مغز افراد خلاق و نابغه با افراد عادی چه تفاوتی دارد؟

بررسی‌ها نشان می‌دهند که در مغز افراد خلاق، ارتباطات عصبی بیشتری بین نیم‌کره‌ی راست و چپ وجود دارد. محققان عصب‌شناسی دریافته‌اند که خلاقیت افراد با بیولوژی و چگونگی ارتباط نورون‌های عصبی در مغز مرتبط است. دانشمندان تصور می‌کنند که میزان خلاقیت یک فرد و همچنین علاقه و اشتیاقی که فرد در کلاس‌های هنری از خود نشان می‌دهد، به مغز و ارتباط عصبی پیچیده‌ و گسترده‌ای که بین نورون‌ها وجود دارد، مرتبط است.

تفاوت‌های بسیاری در مغز افراد دیده شده که این تفاوت‌ها عمدتاً در قسمت قدامی (Frontal lobe) مغز بوده است. این قسمت از مغز بسیار فعال و مسئول فرآیند‌های شناختی مانند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای آینده است؛ قسمت قدامی مغز در سلیس و روان صحبت کردن افراد نیز نقش دارد.

محققان دانشگاه پادوا در ایتالیا و محققانی از دانشگاه دوک از یک گروه که بین ۱۸ تا ۲۴ سال سن داشتند، برای مطالعات خود استفاده کردند. این پژوهشگران با گرفتن اسکن‌های MRI و سپس پردازش این اسکن‌ها با استفاده از تکنیک Diffusion Tensor Imaging مطالعات خود را آغاز کردند. آن‌ها با استفاده از این تکنیک و از طریق مولکول‌های آب، ماده‌ی سفید مغز را مورد مطالعه قرار دادند. تکنیک Diffusion Tensor Imaging به دانشمندان امکان می‌دهد که ارتباط بین ۶۸ منطقه‌ی مختلف در مغز انسان را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار بدهند. ماده‌ی سفید مغز انسان در زیر ماده‌ی خاکستری قرار دارد. ماده‌ی سفید مغز به اندازه‌ی ماده‌ی خاکستری شناخته‌شده نیست؛ اما میلیاردها سلول عصبی در مغز را به هم متصل می‌کند و باعث انتقال سیگنال‌های عصبی بین این سلول‌ها می‌شود.

گروهی که در این مطالعات مورد آزمایش قرار گرفتند، دانشجویان ۱۸ الی ۲۴ ساله بودند. از این افراد خواسته شد برای مشارکت در آزمایش مجموعه‌ای از کارها را انجام دهند. به فعالیت‌هایی که این دانشجویان انجام می‌دادند، از نظر میزان خلاقیتی که به کار می‌بردند امتیاز داده می‌شد. این آزمون‌ها شامل فعالیت‌هایی مانند ارائه‌ی چندین جواب به یک سؤال واحد، کشیدن شکل‌های هندسی متفاوت و همچنین داشتن موفقیت‌هایی در زمینه‌های هنری مانند موسیقی و نقاشی می‌شد.

با کنار هم گذاشتن اسکن‌های گرفته‌شده از مغز این افراد و امتیازاتی که در آزمون‌ها به دست آورده‌ بودند، محققان دریافتند ۱۵ درصد از افراد مورد مطالعه که بیشترین خلاقیت را داشتند، ارتباط عصبی موجود در مغزشان به طور قابل توجهی بیشتر و گسترده‌تر بوده است؛ اما ۱۵ درصدی که کمترین خلاقیت را داشتند، بین دو نیم‌کره‌ی مغزشان نیز ارتباط عصبی کمتری دیده می‌شد.

این محققان فکر می‌کنند که یافته‌های‌ آن‌ها در آینده این امکان را برای متخصصان فراهم می‌کند تا بتوانند استعداد‌های خلاقانه‌ی افراد را تخمین بزنند یا پیش‌بینی کنند. دانشمندان امیدوار هستند به این طریق بتوانند خلاقیت‌هایی را که افراد به طور ذاتی و طبیعی دارند، پیش‌بینی کنند. دانشمندان در تلاش هستند تا در آینده بتوانند بیماری‌های مغزی را که ممکن است فرد در دوران پیری به آن مبتلا شود، پیش بینی کنند.

دیوید دانسون از دانشگاه دوک و یکی از اعضای این گروه تحقیقاتی می‌گوید:

شاید با استفاده از اسکن مغز افراد، بتوانیم بگوییم آن‌ها در کدام زمینه‌ی هنری مهارت خواهند داشت. درباره‌ی این تحقیقات یک نکته‌ی مهم این است که گروه مورد آزمایش، بسیار کوچک بود؛ بنابراین مرتبط دانستن میزان خلاقیت افراد با ارتباطات عصبی بیشتر و پیچیده‌تر در مغز، موضوعی است که به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد و باید آزمایش‌های بیشتر روی گروه‌های بزرگتر و متفاوت‌تر انجام بگیرد؛ نتایج این آزمایش‌ها نیز به تأیید علمی بیشتر نیاز دارد؛ اما این یافته‌ها به عنوان مدارک و شواهد علمی به کار می‌روند و اهمیت علم  connectomics را نشان می‌دهند. این رشته‌ی علمی روز به روز در حال پیشرفت است تا قسمت‌های مختلف مغز را به تنهایی و هم در حال ارتباط با یکدیگر مورد بررسی قرار دهد.

با در نظر گرفتن اینکه مغز انسان بسیار پیچیده است و ساختار آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، دانشمندان در حال کار کردن روی روش‌هایی هستند تا اطلاعات و الگوهای مخفی و ناشناخته‌ای کشف کنند که در بین اطلاعات وسیع و قابل دسترس فعلی وجود دارند. این محققان در گزارش علمی خود نوشته‌اند:

 اکنون مطالعه‌ی یک منطقه‌ی خاص از مغز بسیار ابتدایی به نظر می‌رسد و این مسئله روز به روز آشکارتر می‌شود که ساختار مدار عصبی کل مغز عامل بسیار مهم‌تری است که فنوتیپ فرد را تعیین می‌کند؛ بنابراین پژوهش‌های جدید باید روی موضوعات مهم‌تر و پیچیده‌تر انجام بگیرد.

این گروه تحقیقاتی قصد دارد در مطالعات بعدی خود ارتباط بین میزان بهره‌ی هوشی و اتصالات عصبی نورون‌ها در مغز انسان را مورد بررسی قرار دهد. در مطالعات گذشته، بهره‌ی هوشی فرد معیار دیگری بود که با میزان خلاقیت فرد مرتبط دانسته می‌شد. دانشمندان قصد دارند با استفاده از روش‌های محاسبه‌ی سریع اعداد، علائم اولیه‌ی بیماری‌ آلزایمر و سایر بیماری‌های مربوط به مغز و اعصاب را در افراد تشخیص دهند.

این بررسی‌ها و علم connectomics در مراحل اولیه‌ی خود هستند؛ اما دانشمندان مشتاقانه منتظر هستند تا پی ببرند این شاخه‌ی جدید از علم brain mapping (تکنیک‌هایی که ساختار و قسمت‌های مختلف مغز و کارکرد هر کدام از این بخش‌ها را به محققان نشان می‌دهند) در آینده چه چیزی برای گفتن دارد.

به طور کلی هدف از انجام این تحقیقات، درک ارتباط بین سلول‌های عصبی مغز انسان و درک این موضوع است که چگونه ارتباط بین نورون‌ها و اتصالات بین دو نیم‌کره‌ی مغز و بخش‌های مختلف آن در انسان‌های متفاوت با یکدیگر فرق دارد. دانشمندان در پی یافتن پاسخ این سؤال هستند که چگونه اتصالات عصبی در مغز با داشتن مهارت‌های خاص، خلاقیت و استعداد هنری افراد مرتبط است. به طور حتم نتیجه این بررسی‌ها می‌تواند در آینده به دانشمندان کمک کند تا درباره‌ی اختلالات مغزی و بیماری‌هایی مانند آلزایمر به اطلاعات بیشتری دست پیدا کنند.