منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ از لباس‌های فضانوردی مسافران ماه تا دیوارنگاره‌ گلادیاتورها‌‌‌

هر هفته، جالب‌ترین و برترین عکس‌های علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر می‌کنیم. در دنیای پر رسانه‌ی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانه‌ای خود بارها و بارها دیده می‌شوند و به اشتراک گذاشته می‌شوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده می‌شوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنی‌هایی بیش‌ از گزارش‌ها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته به‌همراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:

امروزه راهپیمایی فضایی از وظایف عادی کاوش‌های فضایی محسوب می‌شود، اما زمانی‌که الکسی لئونوف اولین راهپیمایی فضایی تاریخ را انجام داد، این گونه مأموریت‌ها به‌سادگی حالا انجام نبودند. در این تصویر الکسی لئونوف، کیهان‌نورد روسی را می‌بینید که هفته گذشته در سن ۸۵ سالگی از دنیا رفت. این تصویر که به مناسبت مرگ او از بایگانی‌های «فدراسیون بین‌المللی هوانوردی (FAI)« در لوزان سوئیس بیرون کشیده شده، لئونوف را در هنگام اولین راهپیمایی فضایی‌اش که روز ۱۸ مارس ۱۹۶۵ (۲۷ اسفند ۱۳۴۳) انجام گرفت نشان می‌دهد.

لئونوف این راهپیمایی تاریخی را در هنگام ماموریتش با مدارگرد وسخود-۲ که هفدهمین مأموریت سرنشین‌دار دنیا به حساب می‌آمد انجام داد. لئونوف در مصاحبه‌ای که به مناسبت پنجاهمین سالگرد راهپیمایی فضایی‌اش انجام شد، گفته بود:

زمین گِرد بود، و ستارگان در همه‌ی جوانب از راست، چپ و بالا و پائین به چشم می‌خوردند. نور خورشید هم خیلی شدید بود، طوری که حس کردم بخشی از صورتم که بی‌محافظ بود داغ شده است. اما آنچه حالا از آن روز به یادم مانده،‌ سکوت خارق‌العاده‌ی (فضا) است.

ناسا روز سه‌شنبه هفته جاری از نمونه‌های جدیدی از لباس‌های فضانوردی رونمایی کرد که قرار است اولین فضانورد زنی که روی ماه قدم می‌گذارد بپوشد. در رویدادی که در مقر اصلی ناسا در شهر واشنگتن برگزار شد، جیم برایدنستاین، رئیس ناسا و مهندسان و طراحان لباس فضانوردی حضور داشتند و توضیحاتی را در مورد لباس فضانوردی برنامه آرتمیس ناسا دادند. هدف برنامه آرتمیس این است که تا سال ۲۰۲۴ اولین فضانورد زن و به عبارتی اولین انسان بعد از دهه‌ی ۱۹۷۰ را دوباره روی ماه فرود بیاورد.

برایدنستاین در خلال این مراسم اعلام کرد که ناسا تا سال ۲۰۲۴ به ماه خواهد رفت و قصد دارد در آنجا باقی بماند. برایدنستاین در ادامه افزود که ماه برای ناسا حکم آزمایشگاهی را خواهد داشت که می‌تواند برای رفتن به سوی سیارات دوردست در منظومه شمسی به کار رود.

برایدنستاین در ادامه گفت:

در نهایت هدف سفر به مریخ است و برای رفتن مریخ، باید بتوانیم از ماه به‌عنوان جایی برای آزمایش تجهیزات و فناوری‌های خود بهره ببریم.

در عکسی که مشاهده می‌کنید، اِمی راس، مهندس لباس فضانوردی در سمت چپ دیده می‌شود، در کنار او برایدنستاین رئیس ناسا و نفر سوم و چهارم از سمت چپ هم کریستین دیویس، مهندس لباس فضانوردی از مرکز فضایی جانسون ناسا که نمونه اولیه‌ی لباس فضانوردی موسوم به «اکتشافات برون ناوی (xEMU)» را پوشیده و داستین گومرت، مدیر پروژه سامانه‌های بقای فضانوردان مأموریت «اوریون (Orion)» ناسا هم لباس مخصوص فضاپیمای اوریون را پوشیده است.

دو نمونه‌ی اولیه لباس فضانوردی که ناسا در این مراسم به نمایش گذاشت، برای دو بخش جداگانه از مأموریت‌های فضانوردان در ماه طراحی شده‌اند. لباس فضانوردی اکتشافات برون ناوی که دیوس پوشیده، همان لباس یکدست سفید با نوارهایی به رنگ‌های قرمز و آبی، در هنگام کاوش سطح ماه به‌ویژه در هنگام کاوش قطب جنوب ماه پوشیده خواهد شد. قطب جنوب ماه محل فرود فضانوردان مأموریت آتی به ماه خواهد بود. دومین لباس رونمایی شده نیز که به رنگ نارنجی است، لباس فضانوردی است که فضانوردن در هنگان پرواز با فضاپیمای اوریون و بازگشت به زمین خواهند پوشید.

سیاره LHS 3844b که در فاصله ۴۸٫۶ سال نوری از زمین قرار دارد، در سال ۲۰۱۸ توسط ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران ناسا موسوم به «تس (TESS)» کشف شد. این سیاره‌ی فراخورشیدی ۱٫۳برابر زمین شعاع دارد و به دور ستاره‌ی کوچک و سردی موسوم «کوتوله سرخ» گردش می‌کند. کوتوله‌های سرخ که به کوتوله‌های دسته ام نیز مشهور هستند، جرمی کمتر نصف خورشید دارند و معمولا برای میزبانی از سیارات بالقوه قابل‌سکونت مناسب هستند. این دست ستارگان فراوان‌ترین ستارگان کهکشان راه شیری هستند و ممکن است میزبان درصد بالایی از سیارات کهکشان نیز باشند.

در پژوهشی که مرداد امسال با بهره بردن از اطلاعات گردآوری شده تلسکوپ فضایی اسپیتزر، انجام گرفت، اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که این سیاره شبیه به ماه یا سیاره عطارد است. اخترشناسان نتیجه گرفتند که این سیاره‌ی فراخورشیدی احتمالا جو ندارد و ممکن است از مواد آتشفشانی سردی مانند آنچه در دریاوارهای ماه (همان پهنه‌های تیره رنگی که در ماه مه‌بینیم) پوشیده شده باشد.

وب‌سایت رسمی ناسا هفته گذشته به مناسبت ماه «آگاهی عمومی نسبت به کارکنان معلول» که هر سال در ماه اکتبر (مهر) در آمریکا گرامی‌ داشته می‌شود، این عکس را از پروفسور استیون هاوکینگ منتشر کرد. کیهان‌شناس مشهور که سال گذشته در سن ۷۶ سالگی از دنیا رفت،‌ با وجود ابتلا به بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، با نظریات خود سهم عمده‌ای در درک کنونی ما از جهان داشت. پروفسور هاوکینگ علاوه بر این با انتشار آثاری در حوزه‌ی علم عامه‌پسند، توانست میلیون‌ها خواننده را در سرتاسر جهان به مسائل علمی آشنا کند.

آنچه مشاهده می‌کنید، نمونه‌ی اولیه‌ای از کاوشگر شناسایی آب در ماه است که ناسا به دلایل قبلا در سال ۲۰۱۸ توسعه آن را متوقف کرده بود. اما با شروع برنامه آرتمیس و اعلام اینکه ناسا می‌خواهد تا سال ۲۰۲۲ نخستین کاوشگرهای رباتیک را به ماه بفرستد،‌ برنامه توسعه این کاوشگر هم دوباره از سر گرفته شد. کاوشگر شناسایی آب که «وایپر (VIPER)» نام دارد و قرار است طی سال‌های آینده به نواحی قطبی ماه برود و به جست‌وجو و شناسایی آب و سایر مواد قمر زمین بپردازد. ناسا قصد دارد تا سال ۲۰۲۴، نخستین فضانوردان را نیز به ماه بفرستد. اگر بتوان به‌نحوی از آب‌یخ موجود در ماه برای سوخت و همچنین به‌عنوان آب آشامیدنی استفاده کرد، برنامه‌ ساخت ایستگاه دائمی در ماه مه‌تواند به لحاظ انرژی به خودکفایی لازم دست پیدا کند.

هفته گذشته در شهر باستانی پمپئی، ایتالیا، دیوارنگاره‌ای دیدنی کشف شد که تصویری از نبرد بین دو گلادیاتور را با جزئیات و وضوح عجیبی نشان می‌داد. در صحنه‌ای که در این دیوارنگاره تصور شده، دو گلادیاتور تراکیان و موریلو به‌نبرد هم رفته‌اند که از ظاهر امر آن‌طور برمی‌آید که گلادیاتور موریلو (گلادیاتور سمت راست) به‌شدت زخمی شده است. این دیوارنگاره در زیر راه‌پله عشرتگاهی باستانی کشف شد که احتمالا محل تردد گلادیاتورها بوده است.

ماسیمو اوسانا، مدیر محوطه‌ی باستان‌شناسی پمپئی در مورد این دیوارنگاره ابراز داشت:

 نکته جالب واقع‌گرایی این دیوارنگاری است که زخم‌های روی مچ دست و سینه گلادیاتوری که زخمی شده را به خوبی به تصور کشیده است. البته نتیجه نبرد مشخص نیست ممکن است، (گلادیاتور نگون‌بخت) مُرده باشد یا اینکه مورد عفو قرار گرفته باشد.

کاوش‌ها و حفاری‌های انجام گرفته در ناحیه پنجم پمپئی از زمان شروع به کار در سال ۲۰۱۸ که با بودجه اتحادیه اروپا انجام می‌گیرند، موجب کشف ده‌ها اثر باستانی دیدنی شده است. باستان‌شناسان چند ماه قبل، یک پیشخوان اغذیه‌فروشی یا ترموپولیوم مزین به دیوارنگاره‌هایی ۲ هزار ساله را کشف کردند. باستان‌شناسان پائیز سال گذشته هم دیوارنگاره‌ای از نارسیس را کشف کردند. قبل از آن هم اسکلت‌های ۲ زن و ۳ کودک و همچنین بقایای یک اسب به‌همراه زین و مهار در همین ناحیه کشف شده بود. اوسانا در ادامه افزود که کشف این نقاشی نشان می‌دهد که پمپئی معدن فوق‌العاده‌ای مملو از اکتشافات و دانش برای باستان‌شناسان امروز و فردا است.

براساس اعلام وزارت ابنیه و آثار باستانی مصر، باستان‌شناسان موفق به کشف مجموعه‌ای بی‌نظیر از ۲۰ تابوت چوبی در شهر عساسیف شدند. مقامات وزارت ابنیه و آثار باستانی مصر اعلام کرد، این تابوت‌ها که بدون دست‌خوردگی کشف شدند، در دو لایه روی هم قرار گرفته بودند. محوطه‌ای که این تابوت‌های چوبی در آن کشف شدند، زمانی بخشی از شهر باستانی تبس را تشکیل می‌داد که ویرانه‌های آن در کنار شهر کنونی الاقصر قرار دارند. به عقیده باستان‌شناسان، اشراف و مقامات در عساسیف دفن می‌شدند. باستان‌شناسان قبلا این گورستان‌ باستانی را متعلق به دودمان هجدهم مصر که از سال ۱۵۳۹ پیش از عصر حاضر می‌شود دانسته بودند. اما در مورد کشف اخیر هنوز جزئیاتی منتشر نشده است.  

تنها وزارت ابنیه و آثار باستانی مصر در بیانیه‌ای اعلام کرد که، کشف اخیر «یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کشفیات چند سال گذشته مصر» است. وزارت ابنیه و آثار باستانی مصر خبر این کشف را روز سه‌شنبه اعلام کرد و تصاویری از دکتر خالد العنانی، وزیر آثار باستانی مصر را نیز در کنار تابوت‌ها منتشر کرد. خبر این کشف کمتر از یک هفته پس از کشف منطقه‌ باستانی الاقصر اعلام می‌شود. باستان‌شناسان تنها چند روز قبل خبر از کشف ناحیه‌ای صنعتی در دره‌ی جنوبی الاقصر را داده بودند.

درست چنین روزی، یعنی روز ۲۶ مهر سال ۱۳۴۲ (۱۸ اکتبر ۱۹۶۳)، فلیست به اولین گربه فضایی جهان بدل شد. درحالی‌که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سخت مشغول فرستادن میمون، گربه و انسان به فضا بودند، فرانسوی‌ها تصمیم گرفتند یک گربه را به فضا بفرستند. فلیست، یک گربه ولگرد در خیابان‌های پاریس بود که در لحظات آخر جایگزین فلیکس شد که درست روز پرتاب به نحوی فرار کرد. فلیست به‌همراه یک موشک ورونیک ای‌جی-۱ تا ارتفاع ۲۵۰ کیلومتری زمین صعود کرد و درحالی‌که انتظار نمی‌رفت زنده به زمین بازگردد، توانست برخلاف حیوانات دیگری که در آن زمان در فضا می‌مردند صحیح و سالم به زمین بازگردد.

در میانه‌ی کهکشان راه شیری، ابرهای ضخیمی از گرد و غبار و گازهای بین ستاره‌ای جمع شدند، به همین دلیل مشاهده این بخش از کهکشان با اتکا به تلسکوپ‌های نوری امکان‌پذیر نیست. تصویری که مشاهده می‌کنید، به‌وسیله‌ی دوربین مادون قرمز تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا ثبت شده که ستارگان این منطقه شلوغِ کهکشان راه شیری را به خوبی نشان می‌دهد. تلسکوپ فضایی جیمز وب که قرار است طی ماه‌های آتی مأموریت خود را شروع کند، به دلیل دوربین‌های مادون قرمز پیشرفته‌تری که دارد، می‌تواند تصاویری با جزئیات بیشتر و وضوح بالاتر از این ستارگان ثبت کند. تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا برای اخترشناسی مادون‌قرمز مورد استفاده قرار خواهد گرفت که برای چشم انسان قابل مشاهده نیست، اما برای اجرام نجومی که به‌وسیله غبار و گاز پنهان شده‌اند اهمیت زیادالوصفی دارد.

ویرجین گلکتیک با همکاری آندر آرمور، شرکت تولید پوشاک و لوازم ورزشی از لباس گردشگران فضایی رونمایی کرد. گردشگران آینده این لباس‌ها در هنگام پرواز به وسیله هواپیمای فضایی «اسپیس‌شیپ-۲» خواهد پوشیده که احتمالا از سال ۲۰۲۰ پروازهای فضایی خود را آغاز خواهد کرد. لباس گردشگران فضایی که ویرجین گلکتیک از آن رونمایی کرد، شامل لباس فضایی، کفش، لباس تمرین و همچنین روپوش‌های مخصوصی بود.

سر ریچارد برانسون، بنیانگذار ویرجین گلکتیک روز چهارشنبه این لباس‌های فضانوردی را طی مراسمی ویژه معرفی کرد. برانسون ویرجین گلکتیک را در سال ۲۰۰۴ تأسیس کرد تا بتواند اولین شرکتی باشد که پروازهای فضایی تجاری را امکان‌پذیر می‌کند. در پروازهای این شرکت طبق برنامه، هواپیمای فضایی به‌همراه ۸ نفر، ۶ گردشگر و دو خلبان به ارتفاع ۸۰ کیلومتر زمین می‌رود و به زمین بازمی‌گردد. بلیط هر پرواز به وسیله هواپیمای فضایی شرکت در حال حاضر، ۲۵۰ هزار دلار اعلام شده،‌ اما گفته می‌شود، این قیمت‌گذاری در آینده افزایش خواهد یافت. در طول سفرهای ویرجین گلکتیک، مسافران فضایی فرصت مشاهده زمین از فضا و همین‌طور تجربه غوطه‌وری در شرایط بدون وزن را خواهند داشت.  

نیک هاگ، فضانورد ناسا که هفته گذشته به‌همراه الکسی اووچینین، کیهان‌نورد روس و هزارع المنصوری، نخستین فضانورد امارات متحده عربی به زمین بازگشت، در آخرین روزهای حضور خود در ایستگاه فضایی بین‌المللی این عکس دیدنی را از سیاره ما ثبت کرد. هاگ در توضیح این عکس نوشت:

امروز آخرین دوشنبه من در آزمایشگاه مداری است و من هم آخرین نماهای خود از زمین را ثبت می‌کنم. ایستگاه فضایی واقعا شاهکار مهندسی است.

نیک هاگ مأموریت ۲۰۳ روزه‌ای را در ایستگاه فضایی گذراندند. او در طول دوره‌ی حضور خود در ایستگاه فضایی، ۳۲۴۸ بار به دور کره زمین سفر کرد.