منتخب‌ عکس‌های علمی هفته؛ از عکس‌های ماموریت قمری چین تا سیل سیستان‌وبلوچستان

هر هفته، جالب‌ترین و برترین عکس‌های علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر می‌کنیم. در دنیای پر رسانه‌ی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانه‌ای خود بارها و بارها دیده می‌شوند و به اشتراک گذاشته می‌شوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده می‌شوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنی‌هایی بیش‌ از گزارش‌ها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته به‌همراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:

در این عکس خیره‌کننده که با تکنیک نوردهی طولانی ثبت شده، دنباله‌های نور را بر فراز کره زمین مشاهده می‌کنید. این عکس توسط کریستینا کوک فضانورد ناسا از ایستگاه فضایی بین‌المللی ثبت شده است. در قسمت بالای عکس می‌توانید آرایه‌های خورشیدی ایستگاه فضایی را مشاهده کنید. در پائین عکس هم می‌توانید دنباله‌های نور برخاسته از سطح زمین را ملاحظه کنید، در همین حال، هواتاب نارنجی را نیز می‌توانید ببینید که جو سیاره را روشن کرده است.

با خروج خاکستر و گدازه از دهانه آتشفشان تال در جزیره لوزون، بزرگ‌ترین جزیره فیلیپین، طوفان‌های تندری نیز آسمان رو پوشاندند. در این عکس ستونی از خاکستر و گاز را مشاهده می‌کنید که دهانه آتشفشان را احاطه کرده‌اند. در پس‌زمینه هم رعد و برق‌های آتشفشانی را بر فراز شهر تاگایاتی ملاحظه می‌کنید. دانشمندان هنوز علت به وجود آمدن رعد و برق‌های آتشفشانی را نمی‌دانند. در این مورد تنها چند فرضیه وجود دارد. یکی از این فرضیه‌ها بیان می‌کند، الکتریسیته ساکن که بر اثر تماس ذرات ابرهای خاکستر متراکم به وجود می‌آید در نزدیکی زمین جرقه‌هایی را به وجود می‌آورد. فرضیه دیگر هم اینکه ستون‌های خاکستر به کریستال‌های یخ موجود در لایه فوقانی جو کره زمین که استراتوسفر نام دارد برخورد می‌کنند و لرزه‌های قوی را پدید می‌آورند.

زمین تنها سیاره‌ای نیست که قطب شمالی منجمد دارد. عکسی که ملاحظه می‌کنید، قطب شمال سیاره سرخ را نشان می‌دهد. این عکس توسط مدارگرد مارس اکسپرس آژانس فضایی اروپا ثبت شده و بخشی از کلاهک یخی قطب سیاره سرخ را به‌همراه فرورفتگی‌ها و برجستگی‌هایش نشان می‌دهد که با رنگ‌های قرمز و تیره مشخص شدند. این سطوح بر اثر وزش بادهای شدید مریخی به وجود آمده‌اند. درحالی‌که در مریخ برف نمی‌بارد، اما ابرهای طوفانی می‌توانند گرد و غبار را به جو سیاره ببرند و به مرور موجب فرسایش شده و منظره‌ای شبیه آنچه در عکس مشاهده می‌کنید را پدید بیاورند.

پنج سال پیش، لاشه ده‌ها هزار مرغ دریایی در سواحل اقیانوس آرام پیدا شد. در آن زمان دانشمندان به درستی علت آن را نمی‌دانستند، اما اکنون علت مرگ پرندگان مشخص شده است. دانشمندان تصور می‌کنند که یک موج گرمای دریایی موسوم به «حباب» موجب مرگ پرندگان شده است. پرنده‌ای که در تصویر مشاهده می‌کنید یک  گیله‌مات نوک‌قلمی است. این پرندگان که تا ۳۰ سانتی‌متر طول دارند، می‌توانند تا اعماق چند صد متری آب به‌دنبال طعمه‌های خود شیرجه بزنند. گیله‌مات‌ها از انواع ماهی‌های کوچک مانند ساردین، شاهماهی و موتوماهی تغذیه می‌کنند. اما با وقوع پدیده حباب در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، این پرندگان منابع غذایی خود را از دست دادند. آب‌های گرم موجب مرگ بسیاری دیگر از جانوران خشکی و آبزیان از جمله طوطی دریایی، شیر دریایی، نهنگ بی‌دندان و ماهی‌گیرک کسین نیز شدند.

دانشمندان عقیده دارند، یکی از مشهورترین کتیبه‌های رونی (به زبان رونیکی) به‌جای‌مانده در اسکاندیناوی نقش هشدار دهنده‌ای در مورد تغییرات تغییرات آب‌وهوایی داشته است. این کتیبه رونی در قرن نهم در نزدیکی دریاچه واترن سوئد پیدا شد. در پنج ضلع کتیبه رونی ۷۰۰ نوشته رونی به چشم می‌خورد. اعتقاد بر این بوده که این کتیبه به‌عنوان یادبود پسر یکی از حکام محلی مورد استفاده قرار گرفته، اما معنای دقیق آن هیچگاه مشخص نشده بود. این کتیبه به حماسه‌های تئودوریک بزرگ، فرمانروای ایتالیای روم در قرن ششم نیز اشاراتی دارد.

اما این کتیبه به جز مرگ پسر حاکم از ترس از بحران آب‌وهوایی مشابه آنچه بعد از سال ۵۳۶ رخ داده بود نیز گفته است. عقیده بر این است که بحران قرن ششم ناشی از یک سری فوران‌های آتشفشانی بوده است. این فوران‌ها تأثیر چشمگیری روی الگوهای آب‌وهوایی گذاشتند و موجب پایین‌تر آمدن دمای هوا و از بین رفتن محصولات کشاورزی و قحطی و گرسنگی و انقراض دسته‌جمعی جانوران شدند. برآورد می‌شود، درنتیجه این فاجعه زیست‌محیطی بیش از نیمی از جمعیت شبه‌جزیره اسکاندیناوی جان خود را از دست داده‌اند.

در این عکس دیدنی می‌توانید طلوع ماه کامل گرگ را در کشور مقدونیه مشاهده کنید. این عکس توسط استوژن استوینوسکی ثبت شده و ماه کامل را بر فراز کوه‌های برف‌پوش دهکده کوراتیکا نشان می‌دهد.

روز سه‌شنبه مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۰ در داووس سوئیس شروع به کار کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده در سخنرانی خود در این نشست، پس از ستایش از سیاست‌های اقتصادی دولتش گذری به مسایل زیست‌محیطی زد و تلویحا گرتا تونبرگ و دیگر فعالان محیط‌زیست را «پیامبران بدبینی» نامید.

یکی از بحث‌های اصلی مجمع جهانی اقتصاد امسال تغییرات اقلیمی بود. درحالی‌که بسیاری رئیس‌جمهور آمریکا را به دلیل انکار تغییرات اقلیمی محکوم می‌کنند، او در سخنرانی خود فعالان زیست‌محیطی را بدبین خواند. به‌نظر می‌رسید روی سخن رئیس‌جمهور آمریکا گریتا تونبرگ، فعال محیط‌زیست و چهره برتر سال نشریه تایم بود. تونبرگ ساعاتی قبل از سخنرانی ترامپ، در سخنرانی خود خطاب به رهبران و سیاستمداران جهان وضعیت مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را فاجعه‌بار خوانده و خواستار اقداماتی آنی شده بود.

دونالد ترامپ قبلا هم در توییتی در واکنش به انتخاب تونبرگ به‌عنوان چهره سال نشریه تایم او را به تمسخر گرفته بود. ترامپ در توییتر خود نوشته بود:

خیلی مضحک است. گرتا باید یاد بگیرد چطور عصبانیتش را کنترل کند، بعدا با یک دوست به تماشای یک فیلم خوب قدیمی برود. استراحت کن گرتا، استراحت!

برنامه اکتشاف ماه چین به‌تازگی مجموعه عکس‌هایی از مأموریت این کشور در ماه را در وب‌سایت رسمی خود منتشر کرده است. داگ اِلیسون، مدیر مهندس تصویربرداری مأموریت مریخ‌نورد کریاسیتی در آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا برخی از این تصاویر را پس از پردازش در توییتر شخصی خود بازنشر کرده که با هم نگاهی به این عکس‌های دیدنی می‌اندازیم.

در این عکس دهانه کَرمارن را مشاهده می‌کنید که توسط ماه‌نورد مأموریت چانگ ای ۴ موسوم به یوتو-۲ گرفته شده است.

در این عکس نیز نمایی از بخش تاریک ماه را از دید فرودگر چانگ ای ۴ ملاحظه می‌کنید. مأموریت چانگ ای ۴ و ماهنورد یوتو توانسته‌اند یک سال را در محیط دشوار ماه سالم باقی بمانند.  

در این عکس هم فرودگر چانگ ای ۴ را مشاهده می‌کنید که ماهنورد یوتو-۲ با بهره بردن از دوربین‌هایش از آن عکاسی کرده است. داگ الیسون با پردازش عکس‌های آرشیو چانگ ای ۴ این عکس سراسرنما را تهیه کرده است.

می‌توانید مجموعه کامل این عکس‌ها را در وب‌سایت داگ الیسون مشاهده کنید.

باستان‌شناسان موفق به کشف گور ۵۰ برده شدند که در حدود ۲۰۰۰ سال قبل برای اشراف انگلستان کار می‌کردند. قدمت این گورها به دوران استیلای رومیان بر انگلستان یعنی در حدود سال‌های ۴۳ تا ۴۱۰ م بازمی‌گردد. بسیاری از مردگان با اشیاء تدفینی مانند ظروف سفال و سنجاق سینه به خاک سپرده شدند. این کشف مهم در شهرستان سامرست در جنوب غربی انگلستان انجام گرفت. کشف این تعداد گور مربوط به دوران رومیان در انگلستان تاکنون بی‌سابقه بوده است. به عقیده باستان‌شناسان گورهای کشف متعلق به خدمتکاران و دهقانان بوده که اکثرا حکم برده را داشتند و به‌همراه ملک یا زمین کشاورزی خرید و فروش می‌شدند.

دیرینه‌شناسان در بررسی‌های تازه خود نوع جدیدی از دایناسور را در رده‌بندی کردند که نحوه تکامل خزندگان باستانی نسبت به پرندگان امروزی را نشان می‌دهد. فسیلی که در تصویر مشاهده می‌کنید به‌نام Wulong Bohaiensis به‌معنای اژدهای رقصان شناخته می‌شود، ۱۲۰ میلیون سال قدمت دارد و دارای استخوان و پر است که به خوبی حفظ شدند. این فسیل درواقع حدود ۱۰ سال قبل در استان رهه چین کشف شده بود.

تصویر هنری از Wulong Bohaiensis را مشاهده می‌کنید که شباهت زیادی به یک سینورنیتوسور بالغ از دایناسورهای تیره دونده‌خزندگان دارد.

اخیرا خرابکاران و اوباش انگلستانی نقوش عجیب و غریبی را روی یکی از سنگ‌افراشت‌های مشهور انگلستان در شهرستان کورن‌وال در جنوب غربی انگلستان نقاشی کرده‌اند. آنچه در عکس مشاهده می‌کنید، بنای سنگی مُلفرا کویئت است که درواقع یک دُلمِن یا میز سنگی از دوران نوسنگی محسوب می‌شود. این بنای سنگی بیش از ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. مقامات محلی اعلام کرده‌اند که این نقوش خاکستری که با زغال چوب کشیده شدند قابل پاک شدن هستند. در همین حال، بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی از این اقدام ابراز انزجار کرده‌اند و بسیاری هم اقدام به جمع‌آوری پول برای پاک‌سازی و ترمیم ملفرا کویئت کرده‌اند.

اخیرا یک موشک فالکون ۹ از مرکز فضایی کندی ناسا برای آزمایش سیستم خروج اضطراری فضاپیمای دراگون به فضا پرتاب شد. این مأموریت آزمایشی روز یکشنبه انجام گرفت و طی آن سامانه خروج اضطراری فضاپیمای دراگون مورد آزمایش قرار گرفت. این سامانه در صورت بروز هرگونه مشکلی در هنگام پرتاب می‌تواند فضانوردان را به‌صورت ایمن به زمین بازگرداند. فضاپیمای دراگون کرو در طول این مأموریت به خوبی از موشک فالکون جدا شد و حدود ۹ دقیقه بعد از پرتاب در نقطه‌ای در اقیانوس آرام سقوط کرد.

در این تصویر دیدنی که در هنگام پرتاب موشک آریان ۵ متعلق به شرکت چند ملیتی آریان‌اسپیس ثبت شده، موشک آریان ۵ را در میان دو نخل در کورکورن، فرانسه مشاهده می‌کنید. موشک آریان ۵ در این پرتاب دو ماهواره ارتباطی از شرکت یوتل‌ست و سازمان پژوهش‌های فضایی هند را به مدار پائین زمین رساند. این پرتاب پنجشنبه هفته گذشته از پایگاه فضایی گویان انجام گرفت.  

طلوع ماه کامل گرگ را می‌توانید را بر فراز تأسیسات مونتاژ ناسا در مرکز فضایی کندی در فلوریدا مشاهده کنید. این عکس توسط بن اسمیگلسکی ثبت شده است. در سمت راست ساختمان اصلی مونتاژ سکوی پرتاب سیار ناسا را مشاهده می‌کنید که برای پرتاب اسپیس لانچ سیستم و همین‌طور فضاپیمای اوریون به کار خواهد رفت. برنامه ناسا این است که تا سال ۲۰۲۴ دوباره به ماه بازگردد.

قوس کهکشان راه شیری را در این عکس می‌بینید که به سان گنبدی درخشان بر فراز هتل پارانال صدخانه جنوبی اروپا گسترانده شده است. هتل پارانال محل اسکان ستاره‌شناسان است که حتی صحنه‌هایی از فیلم «ذره‌ای آرامش (Quantum of Solace)» از مجموعه فیلم‌های جیمز باند نیز در این هتل فیلم‌برداری شده بود. هتل در کوه پارانال در بیابان آتاکامای شیلی قرار دارد. در این تصویر می‌توانید دو کهکشان مجاور به‌نام‌های ابر ماژلانی بزرگ و کوچک را ملاحظه کنید که درست زیر قوس کهکشان راه شیری قرار گرفته‌اند.  

در این تصویر هلال ماه را بر فراز قاره آفریقا مشاهده می‌کنید. فضانوردان ناسا این عکس دیدنی را هنگامی شکار کردند که ایستگاه فضایی بین‌المللی بر فراز کشور الجزایر قرار داشت.

آنچه می‌بینید جمجمه ۲۶۰۰ ساله‌ای متعلق به عصر آهن است که برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۸ کشف شده بود. آنچه باعث شهرت این جمجمه شد، دست‌نخوردگی مغز بود. موضوعی که باعث شگفتی شده بود و حال دانشمندان بعد از گذشت بیش از یک دهه جواب این سؤال را یافته‌اند. دانشمندان عقیده دارند، مغز هسلینگتون که از روی نام محل کشفش در نزدیکی دهکده هسلینگتون در انگلستان به این نام خوانده می‌شود، متعلق به مرد میانسالی بوده که سر از تنش جدا شده است.

• منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ سری بیست و یکم
• منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ سری بیست و دوم

سر این مرد نگون‌بخت بلافاصله پس از قطع شدن در خاک دفن شده است. با گذشت زمان محل دفن او بدل به باتلاقی پر از گل‌ولای شده است. به این ترتیب هنگامی که باستان‌شناسان این جمجمه را کشف کردند، متوجه قشر تیره مغز او شدند که سالم باقی مانده بود. این جمجمه باستانی از معدود مواردی است که یک مغز از دوران باستان تا زمان حال سالم باقی مانده است. قشر مغز به دلیل وجود چربی زیاد به سرعت تجزیه می‌شود. اما دانشمندان عقیده دارند ترکیبی از پروتئین‌های اسیدی فیبریلی گلیال و نوروفیلامنت‌ها موجب سالم باقی ماندن جمجه مرد هسلینگتون شده است.

عکس‌: توییتر رسمی وزارت امور خارجه

طی هفته‌های اخیر شاهد بارش باران‌های سیل‌آسا در جنوب شرقی ایران، استان‌های هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بودیم که موجب مرگ دستکم ۱۳ نفر و مجروح شدن صدها تن شده است. در جریان سیل اخیر در سیستان و بلوچستان هزاران ارتباط بسیاری از نواحی روستایی قطع شده و دستکم ۲۰ هزار نفر هم خانه و کاشانه خود را در جریان سیل از دست دادند.

عکس‌: توییتر رسمی وزارت امور خارجه

گزارش‌ها حاکی از آن است که میزان بارندگی تنها ۳ روز بارندگی‌های اخیر برابر با کل میانگین بارندگی یک ساله این منطقه عمدتا گرم و خشک بوده است.  بارندگی‌های اخیر که از ۱۹ دی‌ ماه شروع شدند به نواحی مختلف در استان‌های کرمان، جنوب شرقی سیستان و بلوچستان و جنوب هرمزگان خساراتی وارد کردند. به گفته دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، در جریان سیل اخیر ارتباط بیش از ۵۰۰ روستا قطع شده بود. طی سیل اخیر بیشتر خسارات به شهرستان‌های ایرانشهر، چابهار، خاش، دَلگان، زاهدان، سرباز، سراوان، سیب و سوران، فَنوج، کنارک، میرجاوه، نیکشهر و هیرمند وارد شده است.

عکس‌: توییتر رسمی وزارت امور خارجه

به گزارش فایننشال تریبون، تغییرات آب‌وهوایی باعث شده در ایران شاهد الگوهای آب‌وهوایی بسیار ویرانگری باشیم که شاخصه‌های آن خشکسالی‌های طولانی‌مدت در فلات مرکزی و طغیان‌های مهیب در مناطق شمالی و جنوبی است.  الگوهای بارش باران طی‌ سال‌های اخیر به‌خصوص از ابتدای سال ۱۳۹۸ دست‌خوش تغییرات زیادی شده و دانشمندان انتظار دارند با ادامه روند گرم شدن کره زمین، این الگوهای آب‌وهوایی به امری عادی بدل شوند.

عکس‌: توییتر رسمی وزارت امور خارجه

برخلاف تصور بسیاری که راهکار کنترل سیلاب‌ها و طغیان‌ها را ساخت سدهای بیشتر به‌ویژه در نواحی مانند استان خوزستان می‌دانند. متخصصان محیط‌زیست تأکید دارند که گسترش تالاب‌های طبیعی که به مانند اسفنج عمل می‌کنند و همین‌طور جنگل‌ها که می‌توانند در هنگام سرریز شدن آب رودخانه‌ها از طغیان جلوگیری کنند بهترین راهکارها هستند. اما متاسفانه چنین نواحی جنگلی مانند استان گلستان (که اوایل سال شاهد سیل مرگباری در آنجا بودیم) برای مقاصد کشاورزی و توسعه شهری تخریب شده‌اند. در همین حال، کشورهایی مانند چین و کانادا توانسته‌اند بدون ساخت سد، رودخانه‌های مستعد طغیان را به خوبی کنترل کنند. در کانادا به‌عنوان مثال، برای جلوگیری از سرریز شدن رودخانه‌ها معمولا از استحکاماتی مانند خاکریز و بند استفاده می‌شود.

دو تصویر ماهواره‌ای که مشاهده می‌کنید، ۳ استان کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان را قبل و بعد از بارندگی‌های اخیر نشان می‌دهد. این تصاویر ماهواره‌ای به وسیله طیف‌سنج تصویری با تفکیک متوسط (MODIS) ماهواره آکوای ناسا به ترتیب در روزهای ۱۸ و ۲۳ دی ثبت شدند. براساس گزارش‌ها، در استان سیستان و بلوچستان بیش از ۱۰۰ میلی‌متر باران در طی تنها ۳ روز بارید که از متوسط بارندگی یک سال این منطقه نیز بیشتر بوده است.