منتخب عکسهای علمی هفته از نگاه زومیت؛ از سحابی روح تا کشف نسخهای دیگر از تابلوی داوینچی
هر هفته، جالبترین و برترین عکسهای علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر میکنیم. در دنیای پر رسانهی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانهای خود بارها و بارها دیده میشوند و به اشتراک گذاشته میشوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده میشوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنیهایی بیش از گزارشها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته بههمراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:
سحابی روح هم هالووین را تبریک گفت!
سحابی IC 63 که در عکس مشاهده میکنید، به «سحابی روح (Ghost Nebula)» نیز مشهور است. سحابی روح در فاصلهی ۵۵۰ سال نوری زمین قرار دارد و تشعشعات هیدروژن-آلفا و همینطور نور آبی ملایمی را از ستارهای به نام گاما ذاتالکرسی (واقع در صورت فلکی ذاتالکرسی) ساطع میکند. ستارهشناسان برای تهیه این عکس از دادههای تلسکوپ فضایی هابل استفاده کردند که سال قبل درست پیش از جشن هالووین منتشر شده بودند. امسال هم دانشمندان مأموریت هابل، به مناسبت جشن هالووین نمای دیگری از این روح کیهانی را منتشر کردند.
کشف اسرار تازهای از کشتی غرق شدهی آنتیکیترا
باستانشناسان بهتازگی خبر از کشف آثار باستانی دیگری از کشتی غرق شدهی آنتیکیترا دادهاند. آنتیکیترا، همان کشتی است که دستگاه مشهور آنتیکیترا از آن کشف شد. این اثر باستانی که در سال ۱۹۰۲ توسط گروهی از کاوشگران کشف شده، دستگاه برنزی و مُدوری است که در آن دوایر و اشکال اسرارآمیزی به چشم میخورد. پژوهشگران قدمت ماشین آنتیکیترا را دستکم ۲۰۰۰ سال دانستهاند. باستانشناسان در ابتدا تصور میکردند این دستگاه مرموز نوعی «اِستارهیاب» بوده باشد. اما با ادامه بررسیها متوجه شدند که احتمالاً با نوع بسیار پیچیدهای از یک تقویم نجومی مواجه شدند. این دستگاه هنوز هم پیچیدهترین وسیلهای است که تاکنون از دوران خود کشف شده و دستگاه مشابه دیگر، حداقل متعلق به هزار سال بعد است.
حال، وزارت فرهنگ و ورزش یونان در بیانهای اعلام کردند، در کاوشهای جدید برخی بقایای استخوانی، یک انگشتر برنز، بخشهایی از کوزههای باستانی و همینطور تکه چوبی با چهار میخ برنزی را از کشتی آنتیکیترا خارج کردهاند. مقامات وزارت فرهنگ و ورزش یونان اعلام کردهاند که استخوانها بهزودی تجزیه و تحلیل خواهند شد. باستانشناسان در کاوشهای قبلی خود اسکلت ۲۱۰۰ سالهای را نیز در این کشتی پیدا کرده بودند.
عروسهای دریایی در اوج شکوفایی!
هزاران موجود زنده در سراسر کره زمین درمعرض خطر انقراض قرار دارند، اما عروسهای دریایی، یکی از معدود جاندارانی هستند که تغییرات اقلیمی تأثیری عکس روی جمعیتشان گذاشته است. سیارهی زمین در دورهای به سر میبرد که دانشمندان از آن بهعنوان «انقراض ششم» یاد میکنند. براساس گزارش سازمان ملل متحد، بین ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون گونهی گیاهی و جانوری با خطر انقراض روبهرو هستند. آلودگی و از بین رفتن زیستگاهها، گرمایش زمین و سایر پیامدهای تغییرات اقلیمی باعث کاهش یا انقراض بسیاری از گونههای جانوری با مقیاس بسیار گستردهای شده است. اما جمعیت عروسهای دریایی که از ۵۰۰ میلیون سال قبل در سیاره وجود داشتهاند، افزایش یافته است. بیش از ۴۰۰۰ گونهی شناخته شده از این بیمهرگان در سراسر اقیانوسهای کره زمین زندگی میکنند و در طول دو دههی گذشته، جمعیت بسیاری از گونههای عروس دریایی با سرعت بسیار زیادی افزایش یافته که دانشمندان از آن بهعنوان «شکوفایی عروسدریایی» یاد میکنند.
تحقیقات اخیر نشان داده که افزایش جمعیت عروسهای دریایی، یکی از پیامدهای تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیتهای انسانی است. درواقع با به دام افتادن گازهای گلخانهای در سیاره، اقیانوسها تا ۹۳ درصد گرمای بیشتری را جذب میکنند و برخلاف بسیاری از جانداران دریایی، عروسهای دریایی میتوانند در آبهای گرمتر و با اکسیژن کمتری رشد و نمو کنند. در همین حال، شکارچیان عروس دریایی مانند کوسه و لاکپشت نیز مکررا توسط انسانها شکار میشوند که این امر نیز در افزایش جمعیت عروسهای دریایی بیتأثیر نبوده است.
گام کوچکِ نیل آرمسترانگ
نیل آمسترانگ اگر زنده بود، حالا باید ۸۹ سال میداشت. فضانورد پرافتخار ناسا، در طول زندگی به تمامی دستاوردهایی که یک انسان آرزویش را دارد دست یافت. آرمسترانگ روز ۲۹ تیر ۱۳۴۸، درست پنجاه سال قبل، بهعنوان اولین انسان روی ماه فرود آمد تا نامش برای همیشه در تاریخ به یادگار باقی بماند. در عکسی که میبینید، نیل آرمسترانگ چند روز قبل از سفر تاریخیاش در حال تمرین در گردونهی شبیهساز ماه در مرکز فضایی کندی است.
کشف حمامهای باستانی در شهر گمشده تینیا
وزارت فرهنگ و ورزش یونان روز سهشنبه خبر کشف دیگری را نیز در شهر باستانی تینیا در شبهجزیره پلوپونز اعلام کرد. بهگفتهی مقامات یونانی، در حفاریهای اخیر حمامهای باستانی کشف شدند که قدمتشان به دوران رومیان بازمیگردد. شهر گمشده تینیا که در بسیاری از اساطیر و همینطور متون تاریخی یونانیان به آن اشاراتی شده، مهر ماه سال قبل کشف شد. یکی از مشهورترین منابعی که بر وجود شهر تینیا صحه میگذاشت، افسانه ادیپ بود. ادیپشاه، پادشاه تبای بود که نادانسته لائُس، پدرش را کشت و با مادرش، یوکاسته ازدواج کرد.
باستانشناسان قدمت حمامهای باستانی اخیراً کشف شده را بین ۲۳۰۰ تا ۲۱۰۰ سال دانستهاند. در برخی از حمامها در کمال تعجب بخشهایی از نقاشیهای باستانی سالم باقی ماندهاند. در این محوطه آثار باستانی متنوعی از جمله روغندانها، ظروف سفالین، همچنین بخشهایی از مجسمههای مربوط به عصر هلنیستی کشف شد. براساس اسناد تاریخی، شهر تینیا حدود ۱۱۰۰ سال قبل از عصر حاضر توسط اسرای جنگ تروآ ساخته شده است. تینیا همان شهری است که والدین ادیپ پس از پیشگویی یک غیبگو، فرزندشان را به آنجا فرستادند و ادیپ در همین شهر بزرگ شد. درحالیکه تینیا تا سالها از بزرگترین و پررونقترین شهرهای پلوپونز بوده، اما تا قبل از کشف سال گذشته، محل دقیق آن دانسته نمیشد. مقامات وزارت فرهنگ و ورزش یونان اعلام کردند، حفاریها در این محل ادامه خواهد یافت.
اولین پرواز آزمایشی ماهنورد سری مأموریتهای آپولو
نخستین پرواز آزمایشی ماهنورد LLRV درست ۵۵ سال قبل روز ۳۰ اکتبر ۱۹۶۴ (۸ آبان۱۳۴۳) انجام گرفت. این ماهنورد به دلیل ظاهر عجیب و چهار پایهی خود به «تختخواب پرنده» مشهور شده بود. ناسا از این ماهنورد برای شبیهسازی فرود و برخاستن از ماه استفاده میکرد. عکسی که مشاهده میکنید در هنگام یک پرواز آزمایشی در مرکز تحقیقات پرواز درایدن ناسا گرفته شده است. این مرکز فضایی در سال ۲۰۱۴ به افتخار نیل آرمسترانگ به مرکز تحقیقات پروازی آرمسترانگ تغییر نام داد. اولین کسی که هدایت این ماهنورد را برعهده گرفت، جو واکر، فضانورد و خلبان هواپیمای نورث امریکن ایکس-۱۵ بود. واکر طی این پرواز آزمایشی، به ارتفاعی در حدود ۳۰ متر دست پیدا کرد و به مدت ۱ دقیقه نیز در هوا باقی ماند. واکر چند بار دیگر هم با ماهنوردی که سرانجام زمینه را برای فرود اولین انسان روی ماه فراهم میکرد پرواز کرد.
کشف نسخهای دیگر از تابلوی بانوی صخرههای داوینچی
دانشمندان اعلام کردند در تابلوی مشهور « بانوی صخرهها» اثر لئوناردو داوینچی، خطوطی از طرح قبلی تابلو را کشف کردهاند. پژوهشگران قبلا در سال ۲۰۰۸ متوجه خطوط مبهمی زیر لایههای رنگ روغن تابلو شده بودند. اما اکنون با بهره گرفتن از روشهای بسیار پیشرفته، جزئیات بیشتری از این خطوط بهدست آوردند. پژوهشگران اخیراً با بهرهگیری از طیفنگاری فلوئورسانس پرتو ایکس و تصویربرداری فراطیفی توانستند نشان دهند که طرح اولیهی لئوناردو داوینچی برای تابلوی بانوی صخرهها یا باکرهی صخرهها با آنچه هماکنون میشناسیم، تفاوت داشته است.
درحالیکه در نگاه اول، شاید تنها موقعیت سَر عیسی مسیح در دو تابلو تغییر کرده باشد. اما طراحی اولیه حاکی از آن است که مسیح خردسال بهجای اینکه در سمت راست مادرش باشد در گوشهی چپ و در آغوش فرشتهای بوده است. در همین حال، نکته دیگر تغییر نگاه مریم مقدس در دو نسخه از تابلو است. در طراحی اول، نگاه مادر عیسی مسیح آمیخته به ترس و احترام است. اما در نقاشی که لئوناردو به پایان رسانده، این نگاه جایش را به نگاهی مادرانهتر داده است.
موشک آنتاریز آماده پرتاب
عکسی که مشاهده میکنید، چهارشنبه هفته جاری با رسیدن موشک آنتاریز به سکوی پرتاب گرفته شده است. موشک آنتاریز قرار است فردا محمولهای را به ایستگاه فضایی بینالمللی برساند. آنتاریز فردا بههمراه فضاپیمای سیگنوس از مرکز پرواز والوپ ناسا در ویرجینیا به مدار پائین زمین پرتاب میشود. کل محمولهی آنتاریز حدود ۳۷۰۰ کیلوگرم است و شامل محمولههای علمی و تجهیزات و آذوقه برای خدمه مأموریت اکسپدیشن ۶۱ است.
سلفی جدید مریخنورد کیوریاسیتی
مریخنورد کیوریاسیتی که هفت سال از شروع ماموریتش در سیاره سرخ میگذرد، بهتازگی سلفی جدیدی از خود ثبت کرده است. عکسی که مشاهده میکنید، نمای سراسرنمایی است که از ترکیب ۵۷ عکس مختلف ثبت شده بهوسیله «تصویرگر لنز دستی مریخ (MAHLI)» بهدست آمده است. تصویرگر لنز دستی، دوربینی است که بالای بازوی رباتیک مریخنورد تعبیه شده و در هیچکدام از قابهایی که برای تهیه این عکس به کار رفته دیده نمیشود. کیوریاسیتی این سلفی را روز ۱۹ مهر در منطقهای به نام گلن اتیو در دهانهی گیل ثبت کرد، جایی که مریخنورد بهتازگی در آن دو حفره چال کرده که میتوانید در سمت چپ تصویر ببینید.
طلوع ماه در هنگامهی غروب آفتاب
در نمایی دیدنی که از ایستگاه فضایی بینالمللی شکار شده، بخش کوچکی از هلال ماه را درست در هنگام طلوع آفتاب میبینید که در افق آبی کره زمین پدیدار شده است. کریستینا کُخ، فضانورد ناسا این عکس را روز دوشنبه ثبت و در صفحه توییتر شخصیاش منتشر کرد.
کشف گنجینهای از سلاحهای عصر برنز در حومهی لندن
باستانشناسان اعلام کردند، گنجینهی بزرگی از سلاحهای عصر برنز (از ۳۵۰۰ سال تا ۱۲۰۰ سال پیش از عصر حاضر) را در حومهی شهر لندن کشف کردهاند. به گفته مقامات سازمان میراث تاریخی انگلستان، این گنجینه با دارا بودن ۴۵۳ اثر برنزی بزرگترین کشف از این دست در لندن و سومین گنجینهی بزرگ مربوط به این دوره است که تاکنون در انگلستان کشف میشود. باستانشناسان این کشف را پراهمیت خوانده و گفتهاند که کشف اخیر میتواند به طرز چشمگیری بر دانستههای ما از عصر برنز بیافزاید. کارشناسان قدمت آثار باستانی اخیراً کشف شده را ۲۹۰۰ تا ۲۸۰۰ سال دانستهاند.
این مصنوعات عصر برنز در حاشیهی شمالی رودخانه تیمز کشف شدند و اکثر این آثار که شامل سر پیکان و شمشیر و دیگر سلاحها، دارای شکستگیهای جزئی یا کلی هستند. به عقیده باستانشناسان قرار دادن تعمدی این ابزارها در کنار هم ممکن است دال بر این باشد که آهنگری و ساخت سلاح در این منطقه در عصر برنز مرسوم بوده است. همچنین فرض دیگر این است که مردمان منطقه ممکن است طی آئینی مذهبی این سلاحها را پیشکش کرده باشند. فرض دیگر هم اینکه احتمالاً این سلاحها بهعنوان سلاحهای قدیمی و از کارافتاده در یکجا دفن شدند.
سازمان میراث تاریخی انگلستان اعلام کرد، این آثار باستانی آوریل سال آینده (اسفند ماه امسال) در موزه داکلندز لندن به نمایش گذاشته خواهند شد. طی سالهای اخیر، کشفهای باستانی عدیدهای در لندن انجام گرفته که گواهی بر غنای تاریخی این منطقه است. اوایل سال ۲۰۱۹ بود که بقایای جسد ناخدا متیو فلیندرز، کاوشگر و نقشهنگار مشهور در نزدیکی ایستگاه راهآهن لندن کشف شد. ناخدا فلیندرز، اولین کسی بود که اقیانوسه را دور زد و اعلام کرد که این سرزمین پهناور یک قاره است. دو سال قبل هم بقایای کاخ گرینویچ، زادگاه هنری هشتم و الیزابت اول در لندن کشف شد. یک سال قبل از آن در سال ۲۰۱۶ نیز، یادداشتهای مخفی در اولین چاپ کتاب مقدس در انگلستان در این شهر کشف شد که قدمت آن به سال ۱۵۳۵ بازمیگشت و خبر از حاشیهنویسیهایی بر کتاب مقدس در اوج دوران اصلاحات دینی میداد.
مته حفاری کاوشگر اینسایت به مانع دیگری خورد!
تصاویر جدید کاوشگر اینسایت (InSight) ناسا که هفته جاری منتشر شد حاکی از آن است که مته حفاری این کاوشگر موسوم به «موش کور (Mole)»، هنگام حفاری در خاک سیارهی سرخ گیر کرده است. مته حفاری اینسایت بهتازگی به کمک بازوی رباتیک کاوشگر توانسته بود تکان بخورد. اما تصاویر جدید نشان میدهد، با وجودی که مته از سوراخ خارج شده، اما به یک سمت منحرف شده است. اعضای مأموریت اینسایت ماه قبل اعلام کردند که توانستهاند با کمک بازوی رباتیک سطحنشین، مته حفاری را حرکت دهند. اعضای مأموریت گفته بودند که مته حفاری کاوشگر به دلیل خاصیت خاص خاکِ مریخ اصطکاک خود با خاک را از دست داده است. اعضای تیم چند روز قبل هم اعلام کردند، نیمی از مته را از خاک بیرون کشیدهاند. مته حفاری اینسایت که به کاوشگر حرارتی اینسایت (HP3) شناخته میشود، توسط مرکز هوافضای آلمان (DLR) ساخته و طراحی شده است. درحالیکه این کاوشگر برای حفاری در اعماق ۳ تا ۵ متر طراحی شده بود، اما هماکنون در عمق ۳۰ سانتیمتری خاک مریخ گیر کرده است.
اسکلتهای ۵۰۰ سالهی برج لندن
آنچه میبینید، بقایای اسکلتهای ۵۰۰ سالهای است که در یکی از دیوارهای برج لندن کشف شدند. کارشناسان یکی از این اسکلتها را متعلقی به زنی حدودا ۳۵ تا ۴۵ ساله و دیگری را متعلق به کودکی تقریباً ۷ ساله دانستهاند. این اولینبار پس از گذشت ۵۰ سال است که بقایای استخوانی در برج لندن کشف میشود. برج بدنام لندن که حدود هزار سال قدمت دارد، در گذشته، محل زندانی و اعدام بوده است. درواقع، دو همسر از شش همسر هنری هشتم، پادشاه انگستان، یعنی آن بولین و کاترین هاوارد (هر دو به اتهام خیانت) در همین برج گردن زده شدند.
باستانشناسان این اسکلتها را متعلق به سالهای ۱۴۵۰ تا ۱۵۵۰ دانستهاند و هر دو که احتمالاً مادر و فرزند بودند، بدون تشریفات خاصی و در تابوتهای چوبی دفن شدند. با اینکه هیچگونه آثاری از شکنجه یا اعدام در اسکلتها دیده نمیشود. اما تجزیه و تحلیل استخوانها نشان داد که این زن و کودک زندگی بسیار دشواری داشتهاند. در هر دو اسکلت علائمی از بیماری وجود داشت و در اسکلت زن علائمی از کمردرد مزمن مشاهده شد. باتوجه به اینکه در برج لندن بهجز زندانیان و سپاهیان، خدم و حشم و اشراف و درباریان زندگی میکردند، تصور بر این است که این زن از جمله خدمتکارانی بوده که در کاخ کار میکرده است.
خواهرانی که تصادفا جمجمه یک خرس باستانی را کشف کردند
دو خواهر در کانزاس جمجمه یک خرس گریزلی را در حاشیهی رود آرکانزاس کشف کردند. به نقل از سازمان حیات وحش، پارکها و گردشگری کانزاس، اَشلی و ارین وات که برای کایاکسواری به این منطقه سفر کرده بودند، متوجه جمجمهای شدند که در تل شنهای کنار رودخانه فرو رفته بود. کارشناسان عقیده دارند که ماسهها رودخانه موجب حفظ جمجمه در شرایط نسبتاً خوبی شده و سیلهای اخیر هم موجب شده جمجمه از بستر رودخانه به سطح بیاید. اَشلی و ارین پس از کشف خود، عکسهایی از خود و جمجمه خرس را در صفحه فیسبوک خود گذاشتند. خبر این کشف بعدا به دست دیرینهشناسان موزه تاریخ طبیعی استرنبرگ در کانزاس رسید.
درحالیکه گمانهزنیهای اولیه قدمت جمجمه خرس گریزلی را بیش از ۲۰۰ سال دانستند. اما باتوجه به اینکه جمجمه در لایهای از نهشتهای رود به دست آمد که قبلا بقایای جمجمه و اسکلت بوفالوهای آمریکایی کشف شده بود، تصور میشود که قدمت آن بیشتر باشد. درواقع، این نهشتها گاها تا آخرین عصر یخبندان (از ۱۱۵ هزار سال تا ۱۱۷۰۰ سال قبل) نیز قدمت دارند. خرسهای گریزلی بومی کانزاس بودند، اما از اواسط قرن هجدهم با شکار بیرویه، هیچ اثری از این جانوران در منطقه باقی نماند.
ببر تاسمانی ۸۰ سال پس از انقراض دوباره دیده شد!
تقریباً ۸۰ سال بعد از اینکه تصور میشد، ببر تاسمانی منقرض شده، چندین شاهد عینی خبر از مشاهده این گوشتخوار منقرض شده دادند. براساس اسنادی که اخیراً از سوی سازمان محیطزیست تاسمانی منتشر شده، تنها در سال ۲۰۱۹، این جانور نادر ۲ بار مشاهده شده است. تابستان امسال مردی ادعا کرد که یک ببر تاسمانی را در کوهستان زیبای خفته دیده است. یک ماه بعد، مرد دیگری نیز گزارش داد که هفت سال قبل یک ببر تاسمانی را در مزرعهاش دیده است. در سال ۲۰۱۸ نیز چندین نفر اعلام کردند که ببر تاسمانی را دیدهاند. از جمله زنی که میگفت، یک ببر تاسمانی و دو تولهاش را در کوههای هارتز دیده است. یک زوج در استرالیا غربی نیز گزارش دادند یک ببر تاسمانی را کنار جاده دیدهاند. در مجموع از سال ۲۰۱۶ تاکنون، ببر تاسمانی ۸ بار مشاهده شده است.
نشریه ایندیپندنت بهتازگی اسنادی از این شاهدان عینی را منتشر کرده است. در همین حال، فیلمی در سال ۲۰۱۷ منتشر شده بود که چند ببر تاسمانی را در طبیعت نشان میداد. ببر تاسمانی که به آن گرگ تاسمانی نیز گفته میشود، پستاندار کیسهدار گوشتخواری با پوستی قهوهای متمایل به خاکستری بههمراه راهراههای سیاه شبیه به ببر است. پیش از گزارش اخیر، تصور میشد که آخرین ببر تاسمانی که «بنجامین» نام داشت، در سال ۱۹۳۶ در باغوحش هوبرت جان سپرده است.
عکسی که کاربران اینترنت را ترساند!
بهتازگی تصویری از یک دارکوب در توییتر دست به دست شد که بسیاری از کاربران از آن منزجر شدند. البته واکنش کاربران توییتر به پرنده یا درخت بلوطی که در تصویر میبینید نبود، بلکه بیشتر واکنشها نسبت به سوراخهایی بود که دارکوب دارد در آن فندقهایش را ذخیره میکند. در اصطلاح روانشناسی به این هراس یا فوبیا، «تریپوفوبیا» گفته میشود که ترس ناشی از الگوهای نامنظم یا سوراخها و حفرهها است. کسانی که از این فوبیا رنج میبرند، ممکن است با دیدن این عکس دچار ترس یا انزجار شوند.
اصطلاح تریپوفوبیا از سال ۲۰۰۵ در یک انجمن اینترنتی به کار میرود، اما به عقیده دانشمندان این هراس قدمتی طولانیتر دارد. بااینحال، این اختلال هنوز به صورت رسمی از اختلالات روانی به شمار نمیرود و وارد کتاب «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی (DSM)» نشده است. اما حدود ۱۰ درصد از مردم گزارش دادهاند که با مشاهده برخی تصاویر دچار اضطراب، حالت تهوع و احساس خزیدن چیزی روی سر یا زیر پوست میشوند. به عقیده دانشمندان این فوبیا احتمالاً ریشه در سازگاری تکاملی دارد که موجب شده انسان از موجودات سمی به دور باشد. همچنین خوشههای سوراخ و حفره شبیه به ضایعات پوستی، برآمدگیها و جوشهای چرکی و تاولهای برخی بیماریهای باستانی مانند آبله است که در هزارهی گذشته جان حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان را گرفته است. به این جهت، تصور عمده این است که تریپوفوبیا مزیتی تکاملی برای ما انسانها داشته است.
نظرات