منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ از فوران آتشفشان تال تا هواتاب بر فراز دریای خزر

هر هفته، جالب‌ترین و برترین عکس‌های علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر می‌کنیم. در دنیای پر رسانه‌ی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانه‌ای خود بارها و بارها دیده می‌شوند و به اشتراک گذاشته می‌شوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده می‌شوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنی‌هایی بیش‌ از گزارش‌ها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته به‌همراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:

سحابی قو که به آن «سحابی نعل اسب» و همینطور «سحابی اُمگا» نیز گفته می‌شود، بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین زادگاه ستارگان در کهکشان راه شیری است. تصویر ترکیبی که مشاهده می‌کنید، حاصل ادغام اطلاعات مختلف رصدخانه استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ ناسا، تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا و همینطور تلسکوپ فضایی هِرشل آژانس فضایی اروپا است. ستاره‌شناسان با بررسی این اطلاعات جدید موفق به کشف ۹ پیش‌ستاره جدید شدند. پیش‌ستاره همان نواحی پر از غبار و گاز کیهانی هستند که در آن ستارگان متولد می‌شوند.

گزارش‌های اخیر از مرگ و میر هزاران نفر بر اثر شیوع بیماری سرخک در جمهوری دموکراتیک کنگو خبر می‌دهد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تاکنون آمار کشته‌ها از مرز ۶ هزار نفر عبور کرده است. هم‌اکنون سازمان بهداشت جهانی با همکاری وزارت بهداشت کشور کنگو، اتحاد جهانی واکسیناسیون و سایر سازمان‌های بهداشتی موفق به واکسینه کردن بیش از ۱۸ میلیون کودک در پنج کشور طی یک سال گذشته شده‌اند. اما برای واکسینه کردن بیشتر نیاز به بودجه بیشتری است.

ماه‌ها آتش‌سوزی فاجعه‌بار در استرالیا تاکنون ۱۹٫۸ میلیون هکتار جنگل را از بین برده و میلیون‌ها حیوان (حتی شاید میلیاردها) را زخمی یا کشته است. تلفات انسانی هم به ۲۵ نفر می‌رسد. درحالی‌که در روزهای اخیر شاهد حاکم شدن جبهه هوای سرد همراه‌با بارندگی در منطقه بودیم، اما این ممکن است تنها آرامش پیش از طوفان باشد و دوباره شاهد شعله‌ور شدن آتش‌سوزی‌های مهیب باشیم.

در این عکس ستونی ضخیم از دود را در سواحل ایست گیپسلند، ویکتوریا مشاهده می‌کنید. این عکس روز ۱۴ دی ماه ثبت شده است.

ساکنان منطقه در حال نظاره شعله‌های آتش در دریاچه تابوری استرالیا هستند. این عکس هم روز ۱۴ دی ماه به ثبت رسیده است.

گاو ایستاده در مزرعه‌ای در گریندیل در حومه بگا در استان نیوساوت‌ولز. آسمان نیز به دلیل آتش‌سوزی به رنگ سرخ در آمده است.

پرواز یک هلیکوپتر نظامی بر فراز یک آسیاب چوبی در حال سوختن در اِدن استرالیا.

تشکیل یک ابر کومه‌ای‌بارا یا کومولونیمبوس بر فراز آتش‌سوزی‌های استان نیوساوت‌ولز از نمای یک هواپیما.

یک مأمور آتش‌نشانی در حال پاشیدن اسپری ضد حریق در شهر جروآنگالا در نیوساوت‌ولز. تاکنون در آتش‌سوزی جنگل‌های استرالیا که از حدود ۴ ماه قبل آغاز شده، یک مامور داوطلب آتش‌نشانی جان خود را از دست داده است.

ستون مهیب دود در کنار خانه‌ای در کوآما در استان نیوساوت‌ولز.

یک کانگوروی تنها در بوشلند. این عکس اوایل صبح ۱۵ دی ماه در کانبرا ثبت شده است.

ستون عظیمی از دود ناشی از آتش‌سوزی در شرق ایست گیپسلند، ویکتوریا.

این عکس ماهواره‌ای روز ۱۵ دی ماه توسط ناسا ثبت شده و به خوبی وضعیت مهیب آتش‌سوزی‌های اخیر را در ویکتوریا و نیوساوت‌ولز نشان می‌دهد.

قطع یک درخت صمغ برای جلوگیری از افتادن آن روی وسایل نقلیه. این عکس در ادامه آتش‌سوزی‌های نیوساوت‌ولز از دهکده کوبارگو گرفته شده است.

یک هواپیمای آتش‌نشانی در حال ریختن مواد پیش‌گیرنده آتش در ویجر پوینت، در غرب سیدنی.

لاشه حیوانات سوخته پس از آتش‌سوزی در بتلو، نیوساوت‌ولز. این عکس که روز ۱۵ دی ماه ثبت شده، درواقع اسکرین‌شاتی از یکی از فیلم‌های اخیرا ضبط شده از آتش‌سوزی‌های نیوساوت‌ولز است.

آسمان روز ۱۴ دی ماه در اثر آتش سوزی‌ها در کوما به رنگ سرخ درآمده است.

با شروع فوران آتشفشان تال در جزیره لوزون، بزرگ‌ترین جزیره فیلیپین، بیش از ۵۰۰ هزار نفر از ساکنان منطقه برای تخلیه محل زندگی خود در حالت هشدار قرار گرفته‌اند. دانشمندان هشدار دادند، چنانچه آتشفشان تال فوران کند، توانایی ایجاد هر ۳ خطر عمده فوران‌های آتشفشانی یعنی سونامی، جریان‌های گل‌ولای و ترسناک‌تر از همه، جریان آذرآواری را خواهد داشت.

تال دومین آتشفشان فعال در جزایر فیلیپین است که در محل تلاقی چندین صفحه تکتونیکی واقع شده است. قله تال در انتهای جنوبی جزیره اصلی لوزون در فاصله ۶۴ کیلومتری شهر مانیل، پایتخت کشور فیلیپین قرار دارد.

آتشفشان‌ها پدیده‌های طبیعی بسیار غیرقابل پیش‌بینی هستند. به همین دلیل، مقامات محلی لوزون از روز یکشنبه هفته گذشته با شروع فوران‌های آتشفشان تال وضعیت هشدار را سطح چهار اعلام کرده‌اند. هشدار سطح پنج آخرین سطح هشدار است. تاکنون بیش از ۳۰۰ هزار نفر از ساکنان محل زندگی خود را ترک کرده و به اقامتگاه‌های امن پناه برده‌اند.

پژوهشگران آکادمی علوم شیلات چین در مقاله اخیر خود، انقراض «باله‌پارویی شمشیری چینی» را رسما اعلام کردند. پژوهشگران عقیده دارند که این ماهی آب‌های شیرین بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ منقرض شده است. این ماهی روزگاری در رود یانگ‌تسه به وفور یافت می‌شد، اما صید بی‌رویه و از بین رفتن زیستگاه این آبزی بزرگ باعث شد تا رفته رفته منقرض شود. باله‌پارویی شمشیری ماهی بزرگ‌جثه با پوزه‌ای دراز بود. همین پوزه هم باعث شده بود تا مردمان محلی به آن لقب «شیانگ یو» بدهند که در زبان چینی ماندارینی به‌معنای فیل ماهی است. طول بدن باله‌پارویی شمشیری چینی گاهی به ۷ متر نیز می‌رسید تا در کنار ماهیان خاویاری و تمساح‌ها از بزرگ‌ترین آبزیان آب‌های شیرین باشد.

تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹ خورشیدی) برای نخستین بار دریچه لنزهای خود را گشود تا جهان را به نظاره بنشیند. عکس‌های سیاه و سفیدی که هابل به ثبت رساند، کیفیت بالاتری نسبت به تلسکوپ‌های زمینی داشتند و شروع به کار این تلسکوپ فضایی آغازگر بیش از ۱٫۳ میلیون رصد کیهانی (گردآوری بیش از ۱۵۰ ترابایت داده) بود که طی ۳ دهه‌ی اخیر ژرفای جهان ناشناخته‌ی پیرامون ما را آشکار کرده و می‌کنند.

ستاره‌شناسان در سال ۲۰۱۴ تصاویری از بخش کوچکی از «صورت فلکی کوره» یا «فورناکس» را منتشر کردند که در آن بیش از ۱۰ هزار کهکشان نهفته است. عکس کاغذ کادویی که مشاهده می‌کنید،  در واقع منطقه‌ای از کیهان است که ۱۳٫۲ میلیارد سال نوری با زمین فاصله دارد.

ان‌جی‌سی ۶۳۴، از آن دست کهکشان‌هایی است که گویی از دل یکی از فیلم‌های علمی تخیلی سر برون آورده است! این کهکشان مارپیچی بسیار زیبا، حدود ۲۵۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد. ستاره‌شناسان در سال ۲۰۰۸ اولین‌بار تصاویری از این شگفتی کیهانی را منتشر کردند. تصاویر این کهکشان اندکی بیش از ۱ سال و نیم پس از ابرنواختری به ثبت رسید که برای مدت کوتاهی با درخشش بی‌نظیرش کهکشان را به منظره‌ی نجومی غریبی بدل کرده بود.

آی‌سی‌سی ۴۴۰۶ که به «سحابی شبکیه» نیز مشهور است، ستاره در حال مرگی است که هابل توانسته طی سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۲ تصاویری از آن شکار کند. این سحابی دونات شکل ۱۹۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. ظاهر ستاره آی‌سی‌سی که باعث شده به آن سحابی شبکیه لقب داده شود نیز ناشی از خطوط غباری است که به مانند چشم انسان به‌نظر می‌رسند. ستاره‌شناسان برآورده کرده‌اند که طی چند میلیون سال آینده سرانجام روند خروج گازهای داغ از سحابی شبکیه متوقف شده و این ستاره بدل به یک «کوتوله‌ سفید» می‌شود.

خوشه ستاره‌ای «ترامپلر ۱۴»، یکی از درخشان‌ترین اجرام کهکشان راه شیری است. ترامپلر ۱۴ خوشه ستاره‌ای بسیار جوانی است که تنها بین ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار سال عمر دارد و حدود ۸۹۸۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. تلسکوپ فضایی هابل این تصویر دیدنی از ترامپلر ۱۴ را در سال ۲۰۱۶ شکار کرده است. نکته جالب در این تصویر شگفت‌انگیز، لکه سیاهی است که در نزدیکی میانه آن دیده می‌شود. درحالی‌که این لکه با چشم غیرمسلح شاید شبیه به نوعی اشکال فنی در ظهور عکس به‌نظر می‌رسد. اما درواقع، پدیده کیهانی موسوم به «گلبول بوک» است. در حقیقت، این اجرام تیره رنگ حاوی غبارهای کیهانی بسیار متراکمی بوده و از سردترین نقاط جهان محسوب می‌شوند. تصور می‌شود، گلبول‌های بوک نقش مهمی در شکل‌گیری ستارگان ایفا می‌کنند.

«سحابی رتیل» در اواسط قرن هجدهم توسط ستاره‌شناس مشهور فرانسوی نیکولاس لوئی دو لاکای کشف شد. سحابی رتیل منطقه‌ای از زایشگاه ستاره‌ای است که در «کهکشان ابر ماژلانی بزرگ» واقع است. درخشندگی استثنایی سحابی رتیل به‌حدی است که اگر به‌جای «سحابی جبار» می‌بود (حدود ۱۳۰۰ سال نوری از زمین) می‌توانست سایه غلیظی روی سیاره ما بیاندازد. سحابی رتیل که هزار سال نوری وسعت دارد، میزبان پرنورترین و سنگین‌ترین ستاره کیهان موسوم به «آر۱۳۶ای۱» نیز است. به عقیده ستاره‌شناسان بزرگی این ستاره ۲۵۰ برابر خورشید است.

درحالی‌که ناسا تاریخ رسمی پایان مأموریت تلسکوپ فضایی هابل را تا ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) اعلام کرده، اما مقامات ناسا انتظار دارند که هابل حداقل تا میانه دهه ۲۰۲۰  و شاید هم برای مدت طولانی‌تری به مأموریت خود ادامه دهد. اعضای مأموریت هابل اعلام کرده‌اند که قطعات و تجهیزات تلسکوپ فضایی هابل تا سال ۲۰۲۵ همچنان از ۸۰ درصد قابلیت اطمینان برخوردار خواهند بود. هنگامی که هابل سرانجام به پایان مأموریت خود برسد و با تلسکوپ‌های فضایی جدیدتری از جمله «تلسکوپ فضایی جیمز وب» جانشین شود؛ ناسا از موشکی که در تلسکوپ تعبیه شده برای خارج کردن هابل از مدارش استفاده خواهد کرد. تلسکوپ فضایی هابل بعد از اینکه موقعیت مداری خود را از دست داد، وارد جو کره زمین می‌شود و بخش اعظمی از بدنه‌اش خواهد سوخت. با این حال، بخشی از لاشه هابل احتمالا در گورستان فضاپیماها معروف به «نقطه نمو» در اقیانوس آرام فرود خواهد آمد.  

جرمی شالکوویک که راهنمای تور در شهر باربرتون در شرق آفریقای جنوبی است، این عکس وحشتناک را شکار کرده است. او می‌خواست ماهی قرمزش که کلئو نام داشت را به یکی از دوستانش نشان دهد، اما با این منظره عجیب و ترسناک مواجه شد. جرمی بلافاصله متوجه شد آنچه نظاره‌گر آن است، نمی‌تواند اتفاقی عادی باشد. «عنکبوت‌های گهواره‌باف» خانواده‌ای از عنکبوتیان نیمه آبزی هستند. این عنکبوت‌ها می‌توانند روی آب راکد راه بروند و برای شکار طعمه‌های خود که گاهی می‌توانند ماهی‌های کوچکی تا ۱۰ برابر جثه‌شان باشد به درون آب شیرجه بزنند. عنکبوت‌های گهواره‌باف به‌جای آنکه مانند سایر عنکبوتیان برای شکار تار بتنند، به شکار در خشکی و آب و می‌پردازند. به همین جهت برخی از عنکبوت‌های این خانواده به‌نام‌هایی مانند عنکبوت‌های ماهیگیر، عنکبوت‌های الوار و اسکله نیز شناخته می‌شوند.

باستان‌شناسان سوئدی هفته گذشته خبر از کشف یک کشتی قرن شانزدهمی در زیر شهر استکهلم دادند. باستان‌شناسان اعلام کردند که تجزیه و تحلیل‌های انجام گرفته روی چوب‌های کشتی نشان می‌دهد، این کشتی ۳۰ متری در طی سال‌های ۱۵۹۰ ساخته شده است.  این کشتی احتمالا در آغاز قرن هفدهم رها شده و سپس در زیر زباله‌های منطقه مدفون شده است. باستان‌شناسان موزه وراک، موزه کشتی‌های شکسته استهکلم پس از بررسی‌های خود اعلام کردند، آنچه کشف شده ممکن است لاشه کشتی باری سامسون باشد. این کشتی باری در سال ۱۵۹۸ به سفارش دوک تئودور باواریا ساخته شده بود. هیچگاه سرنوشت کشتی سامسون مشخص نشد، اما سوابق مربوط به این کشتی از سال ۱۶۰۷ از اسناد بایگانی شده ناپدیده شده بود.

احتمالا از انواع سیارات شنیده‌اید، سیاراتی مانند مشتری‌های داغ یا ریز نپتون‌ها، اما ستاره‌شناسان بر این عقیده‌اند که سیارت فراخورشیدی شبیه به کره چشم نیز در کیهان وجود دارند. البته ظاهر عجیب و ترسناک این سیارات ربطی به چشم‌های غول پیکر موجودات اَبرکیهانی ندارد! بلکه به دلیل پدیده «قفل جزر و مدی» به این شکل در می‌آید. قفل جزر و مدی هنگامی رخ می‌دهد که یک جرم آسمانی همیشه روی به سوی جرم دیگر دارد. زمین و ماه مثال بارز قفل جزر و مدی هستند. به همین جهت هم است که هیچگاه از زمین نمی‌توانیم سمت تاریک ماه را ببینیم. اما در مقابل، خورشید و زمین قفل جزر و مدی ندارند و به همین جهت هم در سیاره زمین شاهد چرخه شبانه‌روز هستیم. اما ستاره‌شناسان تقریبا مطمئن هستند که برخی سیارات خارج از منظومه شمسی دارای قفل جزر و مدی با ستارگان میزبان خود هستند. به این ترتیب، در یک طرف این سیارات فراخورشیدی، همواره روز و در سوی دیگر همواره شب است.

عکسی که ملاحظه می‌کنید را فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی هنگام عبور بر فراز کشورمان ثبت کرده‌اند. چنانچه می‌بینید، پتوی ضخیمی از هواتاب آسمان را پوشانده است. بر فراز این هواتاب هم ستارگان را مشاهده می‌کنید. فضانوردان ایستگاه فضایی روز ۸ دی ماه این عکس دیدنی را ثبت کردند. در این هنگام آزمایشگاه مداری در فاصله ۴۲۰ کیلومتری شمال ایران و در نزدیکی دریای خزر در حال گردش به دور مدار کره زمین بود.

موشک فالکون ۹ شرکت اسپیس‌ایکس ۶۰ ماهواره جدید «پروژه اینترنت جهانی استارلینک» را به فضا فرستاد. عکسی که مشاهده می‌کنید با تکنیک نوردهی طولانی گرفته شده است. موشک فالکون ۹ روز دوشنبه ۱۶ دی ماه از پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال در فلوریدا از زمین بلند شد. بوستری (تقویت‌کننده) که اسپیس‌ایکس در این مأموریت از آن بهره برد، برای بار چهارم بود که مورد استفاده قرار می‌گرفت. بوستر فالکون ۹ پس از اینکه ماهواره‌های پروژه استارلینک را به مدار پایین زمین رساند، در یکی از سکوهای فرود اسپیس‌ایکس در اقیانوس اطلس فرود آمد.

باستان‌شناسان موفق به کشف گرآوری در زیر کلیسای جامع سنت اشتفان در وین، اتریش شده‌اند. این گرآور ممکن است اثر آلبرشت دورر، نقاش مشهور عصر رنسانس باشد. بنا به گفته مسئولان کلیسای سنت اشتفان، این نقاشی در بخشی از کلیسای جامع موسوم به «دروازه اسقف» کشف شده است. بنا به گفته دفتر فدرال ابنیه و آثار تاریخی اتریش، این اثر هنری کاترین و مارگارت مقدس را به تصویر کشیده و به قرن شانزدهم تعلق دارد. هنر غنی به کار رفته در گرآور نشان از آن دارد که محتملا کار دست یک استاد بزرگ نقاشی است.