ظهور آرمانشهرهای سوسیالیستی؛ آغاز طرح آزمایشی درآمد پایه عمومی در هند

سیکیم، یکی از استان‌های کوچک‌ هندوستان، برفراز ارتفاعات هیمالیا دارد و قرار است یکی از آزمایش‌های مهم‌‌ جالب جهان در آن انجام شود. حزب حاکم در این ایالت برنامه‌ای بلندپروازانه در سر دارد که با اجرای آن، درآمد پایه‌‌ی عمومی برای تمام ۶۱۰،۵۷۷ شهروند این ایالت درنظر گرفته خواهد شد.

اگر این طرح با موفقیت اجرا شود، به‌‌منزله‌‌ی بزرگ‌ترین آزمایش جهانی ایده‌‌ای خواهد بود که هواداران زیادی، ازجمله مارک زاکربرگ دارد. از دیدگاه این افراد، چنین طرحی می‌تواند شبکه‌‌ای از امنیت را در سطح جامعه برقرار کند و در سایه‌‌ی آن، معضلاتی نظیر فقر و اتوماسیون مشاغل حل‌‌وفصل خواهد شد. بااین‌حال، این طرح مخالفانی نیز دارد که می‌‌گویند چنینی اقداماتی انگیزه کارکردن را در افراد کاهش می‌دهد و تاوان‌های سنگینی برای جامعه در پی خواهد داشت.

درآمد پایه‌‌ی همگانی، درآمد عادی و تضمین‌شده‌ی دولت است که به‌‌طور عمومی و بدون قیدوشرط به تمامی شهروندان پرداخت خواهد شد. این طرح به‌‌معنای پرداختی نقدی است که با هدف جایگزینی طیف وسیعی از کمک‌های پرداختی دولت‌ها به شهروندان انجام می‌‌شود و درنهایت، تصمیم‌‌گیری درباره‌ی نحوه‌‌ی خرج‌‌کردن آن را به‌‌عهده‌‌ی افراد قرار می‌‌دهد. پی.‌‌دی. رای، تنها نماینده‌‌ی ایالت سیکیم در پارلمان هندوستان می‌‌گوید:

اگر بخت اجرای این طرح فقط در یک نقطه‌ی جهان وجود داشته باشد، آنجا سیکیم است.

پیش‌‌از‌‌این نیز، سیکیم سابقه‌‌ی عملکرد موفقی داشته است. برای مثال، در سال ۱۹۹۸، این استان یکی از اولین استان‌های هند بود که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرد. این تصمیم برخلاف تجربه‌‌ی بسیاری از ایالت‌های دیگر این کشور باموفقیت اجرا شد.

با داشتن نرخ سواد ۹۸ درصدی، شاخص‌های اجتماعی این استان نیز در میان تمام استان‌های این کشور سرآمد است. افزون‌براین، تنها ۸ درصد شهروندان آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند که این آمار در‌مقایسه‌با آمار ۳۰ درصدی این شاخص در سطح کل هند بسیار چشمگیر محسوب می‌‌شود. کارشناسان بر این باورند «مساحت اندک» و «تراکم پایین جمعیت» این استان از عوامل دخیل در موفقیت آن بوده‌‌اند.

رای تأکید می‌‌کند اجرای این طرح با مشکلاتی نیز مواجه خواهد بود و معضل اصلی درنهایت، مسائل سیاسی پیش‌‌ رو است. او می‌‌افزاید:

با افزایش نابرابری جهانی، می‌خواهیم پلی روی این شکاف ایجاد کنیم.

به‌گفته‌ی رای، این طرح قرار است پیش از انتخابات آتی در بهار سال جاری اجرا شود؛ بااین‌‌حال، وی از افشای هزینه‌‌ی احتمالی اجرای آن امتناع می‌‌کند.

گردشگری منبع اصلی درآمد سیکیم است؛ تاآنجاکه سالانه بیش از ۲،۵۰۰،۰۰۰ نفر گردشگر برای بازدید از نقاط دیدنی این ایالت به  آنجا می‌‌روند. همچنین، سیکیم از معدود استان‌های هند است که با مازاد تولید انرژی مواجه است؛ به‌‌گونه‌‌ای‌ که هم‌‌اکنون، ۹۰ درصد از انرژی برق‌‌آبی تولیدی خود را می‌فروشد. ازاین‌رو، قرار است از درآمد بخش‌های گردشگری و انرژی برای تأمین مالی این طرح استفاده شود.

 رای می‌‌گوید هم‌‌اکنون، دولت نشست‌هایی با کارشناسان و سهام‌داران برگزار کرده و انتظار می‌‌رود طرح یادشده تا سال ۲۰۲۲ به مرحله‌‌ی اجرایی برسد.

در‌حال‌حاضر، کشور هند دستگاه امنیت اجتماعی بزرگی دارد و دولت مرکزی به‌‌تنهایی ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف پیشبرد ۹۵۰ برنامه می‌‌کند. این برنامه‌‌ها تنوع وسیعی را دربرمی‌‌گیرد. از طرح برنج رایگان و کمک‌‌هزینه برای ساخت مسکن گرفته تا ایجاد شغل برای برخی از ساکنان مناطق روستایی همگی از محورهای اصلی برنامه‌‌های دردست‌‌اجرا هستند.

باوجوداین، اجرای ناکارآمد طرح‌‌ها و نیز انحراف از بودجه به‌‌دلیل فساد در سیستم از مشکلاتی است که این کشور همواره با آن دست‌‌وپنجه نرم می‌‌کند. از‌‌این‌‌رو، بسیاری اختصاص درآمد پایه‌‌ی عمومی را به‌‌عنوان یکی از راه‌حل‌‌های ممکن پیشنهاد کرده‌‌اند. گزارش اقتصادی هند در سال ۲۰۱۷ طرح فعلی را «ایده‌‌ای قدرتمند» قلمداد کرده که باید درباره‌اش بحث شود.

گفتنی است پیش‌ازاین نیز در نقاط دیگری از جهان، چندین آزمایش در مقیاس کوچک‌‌تر با هدف اختصاص درآمد پایه‌‌ی جهانی برای شهروندان انجام شده؛ اما همه‌‌ی آن‌ها به موفقیت‌های محدودی دست یافته بودند.

در آوریل۲۰۱۷، دولت انتاریو در کانادا از آغاز پروژه‌‌ی آزمایشی مشابهی با پوشش ۴،۰۰۰ نفر خبر داد که هزینه‌‌ای بالغ‌‌بر ۱۵۰،۰۰۰،۰۰۰ دلار کانادا (معادل ۱۱۳،۰۰۰،۰۰۰ دلار آمریکا) دربرداشت. این پروژه پس از یک سال تداوم و در پی تغییر دولت محلی، به‌‌‌ناگهان متوقف شد؛ چراکه دولت جدید این برنامه را پرهزینه و ناپایدار قلمداد می‌‌کرد.

دسامبر گذشته در فنلاند نیز، طرح مشابه پرداخت درآمد پایه‌‌ی جهانی پس از اتمام دوره‌‌ی ۲ ساله‌‌ی آزمایشی خود به‌پایان رسید و در‌حال‌حاضر، هیچ برنامه‌ای برای ادامه‌‌ی آن وجود ندارد. این طرح آزمایشی پرداخت ماهیانه‌‌ ۶۳۰ دلار به ۲،۰۰۰ شهروند بیکار در این کشور را شامل می‌‌شد.

ایده‌‌ی درآمد پایه‌‌ی جهانی حامیان بزرگی در دره‌‌‌ی سیلیکون یافته است که در میان چهره‌های سرشناس‌‌ حامی آن، می‌‌توان به مارک زاکربرگ و ایلان ماسک اشاره کرد.

زاکربرگ طی سخنرانی سال ۲۰۱۷ خود در دانشگاه هاروارد، از نیاز جامعه به «قرارداد اجتماعی جدید» سخن گفت و از ایده‌هایی مانند اختصاص درآمد پایه برای رفاه تمامی افراد حمایت کرد. ماسک نیز با اشاره به عواقب پدیده‌‌ی اتوماسیون در حذف مشاعل انسانی، اجرای چنین طرحی را به‌‌عنوان «گامی ضروری» توصیف کرده است.

بااین‌حال، اقتصاددانان نیز به مشکلات احتمالی متعددی اشاره می‌کنند که اجرای این طرح به‌‌دنبال خواهد داشت. برخی از این موضوع انتقاد می‌‌کنند که تزریق پول نقد به‌‌جای کمک‌‌هایی مانند یارانه‌‌ی موادغذایی، ممکن است موجب صرف هزینه در امور بی‌‌فایده و نادرستی شود.

آن‌‌‌‌ها بر این باورند پرداخت کمک‌‌های نقدی، تورم و افزایش قیمت کالاها را در پی خواهد داشت و متعاقبا قدرت خرید مردم را کاهش خواهد داد. برخی دیگر نیز می‌گویند این درآمد پایه می‌تواند از انگیزه‌ی کارکردن بزداید و درنهایت، جامعه با کاهش جمعیت نیروی کار مواجه شود.

هم‌زمان با اعلام تصمیم دولت مبنی بر اجرای این طرح در سیکیم، پراناب باردان، اقتصاددان دانشگاه کالیفرنیا در برکلی اعلام کرد منطق پشت سیاست درآمد پایه‌‌ی عمومی در منطقه‌‌ای مانند سیکیم بسیار متفاوت از مکانی نظیر استوکتن است. او می‌‌افزاید:

در کشورهای توسعه‌یافته، هدف اصلی [از چنین طرح‌هایی] بازسازی یا کاهش هزینه‌‌ی طرح‌های رفاهی موجود مانند پوشش مزایای بیمه‌ی بیکاری است. درحالی‌که در کشورهایی با درآمد کم یا متوسط مانند هند، منطق اصلی رسیدگی به مسئله‌‌ی ناامنی اقتصادی در بخشی بزرگ‌تر از جمعیت و بدون دست‌کاری در سیاست‌‌های فعلی مقابله با فقر است و این جمعیت مسلما فقط شامل فقیرترین اقشار جامعه نمی‌‌شود.