوردان بازمانده چه باید بکنند؟
برای بدترین اتفاق آماده باشید
تری ویرتس، فضانورد شاتل و ایستگاه فضایی بین‌المللی، در دو مأموریت اعزامی به ایستگاه فضایی و یک مأموریت شاتل حضور داشته است. او در مجموع ۲۱۳ روز در فضا سپری کرده است. اما این فضانورد می‌گوید تاکنون هیچ‌گونه آموزشی در خصوص نحوه‌ی رفتار با یک جسد در فضا ندیده است. او می‌گوید: «من مقدار کمی آموزش پزشکی برای نجات جان افراد دیده‌ام، اما در این مورد چیزی نیاموخته‌ام.»
بیانیه‌ی رسمی ناسا به وبسایت Popular Science در این زمینه ناامید کننده است:
ناسا برای همه‌ی خطرات احتمالی راه دور، طرح‌های احتمالی تهیه نکرده است. واکنش ناسا در برابر هر وضعیت پیش‌بینی نشده‌ی فضایی در یک فرآیند مشترک و هم‌زمان بین اداره‌ی عملیات پرواز، اداره‌ی عملکرد و بهداشت انسانی، رهبری ناسا و شرکای بین‌المللی ما تعیین می‌شود.
تری ویرتس می‌گوید: «در طول سابقه‌ی ۱۶ ساله‌ام به عنوان فضانورد، به یاد نمی‌آورم تاکنون با هیچ فضانوردی در خصوص احتمال مرگ صحبت کرده باشم. همه می‌دانیم که این یک احتمال است، اما در این مورد تا الان بحث نشده است.»
سیاست ناسا در خصوص مرگ که همان پاک کردن صورت مسئله به دلیل عدم مواجهه تاکنون است، ممکن است بهنجار نباشد. فرمانده هادفیلد می‌گوید: «سایر شرکای بین‌المللی که نیروهای خود را برای شرکت در مأموریتهای ایستگاه فضایی بین‌المللی آموزش می‌دهند، از جمله آژانس فضایی ژاپن (JAXA) و آژانس فضایی اروپا (ESA)، پیش‌بینی‌های لازم را برای پیشامد مرگ یکی از خدمه در فضا کرده‌اند».
او می‌گوید: «ما به این پیش‌بینی‌ها شبیه‌سازی احتمالی می‌گوییم که در آن در مورد اینکه با جسد چه کنیم، بحث می‌شود».
هادفیلد در کتاب خود «راهنمای زندگی برای فضانوردان» در مورد این شبیه‌سازی‌های مرگ بحث می‌کند. او صحنه را این‌چنین ترسیم می‌کند: «واحد کنترل مأموریت: ما هم‌اکنون پیام ایستگاه را دریافت کردیم: کریس مرده است. بلافاصله افراد شروع به کار روی این مشکل می‌کنند. حالا باید با جسد چه کنیم؟ هیچ کیف جسدی در ایستگاه وجود ندارد، پس آیا باید آن را در یک لباس فضایی در یک کمد قرار دهیم؟ اما با بوی تعفن آن چه کنیم؟ آیا باید آن را در یک سفینه‌ی تدارکاتی به زمین بازگردانیم و اجازه دهیم به همراه سایر زباله‌ها با ورود به جو زمین بسوزد؟ یا آن را در حین یک پیاده‌روی فضایی در فضا رها کنیم؟»
همان‌طور که هادفیلد اشاره می‌کند، یک جسد در فضا می‌تواند مشکلات متعدد تدارکاتی ایجاد کند. این واقعیت که جسد یک خطر برای سلامتی و محیط است، قطعا بزرگ‌ترین نگرانی در مورد آن است و پیدا کردن فضایی برای نگهداری آن، نگرانی دوم است.
از آنجا که ناسا فاقد یک پروتکل برای مرگ ناگهانی در ایستگاه فضایی است، احتمالا فرمانده‌ی ایستگاه در مورد اینکه با جسد چه کنند، تصمیم خواهد گرفت. هادفیلد می‌گوید: «اگر فضانوردی حین مأموریت خارج از سفینه بمیرد، من ابتدا او را به داخل سفینه می‌آورم. احتمالا جسد را در همان لباس تحت فشار نگه خواهم داشت. جسدها در لباس فضایی سریع‌تر تجزیه می‌شوند و ما نمی‌خواهیم بوی تعفن گوشت فاسد شده را خارج از لباس تحمل کنیم و مسموم شویم. پس ما آن‌ها را در لباس فضایی خود در محلی سرد داخل ایستگاه نگه خواهیم داشت تا هم سریع‌تر تجزیه شود و هم بوی بد آن فضا را در برنگیرد».
در زیردریایی‌ها اگر یکی از خدمه فوت شود و امکان بازگرداندن او به سطح زمین وجود نداشته باشد، جسد را در نزدیکی اژدرها که مکانی سرد و مجزا از محل اقامت خدمه است، نگهداری می‌کنند. خدمه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی زباله‌ها را در سردترین مکان ایستگاه فضایی ذخیره می‌کنند. آن‌ها با این کار از ورود باکتری به زباله‌ها جلوگیری می‌کنند و باعث می‌شوند بوی بد به یک مشکل تبدیل نشود. هادفیلد می‌گوید: «من احتمالا جسد را تا زمانی که یک سفینه به خانه برگردد، در آنجا نگه می‌دارم تا احتمالا در صورت امکان در صندلی سوم سفینه‌ی سایوز قرار گیرد». همچنین می‌توان آن‌ها را درون یکی از محفظه‌های هوای ورودی ایستگاه نگهداری کرد.
تشییع جنازه‌ی منجمد خشک
ناسا شاید طرح‌های احتمالی ویژه برای یک مرگ ناگهانی نداشته باشد، اما در حال کار در این زمینه است. در سال ۲۰۰۵ آن‌ها تحقیقی به یک شرکت سوئدی فعال در زمینه‌ی دفن سازگار با محیط به نام پرومسا (Promessa) سفارش دادند. این مطالعه به طرحی به نام «بازگرداندن جسد» انجامید که هنوز نیاز به آزمایش دارد. این سیستم از تکنیکی به نام پرومشن (Promession) یعنی انجماد خشک جسد استفاده می‌کند. به جای تولید خاکستر از سوزاندن سنتی جسد، در این روش جسد منجمد یه یک میلیون قطعه‌ی کوچک از گوشت یخ‌زده تبدیل می‌شود.
در طول این تحقیق، محققان شرکت پرومسا، سوزان ویگ ماساک و پیتر ماساک با دانشجویان طراح همکاری کردند تا در مورد اینکه این فرآیند در سفر به مریخ چگونه اجرا خواهد شد، فکر کنند. در زمین، فرآیند انجماد خشک از نیتروژن مایع برای انجماد بدن استفاده می‌کند؛ اما در فضا یک بازوی روباتیک، جسد را خارج از سفینه در یک کیسه به حالت معلق نگه می‌دارد. جسد به مدت یک ساعت در انجماد خلأ بیرون از سفینه باقی می‌ماند تا شکننده شود، سپس بازو با ایجاد ارتعاش باعث در هم شکستن جسد به بقایایی خاکستر مانند می‌شود. این فرآیند می‌تواند به لحاظ تئوری یک فضانورد ۹۰ کیلوگرمی را به اندازه‌ی یک چمدان ۲۲ کیلوگرمی درآورد که می‌توان آن را برای سال‌ها در یک سفینه‌ی فضایی نگهداری کرد.
اگر روش انجماد خشک به عنوان یک گزینه انتخاب نشود، می‌توان از گزینه‌ی رها کردن جسد به فضای بی‌انتهای خلأ استفاده کرد. در حالی که سازمان ملل متحد مقرراتی برای رهاسازی زباله در فضا تصویب کرده است، جسد انسان احتمالا مشمول این مقررات نمی‌شود. کاترین کانلی، از دفتر حفاظت سیاره‌ای ناسا می‌گوید: «در حال حاضر هیچ‌گونه مقررات مشخصی در سیاست‌های حفاظت سیاره‌ای، چه در سطح ناسا و چه در سطح بین‌الملل، وجود ندارد که در مورد دفن یک فضانورد مرده به‌صورت رهاسازی در فضا بحث کرده باشد».
اما در این مورد خاص، قوانین فیزیک ممکن است بر قوانین بشری غالب شوند. تنها در صورتی اجساد از تعقیب مسیر سفینه‌ای که از آن رها شده‌اند، منحرف می‌شوند که آن‌ها را به یک موشک کوچک ببندیم و به جهتی دیگر بفرستیم. در غیر این صورت، پس از گذشت سال‌ها و جمع شدن اجساد، سفر به مریخ ناخوشایند و وحشت‌آور خواهد بود.
مراسم دفن ساکنان مریخ
خطرات مرگ در مسیر رسیدن به مریخ در مقایسه با اجتناب‌ناپذیر بودن مرگ در خود مریخ ناچیز است. ایلان ماسک و شرکت تحت مالکیت او اسپیس ایکس (SpaceX) آشکارا هشدار داده‌اند که «اگر می‌خواهید به مریخ سفر کنید، برای مرگ آماده باشید». حال این سوال پیش می‌آید که اگر شخصی در سیاره‌ی سرخ بمیرد، چگونه باید دفن شود؟
اگر کسی در سفینه‌ی فضایی در مسیر رسیدن به مریخ بمیرد، نگهداری جسد او در فضایی سرد یا فرآیند انجماد خشک می‌تواند به عنوان یک راه حل خوب مورد استفاده قرار گیرد. اما در مریخ سردخانه‌ای وجود ندارد، و سفینه‌های فضایی معمولا فضای اضافه‌ای برای نگهداری اجساد ندارند.
پس کاشفان مریخ باید با اجساد چه کنند؟ هادفیلد می‌گوید: «به عقیده‌ی من اگر یکی از خدمه در حین اقامت در مریخ بمیرد، ترجیح می‌دهیم به جای اینکه جسد او را به خانه بازگردانیم، آن را همان‌جا دفن کنیم».
این کار منطقی به نظر می‌رسد، چراکه مسیر بازگشت بسیار طولانی است؛ اما این راه حل، شما را با مشکلات ناشی از آلودگی بالقوه روبرو خواهد کرد. قانون حتی مریخ‌نوردها را به همراه نداشتن میکروب‌های زمین روی سیاره‌ی خاکی جدید ملزم کرده است. فضاپیماها قبل از پرتاب، بارها و بارها پاکسازی و بررسی می‌شوند تا از مناطق قابل سکونت بالقوه در برابر نفوذ میکروب‌های زمینی محافظت شود. اما میکروب‌های روی یک مریخ‌نورد در مقایسه با باکتری‌هایی که در یک جسد وجود دارند، ناچیز هستند.
این مسئله، مشکل حفاظت سیاره‌ای را حساس‌تر می‌کند؛ اما تصور یک قبرستان مریخی چندان دور از ذهن نیست. خانم کانلی از ناسا می‌گوید: «در خصوص دفع مواد آلی (از جمله اجساد) در مریخ، تا زمانی که همه‌ی میکروب‌های زمینی از بین بروند، محدودیتی اعمال نمی‌کنیم، بنابر این سوزاندن اجساد ضروری خواهد بود. با این حال حفاظت سیاره‌ای نیازمند اسنادی در خصوص دفن خواهد بود تا از عدم آشفتگی مأموریتهای آینده اطمینان حاصل شود».
اما لزوما با همه‌ی مردگان به عنوان یک بار اضافه رفتار نمی‌شود. بعضی از اجساد درواقع نجات‌دهنده‌ی زندگی افراد خواهند بود.
بدترین سناریو
فضا ممکن است یک مرز نهایی باشد، اما همیشه این‌گونه نبوده است. بشر هزاران سال را صرف پیمودن مناطق دشوار و قرار گرفتن در معرض انواع موقعیت‌های عجیب و خطرناک برای اکتشاف بوده است. در راه این هدف هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند و در مواردی این مردگان بودند که درواقع جان رفقای خود را نجات داده‌اند. ذهنتان منحرف نشود، منظور ما فداکاری‌های قهرمانانه‌ی مرگ‌آور نیست، بلکه منظور ما آدم‌خواری است!
حتی یک ثانیه فکر نکنید چنین چیزی در فضا امکان ندارد. در کتاب مریخی، نویسنده، اندی وایر، در صحنه‌ای خدمه‌ی سفینه‌ی آرس را به تصویر می‌کشد که تصمیم می‌گیرد برای نجات جان مارک واتنی به مریخ برگردد. یوهانسون، اپراتور سیستم‌های سفینه‌ی آرس و کوچک‌ترین عضو خدمه‌ی مأموریت (که به کمترین میزان کالری نیاز دارد) به پدرش می‌گوید که گروه یک نقشه به عنوان آخرین راه برای رسیدن به مریخ در صورت عدم ارسال تدارکات توسط ناسا برای آن‌ها در نظر دارد. او توضیح می‌دهد: «همه می‌میرند به‌جز من، آن‌ها همه با خوردن قرص فورا خواهند مرد و دیگر نیازی به مصرف کردن غذا نخواهند داشت». پدرش می‌پرسد: «پس تو چگونه زنده خواهی ماند»؟ او می‌گوید: «تنها منبع غذا استفاده از تدارکات نیست.»
در حالی که نقشه‌ی خدمه برای مبادرت به خودکشی برای نجات یک عضو گروه دور از ذهن به نظر می‌رسد، کاملا هم بی‌سابقه نیست. زیست‌شناس اخلاق‌گرا، پائول ولپ، می‌گوید: «این یک سنت دیرینه است. انسان‌ها برای نجات سایرین خود را به کشتن داده‌اند و در واقع از دیدگاه مذهبی این موضوع کاملا پذیرفته شده است. نمی‌توانیم قرعه‌کشی کنیم که قصد داریم چه کسی را بکشیم و بخوریم، اما در مقاطع مختلف زمانی، افرادی را دیده‌ایم که برای نجات جان دوستان خود روی نارنجک پریده‌اند».
ولپ می‌گوید: «مکتب فکری آدم‌خواری برای حفظ حیات بر دو نوع تقسیم شده است. یکی از این مکاتب می‌گوید حتی اگر برای جسد احترام بسیار زیادی قائل باشیم، حفظ حیات در اولویت قرار دارد و اگر تنها راه زنده ماندن شخصی خوردن یک جسد باشد، قابل قبول است؛ هرچند مطلوب نیست.»
مریخ دارای منظره‌ای بسیار خشک و مرده است. اگر چیزی مانع از تأمین غذای مأموریت شود، گزینه‌ی دیگری به عنوان جایگزین وجود نخواهد داشت.
اما هیچ‌یک از آژانس‌های فضایی، سیاستی رسمی در خصوص آدم‌خواری اهالی مریخ ندارند؛ البته تا کنون نداشته‌اند!
سفری به خلأ
تاریخچه‌ی سفر به فضا در مقایسه با تاریخچه‌ی وجود انسان بسیار کوتاه است؛ اما در همین مدت اندک توانسته مرزهای اکتشاف خود را تا هزاران سال گسترش دهد، و بدون شک ما این راه را با وجود خطرات آن ادامه خواهیم داد. هر فضانورد یا گردشگر فضایی که آرزوی سوار شدن بر یک سفینه برای سفر به مریخ در سر داشته باشد، در نهایت مجبور است با حقیقت مرگ، چه ناگهانی و چه آرام، دست و پنجه نرم کند.
ناسا شاید برای فضانوردانی که با آپولو به ماه رفتند، یک طرح احتمالی رسمی منتشر نکرده باشد، اما قطعا برای از دست دادن خدمه‌ی آن مأموریت آماده بوده است. ویلیام سافایر، نویسنده‌ی متن سخنرانی‌های رئیس‌جمهور سابق آمریکا، ریچارد نیکسون، در زندگی‌نامه‌ی خود از پرتاب بسیار حساس و شکننده‌ی آپولو ۱۱ یاد کرده است. او نوشته: «می‌دانستیم که فاجعه به شکل یک انفجار ناگهانی رخ نخواهد داد. ممکن بود فاجعه به شکل گیر افتادن فضانوردان در ماه با وجود ارتباط آن‌ها با مرکز کنترل مأموریت اتفاق افتد و در نهایت منجر به مرگ آرام آن‌ها در اثر گرسنگی شود یا آن‌ها به‌عمد ارتباط خود را قطع کنند که حسن تعبیری برای خودکشی است.»
در حقیقت ناسا برای قطع ارتباط با فضانوردان گیر افتاده و تجویز یک مراسم رسمی دفن در دریا برای آن‌ها برنامه داشت. اما حتی با وجود این فرض وحشت‌آور، همه می‌دانستند که آن‌ها به ماه قدم خواهند گذاشت. در بخشی از متن سخنرانی جایگزین نیکسون آمده است: «افرادی دیگر راه آن‌ها را ادامه خواهند داد و راه بازگشت به خانه را خواهند یافت. جست‌و‌جوی انسان متوقف نخواهد شد. اما این مردان پیشگامان ما بودند و همواره در قلب ما، بهترین خواهند ماند.»
با ورود ما به عصر جدیدی از اکتشافات فضایی که قطعا پر از پرتاب‌های موشک و مأموریتهای انسانی خواهد بود، فکر کردن به مرگ بر اندیشه‌ی هر یک از اعضای خدمه و تصمیم‌گیرندگان مأموریت سایه خواهد انداخت.
تری ویتس فضانورد شاید هرگز در یک گپ معمولی هنگام نوشیدن قهوه با دوستانش درباره‌ی مرگ صحبت نکرده باشد؛ اما قطعا می‌دانست هنگام پرتاب به فضا چه خطراتی در انتظارش هستند. او می‌گوید: «هر تلاش بزرگی با خطر همراه است و من اعتقاد دارم به خطرش می‌ارزد. ما آگاهانه خطرات اجتناب ناپذیری را که با آن‌ها روبرو هستیم، می‌پذیریم».
فضانورد شاتل، مایک ماسیمینیو، مانند بیشتر اکتشاف‌گران، بی‌درنگ می‌گوید قبول این خطرات ارزشمند است. او می‌گوید: «این خطرات در راه افزایش آگاهی ما هستند. من فکر می‌کنم پذیرفتن این خطرات ارزشش را دارد. اکتشاف همیشه با جان‌فشانی همراه بوده است و مطمئنم همواره این‌گونه خواهد بود.»
گزینه‌های واقع‌بینانه برای یک عضو فوت شده در مأموریت یعنی آدم‌خواری، نگهداری در زباله‌دان سرد سفینه، انجماد خشک و تبدیل به یک میلیون دانه‌ی یخ‌زده، همگی فاقد شأن و منزلت همراه با شکوه پروازهای فضایی هستند. اما ولپ معتقد نیست که بشر کار سختی در تنظیم واقعیت‌های تلخ رفتار پس از مرگ در فضا داشته باشد. ما پذیرفته‌ایم که کاشفان زمین هم در صورت مرگ در زمین، ممکن است از داشتن یک مراسم تشییع آبرومند محروم شوند. ولپ کوه اورست را به عنوان نظیر زمینی مأموریتهای آینده‌ی مریخ می‌بیند. اگر کسی در اورست بمیرد، جسد او همان‌جا خواهد ماند؛ تا ابد.
هر سال حدود ۸۰۰ نفر تلاش می‌کنند به قله‌ی اورست قدم گذارند و هر سال تعدادی از آن‌ها در این راه جان خود را از دست می‌دهند. و سپس ۸۰۰ نفر دیگر در سال بعد برای همین هدف تلاش می‌کنند. این افراد می‌خواهند اولین باشند، بهترین باشند و چیزی شگفت‌انگیز و نادر کشف کنند. این عزم بلند با خطر پرداخت قیمت نهایی، یعنی جان، همراه است.
ولپ می‌گوید: «اگر به فکر صعود به اورست باشید، باید بدانید که اگر جان خود را از دست دهید، همان‌جا باقی خواهید ماند». در اورست هیچ روش تجملی برای مراسم دفن و هیچ راهی برای بازگرداندن منطقی جسد به خانه برای تشییع وجود ندارد. بیش از ۲۰۰ جسد در این کوه وجود دارند و بعضی از آن‌ها در روزهایی که پوشش برف سبک‌تر است، قابل دیدن هستند. هر کس به این کوه صعود می‌کند، باید به‌یاد داشته باشد که با این کار برای شانس رسیدن به قله، جان خود را به خطر می‌اندازد و شانس داشتن یک مراسم تشییع آبرومند را از خود می‌گیرد. ولپ می‌گوید: «همه به سادگی این را می‌پذیرند. این بخشی از صعود به اورست است.»
شاید شما هم مثل ما فکر نمی‌کردید این بحث تا این حد جنجالی و چالش برانگیز باشد. سرنوشت ما پس از مرگ در فضا ممکن است پیچیده‌تر از آن باشد که تاکنون تصور می‌کردیم. نظر شما چیست؟
نظرات