گربه‌ها واقعا قادر به تشخیص تصویر صاحبشان در نمایشگر گوشی هستند؟

در حال حاضر، یکی از جالب‌ترین محتواهای منتشرشده در اینترنت درباره‌ی گربه‌ها، ویدئوهایی از یک فیلتر اپلیکیشن اسنپ‌چت است که صورت گربه را روی چهره‌ی کاربران قرار می‌دهد. این ویدئو‌های بسیار بامزه و حیرت‌انگیز به‌خوبی نشان می‌دهند که آگاهی ما درباره‌ی فرایند شناخت در گربه‌ها تا چه حد پایین است.

در مجموعه ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی بسیار دست به دست شده، گربه‌ها به نمایشگر گوشی قرارگرفته در مقابلشان نگاه می‌کنند که در آن، صورت صاحبشان با فیلتر چهره‌ی گربه پوشانده شده است. گربه‌ها سپس با چشمان گرد و متعجب سرشان را بالا می‌برند تا به‌صورت صاحب خود نگاه کنند و دوباره به صفحه‌نمایش نگاه می‌اندازند. به‌گفته‌ی کریستین ویتالی، رفتارشناس گربه در دانشگاه ایالتی اورگن: «به‌نظر می‌رسد گربه‌ها می‌فهمند که چهره‌ی صاحبشان باید روی نمایشگر گوشی باشد، اما می‌بینند این‌گونه نیست.»

وقتی گربه‌ها با فیلتر گربه آشنا می‌شوند

با این حال، اینکه دریابیم رفتار یادشده چه چیز درباره‌ی گربه‌ها به ما می‌گوید، به‌شدت چالش‌برانگیز است؛ زیرا به‌گفته‌ی سارا الیزابت بیوسایر، پژوهشگر رفتارشناسی حیوانات در کالج هانتر دانشگاه شهری نیویورک، ما آگاهی بسیار پایینی از فرایند شناخت در گربه‌ها داریم. او می‌گوید: «شناخت در گربه‌ها می‌تواند به اندازه‌ی خصوصیات کلی این حیوانات مبهم باشد.» این ابهام تا حدی بدین خاطر است که گربه‌ها معمولا در مطالعات پژوهشی به‌خوبی همکاری نمی‌کنند و این مسئله به‌دست آوردن داده را مشکل می‌کند. به‌عنوان مثال، وقتی پژوهشگر بخواهد این مسئله را آزمایش کند که آیا اگر شخصی به محلی که غذا مخفی شده اشاره کند، گربه‌ها معنی آن را متوجه خواهند شد یا خیر، سوژه با بی‌توجهی از محل آزمایش دور می‌شود.

• چرا فکر می‌کنیم رفتار گربه‌ها دوستانه نیست؟
• آیا گربه ها واقعا ما را دوست دارند؟

ویدئوی اخیر درباره‌ی گربه‌ها، پرسش‌های جالبی را درباره‌ی فراشناخت در این حیوانات مطرح می‌کند. به‌گفته‌ی ویتالی، رفتار گربه‌ها در این ویدئو می‌تواند نشان دهد که حیوان صاحبش را می‌شناسد؛ اما برخلاف آنچه برخی افراد در واکنش به ویدئو اظهار داشته‌اند، بیانگر قبولی گربه‌ها در آزمون آینه نیست.

آزمون آینه، معیاری کلیدی از خودآگاهی برای پژوهشگران رفتار حیوانات محسوب می‌شود. این آزمون در سال ۱۹۷۰ طراحی شد تا پژوهشگران به‌واسطه‌ی آن دریابند که آیا حیوان می‌تواند خودش را بشناسد یا خیر. به‌گفته‌ی بیوسایر، وقتی حیوانات در مقابل آینه قرار می‌گیرند، اولین واکنش آن‌ها معمولا بروز حالت پرخاشگرانه و تهاجمی است. حیوانات درابتدا ظاهرا تصور می‌کنند که تصویرشان در آینه متعلق به حیوانی دیگر است؛ اما درادامه می‌توان به آرامی مشاهده کرد که بسیاری از آن‌ها شروع به تعامل با آینه می‌کنند. در این آزمون، پژوهشگران نقطه‌ای از بدن حیوان را با رنگ یا برچسبی نشانه‌گذاری می‌کنند که به‌طور معمول برای حیوان قابل مشاهده نیست. اگر حیوان علامت روی بدنش را در آینه ببیند، تلاش می‌کند تا آن را لمس کند؛ واکنشی که نشان می‌دهد آن‌ها می‌فهمند حیوان در آینه خودشان هستند.

اما در ویدئوی پربازدید این روزها، گربه به خودش نگاه نمی‌کند، بلکه درحال مشاهده‌ی صاحبش است. همچنین، فیلتر گربه نه روی آینه، بلکه روی نمایشگری است که می‌تواند به شکلی ظریف سوسو بزند و ممکن است برای حیوان از نظر بصری با آینه تفاوت داشته باشد. پژوهشگران شروع به مطالعه‌ی این مسئله کرده‌اند که چگونه سگ‌ها به محرک روی نمایشگر واکنش نشان می‌دهند. نتایج نشان می‌دهد که سگ‌ها ظاهرا اجسام داخل صفحه‌نمایش را به همان شیوه‌ای تشخیص می‌دهند که در دنیای واقعی آن‌ها را می‌شناسند. به‌گفته‌ی بیوسایر، ازآنجاکه پژوهش چندانی درباره‌ی فرایند شناختی گربه انجام نشده است، ما نمی‌دانیم که آن‌ها چگونه‌ها با نمایشگرها تعامل برقرار می‌کنند یا چگونه خصوصیات نمایشگرها را درک خواهند کرد.

همچنین، نتیجه‌گیری از ویدئوهای ضبط‌شده در در محیطی کنترل‌نشده دشوار است. بیوسایر می‌گوید:

ما هرگز نمی‌توانیم بفهمیم که صاحب گربه پیشاپیش چه کاری انجام داده است. هیچ راهی وجود ندارد که دریابیم آیا گربه برای نخستین بار فیلتر اسنپ‌چت را می‌بیند یا اتفاقی در پشت دوربین درحال وقوع است که توجه او را به خود جلب می‌کند. ما نمی‌دانیم شرایط موجود در ویدئو منحصربه‌فرد است یا هوشیاری بالای گربه‌ها را نشان می‌دهد.

‌

‌

به‌منظور پاسخ به پرسش‌های بالا، الیزابت لوپاتو، معاون سردبیر خبرگزاری ورج، فیلتر اسنپ‌چت را درکنار گربه‌اش به‌نام جیوز آزمایش کرد و به نتایجی ضد و نقیض دست یافت. جیوز در نخستین تلاش تنها پس از آنکه صاحبش شروع به صحبت کرد، صورتش را برگرداند تا به چهره‌ی او نگاه کند. در دومین تلاش، جیوز با بی‌علایقگی به اطراف نگاه کرد و درنهایت با پریدن از روی پای صاحبش از او دور شد.

‌

‌

هرچند ویدئوهای ورج نیز نمی‌تواند هیچ چیز را درباره‌ی فرایند شناخت در گربه‌ها ثابت کند، تماشای آن‌ها سرگرم‌کننده است. به‌گفته‌ی بیوسایر، اغلب دانشمندان و پژوهشگران واقعا به ویدئوهایی از این دست علاقه دارند. اگر گربه‌ها از نشستن روی پای صاحبشان و تماشای نمایشگر گوشی خوشحال هستند و این کار آن‌ها را آزرده نمی‌کند، پس چه عالی. این ویدئوها همچنین نشان‌دهنده‌ی علاقه‌ی افراد به یادگیری درباره‌ی رفتار گربه‌هایشان است. بیوسایر می‌گوید: «انجام این کار هیجان‌انگیز است و خوشبختانه فرصتی برای افراد وجود دارد تا این‌گونه آزمایش‌ها را روی گربه‌شان انجام دهند.»