آیا شیرین‌کننده‌های غیرطبیعی برای سلامتی مضرند؟
در عصر امروزی که تناسب‌اندام به دغدغه‌ی مهمی برای بسیاری از افراد تبدیل شده است، استفاده‌ی مداوم از شکر، چندان عاقلانه به‌نظر نمی‌رسد. بسیاری از ما در طول روز از شکر یا قند برای نوشیدنی‌ها و غذاهای خود استفاده می‌کنیم. استفاده‌ی روزانه از شکر به‌دلیل داشتن کالری زیاد، باعث افزایش وزن و نگرانی‌های دیگر برای بسیاری از افراد شده است.
شکر نوعی کربوهیدرات ساده است که به‌طورطبیعی در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها وجود دارد و به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها نیز افزوده میشود. مصرف زیاد شکر می‌تواند به برخی مشکلات برای سلامتی منجر شود؛ ازجمله خطر افزایش وزن، دیابت، پوسیدگی دندان و... . بسیاری از محصولات غذایی همانند لبنیات و سبزیجات و میوه‌ها به‌طورطبیعی حاوی قند هستند و این عامل موجب طعم شیرین آن‌ها میشود.
به‌نقل از healthline، در چند سال گذشته با روی‌کارآمدن شیرین‌کننده‌های مصنوعی که فاقد کالری هستند، این شیرین‌کننده‌ها به جایگزینی رایج برای شکر تبدیل شده‌اند. امروزه به‌لطف وجود شیرین‌کننده‌های مصنوعی، دغدغه‌ی افزایش وزن ازطریق شکر و قند برای بسیاری از افراد برطرف شده است؛ اما آیا شیرین‌کننده‌ها جایگزین مناسبی برای شکر است هستند و استفاده از آن‌ها هیچ ضرری ندارد؟
با ارائه‌ی طعم شیرینی بدون هیچ کالری، به‌نظر می‌رسد که شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند پاسخی مناسب برای کاهش وزنی مؤثر باشند. برای مثال، قوطی متوسطی از نوشابه یا شیرینی کوکی با مقادیر زیادی شکر تهیه میشود که کالری زیادی به بدن اضافه می‌کند. بااین‌حال، همان نوشابه یا کوکی را اگر به‌صورت رژیمی تهیه کنید، صفر کالری به‌نظر می‌رسد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی اغلب موضوع بحث‌های داغ امروزی هستند. از یک طرف، ادعا میشود این شیرین‌کننده‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند و به قندخون و سلامت روده‌ی شما آسیب می‌رسانند و از طرف دیگر، بیشتر مقام‌های بهداشتی آن‌ها را بی‌خطر دانسته و همچنین بسیاری از افراد از آن‌ها برای کاهش مصرف قند و کاهش وزن استفاده می‌کنند. در این مقاله تلاش شده است تا شواهد موجود درباره‌ی شیرین‌کننده‌های مصنوعی و اثرات آن بر سلامتی بررسی شود.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی چیست؟
شیرین‌کننده‌های مصنوعی که جایگزین مناسبی برای شکر محسوب میشوند، موادی هستند که از آن‌ها به‌جای ساکاروز (شکر طبیعی سفید) برای شیرین‌کردن غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده میشود. ازآنجاکه شیرین‌کننده‌های مصنوعی از شکر طبیعی سفید بسیار شیرین‌ترند، مقادیر کمتری از آن‌ها برای ایجاد همان میزان شیرینی کافی است که شکر طبیعی سفید ایجاد می‌کند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی یا جایگزین‌های قند را به‌عنوان موادی شیمیایی به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه می‌کنند تا طعم شیرینی در آن‌ها ایجاد شود. مردم اغلب از شیرین‌کننده‌های مصنوعی به‌عنوان «شیرین‌کننده‌های قوی» یاد می‌کنند؛ زیرا طعمی شبیه به قند خوراکی دارند؛ اما تا چندهزار برابر شیرین‌تر هستند. اگرچه برخی از شیرین‌کننده‌ها حاوی کالری هستند؛ اما مقدار موردنیاز برای شیرین‌سازی محصولات به‌قدری اندک است که درنهایت شما تقریبا هیچ کالری مصرف نمی‌کنید.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی گرچه گلوله‌های جادویی نیستند؛ اما استفاده‌ی هوشمندانه از آن‌ها می‌تواند به شما در کاهش قندهای اضافه‌شده در رژیم غذایی کمک کند. بنابراین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث کاهش تعداد کالری‌های دریافتی میشود و کاهش کالری می‌تواند به شما در رسیدن و حفظ وزن بدن کمک کند و درنتیجه خطر بیماری قلبی و دیابت را کاهش دهد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی چگونه کار می‌کنند؟
سطح زبان شما را بسیاری از جوانه‌های چشایی پوشیده‌اند که هر کدام حاوی چندین گیرنده‌ی چشایی هستند که طعم‌های مختلف را تشخیص می‌دهند. هنگام غذاخوردن، گیرنده‌های چشایی شما با مولکول‌های غذا رو‌به‌رو میشوند. تناسب کامل بین گیرنده و مولکول، سیگنالی را به مغز شما می‌فرستد و امکان می‌دهد طعم و مزه را تشخیص دهید. به‌عنوان مثال، مولکول قند کاملا در شیرینی گیرنده‌ی ذائقه‌ی شما جا می‌گیرد و به مغز شما اجازه می‌دهد طعم شیرین را تشخیص دهد.
مولکول‌های شیرین‌کننده‌ی مصنوعی به‌اندازه‌ی کافی شبیه به مولکول‌های قند هستند که روی گیرنده‌ی شیرینی قرار بگیرند. بااین‌حال، آن‌ها به‌طورکلی با قند آنقدر متفاوت هستند که نمی‌شود آن‌ها را به کالری تبدیل کرد. بدین‌ترتیب آن‌ها طعم شیرین و بدون کالری اضافه‌شده را فراهم می‌کنند. فقط تعداد کمی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی ساختاری دارند که بدن شما می‌تواند آن‌ها را به کالری تبدیل کند. باتوجه‌به اینکه برای شیرین‌شدن طعم غذاها فقط به مقادیر بسیار کمی شیرین‌کننده‌ی مصنوعی نیاز است، پس در واقع هیچ کالری مصرف نمی‌کنید.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی رایج
شیرین‌کننده‌های مصنوعی رایج زیر، تحت تأیید ایالات متحده و اتحادیه اروپا هستند و در این کشورها استفاده‌ی زیادی دارند.
آسپارتام
آسپارتام با نام‌های تجاری NutraSweet یا Equal یا Sugar Twin فروخته میشود و دویست برابر شیرین‌تر از قند خوراکی است؛ به‌همین‌دلیل جزو شیرین‌کننده‌های مغذی دسته‌بندی میشود؛ اما به‌دلیل آنکه حدود ۲۰۰ بار شیرین‌تر از قند است، مقدار مصرف آن بسیار کم و کالری دریافتی از آن نیز ناچیز است. FDA این شیرین‌کننده را در سال ۱۹۸۱ برای استفاده در شرایط خاص به‌عنوان شیرین‌کننده در آدامس، استفاده سر میز غذا، غلات آماده‌ی صبحانه و در سایر غذاها (مانند نوشیدنی‌ها، قهوه و چای فوری، ژلاتین، پودینگ‌ها، محصولات لبنی و چاشنی‌ها) تأیید کرد.
در سال ۱۹۸۳ استفاده از آسپارتام در نوشیدنیهای گازدار تأیید شد و در سال ۱۹۹۶ FDA آن را برای استفاده به‌عنوان شیرین‌کننده‌ی عمومی تأیید کرد. این شیرین‌کننده‌ی مصنوعی در گرما با ثبات نیست و شیرینی خود را هنگام گرم‌شدن از دست می‌دهد. به‌همین‌دلیل از این شیرین‌کننده به‌طورمعمول در محصولات پخته استفاده نمیکنند. آسپارتام یکی از شیرین‌کننده‌هایی است که تحقیقات زیادی را به خود اختصاص داد و بیش از ۱۰۰ مطالعه در زمینه‌ی ایمنی آن انجام شده است. پس از آزمایش‌های متعدد نشان داده شد که آسپارتام باعث ایجاد سرطان یا سایر عوارض جانبی در حیوانات آزمایشگاهی نمی‌شود.
مطالعهای در سال ۲۰۰۵ نشان داد که دُزهای بسیار زیاد آسپارتام باعث ایجاد لنفوم و لوسمی در موش صحرایی میشود؛ اما پس از مرور این تحقیق، FDA ضعف‌های بسیاری را در آن مشخص کرد و به نتیجه‌گیری قبلی خود مبنی‌بر این بازگشت که آسپارتام خطری ندارد. در سال ۲۰۰۵، برنامه‌ی ملی سم‌شناسی گزارش داد که آسپارتام باعث ایجاد تومور در دو نوع از موش‌های اصلاح شده‌ی ژنتیکی نمی‌شود.
در سال ۲۰۰۶، داده‌های انسانی روی بیش از نیم‌میلیون فرد نشان داد که افزایش مصرف نوشیدنیهای حاوی آسپارتام با افزایش لنفوم، لوسمی یا سرطان مغز همراه نبود. در مطالعهای مروری نیز در سال ۲۰۱۳ شواهد اپیدمیولوژیک نشان داد که ارتباطی بین استفاده از آسپارتام و خطر ابتلا به سرطان وجود ندارد.
پتاسیم آسسولفام
پتاسیم آسسولفام که به‌عنوان acesulfame K نیز شناخته میشود، دویست برابر شیرین‌تر از قند خوراکی است. این شیرین‌کننده برای پختوپز مناسب است و با نام تجاری Sunnet یا Sweet One فروخته میشود.
استویا
استویا از برگ‌های درختی به همین نام استخراج میشود. شیرینی استویا حدود ۳۰۰ برابر بیشتر از میزان شکر معادل آن است. قند موجود در استویا برای بدن هضم‌شدنی نیست و به‌شکل مصرف‌شده از بدن دفع میشود. کالری آن صفر بوده و درصورت خلوص زیاد مقدار کمی ته مزه‌ی تلخی دارد. استویا درحال‌حاضر کم‌ضررترین نوع شیرین‌کننده‌ی جایگزین شناخته میشود که طرفداران بسیاری خصوصا در رژیم کتوژنیک دارد.
ادوانتام
این شیرین‌کننده بیست‌هزار برابر از قند و شکر شیرین‌تر است و برای پختوپز گزینه‌ی مناسبی محسوب میشود. ادوانتام حاوی فنیل آلانین و از نئوتام شیرین‌تر است؛ بنابراین به‌دلیل اینکه مقادیر بسیار کمی از آن استفاده میشود، نیازی به احتساب مقادیر فنیل آلانین آن نیست.
نمک آسپارتام‌سولفام
این شیرین‌کننده با نام تجاری Twinsweet فروخته میشود و ۳۵۰ برابر شیرین‌تر از قند خوراکی است.
سیکلمات
سیکلمات پنجاه برابر شیرین‌تر از قند خوراکی بود و برای پختوپز استفاده می‌شد. بااین‌حال، از سال ۱۹۷۰ استفاده از آن در ایالات متحده‌ی آمریکا ممنوع شده است.
نئوتام
این شیرین‌کننده با نام تجاری Newtame فروخته میشود. نئوتام سیزده هزار برابر شیرین‌تر از قند و شکر و انتخاب خوبی برای پختن غذاست.
نئوهسپریدین
این شیرین‌کننده ۳۴۰ برابر شیرین‌تر از قند و شکر است و برای پختوپز و مخلوط‌کردن با غذاهای اسیدی مناسب است. توجه کنید که برای استفاده در ایالات متحده تأیید نشده است.
ساکارین
ساخارین یا ساکارین با نام‌های تجاری Sweet’N Low یا Sweet Twin یا Necta Sweet به‌فروش می‌رسد. ساخارین ۲۰۰ تا ۷۰۰ بار شیرین تر از قند (ساکارز) است و هیچ کالری ندارد. ساخارین طعمی ناخوشایند تلخ یا فلزی دارد و سال ۱۸۷۹ کشف و استفاده شد. درحال‌حاضر ساخارین در نوشیدنی‌ها، آب‌میوه‌ها، در غذاهای فراوری شده و… یا به‌طورمستقیم به‌عنوان جایگزین شکر در پختوپز یا استفاده‌ی جداگانه استفاده میشود.
در اوایل دهه‌ی ۱۹۷۰، در مطالعاتی ساخارین با ایجاد سرطان مثانه در موش‌های آزمایشگاهی مرتبط بود. وجود برچسب هشداردهنده روی محصولات حاوی ساخارین ضروری بود؛ درنتیجه مطالعات بیشتری درباره‌ی ساخارین انجام شده است. از آن به بعد، بیش از ۳۰ مطالعات انسانی نشان دادند که نتایج در موش صحرایی به انسان مربوط نمی‌شود و مصرف ساخارین برای انسان‌ها مضر نیست. در سال ۲۰۰۰، برنامه‌ی ملی سم‌شناسی مؤسسات ملی سلامت به این نتیجه رسید که باید نام ساخارین را از فهرست مواد بالقوه سرطان‌زا حذف کرد و محصولات حاوی ساخارین دیگر نباید برچسب هشداردهنده داشته باشند.
ساکرالوز سوکرالوز
این شیرین‌کننده که ۶۰۰ برابر قند سفره شیرین است، برای پختوپز و مخلوط با غذاهای اسیدی مناسب است و با نام تجاری Splenda به‌فروش می‌رسد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی، اشتها و وزن
شیرین‌کننده‌های مصنوعی در میان افرادی محبوب هستند که سعی می‌کنند لاغر شوند. بااین‌حال، اثرات آن‌ها روی اشتها و وزن در بین مطالعات متفاوت است. برخی از افراد معتقدند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است اشتها را افزایش دهند و باعث افزایش وزن شوند. علت چنین گمانی این است که شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است مسیر پاداش غذایی را نتوانند فعال کنند تا بعد از خوردن غذا احساس رضایت داشته باشید. همچنین، باتوجه‌به اینکه آن‌ها طعم شیرین دارند، از کالری موجود در سایر غذاها با مزه‌ی شیرین برخوردار نیستند، تصور میشود مغز را در داشتن یا نداشتن احساس گرسنگی گیج می‌کنند.
علاوهبراین، برخی از دانشمندان معتقدند برای احساس سیری به مصرف بیشتر ماده‌ی غذایی شیرین‌شده‌ی مصنوعی درمقایسهبا نسخه‌ی شیرین‌شده با شکر نیاز دارید. حتی گفته شده است که شیرین‌کننده‌ها ممکن است هوس غذاهای شیرین کنند. گفته میشود بسیاری از مطالعات اخیر از این ایده پشتیبانی نمیکنند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی گرسنگی یا کالری دریافتی را افزایش می‌دهند. درحقیقت، چندین مطالعه نشان داده است که شرکت‌کنندگان در استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی هنگام جایگزینی غذاهای شیرین و نوشیدنی‌ها با گزینه‌های شیرین‌شده‌ی مصنوعی، در عین دریافت کالری کمتر گرسنگی کمتری می‌کشند.
تأثیرات شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر وزن
درباره‌ی کنترل وزن برخی از مطالعات مشاهده‌ای ارتباط بین مصرف نوشیدنیهای شیرین‌شده‌ی مصنوعی و چاقی را گزارش می‌دهند. بااین‌حال، مطالعات کنترل‌شده‌ی تصادفی گزارش می‌دهند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی حتی ممکن است وزن بدن و توده‌ی چربی و دور کمر را کاهش دهند. این مطالعات همچنین نشان می‌دهد جایگزینی نوشابه‌های معمولی با نسخه‌های بدون شکر می‌تواند شاخص توده‌ی بدن (BMI) را چیزی حدود ۱/۳ تا ۱/۷ نیز کاهش دهد.
علاوهبراین، انتخاب غذاهای شیرین‌شده‌ی مصنوعی به‌جای غذاهای حاوی شکر اضافه‌شده ممکن است باعث کاهش کالری روزانه شما شود. مطالعات مختلف از چهار هفته تا چهل ماه نشان می‌دهد که این مورد ممکن است به کاهش وزن تا ۲/۹ پوند (۱/۳ کیلوگرم) منجر شود. نوشیدنیهای شیرین‌شده‌ی مصنوعی می‌تواند گزینه‌ای آسان برای کسانی باشد که به‌طورمنظم نوشابه مصرف می‌کنند و تمایل دارند مصرف قند خود را کاهش دهند.
گفتنی است اگر بخواهید با خوردن وعده‌های بزرگ‌تر یا شیرینی‌های اضافی جبران کنید، انتخاب نوشابه‌ی رژیمی به کاهش وزن منجر نخواهد شد. اگر نوشابه‌ی رژیمی اشتیاق شما به شیرینی را افزایش دهد، مصرف مداوم آب ممکن است بهترین گزینه باشد.
یکی از نگرانی‌ها این است افرادی که از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌کنند، ممکن است کالری ازدست‌رفته را ازطریق منابع دیگر جایگزین و از این طریق احتمالا کاهش وزن یا فواید سلامتی را جبران کنند. این مسئله به‌راحتی ممکن است اتفاق بیفتد؛ زیرا دوست داریم خودمان را گول بزنیم. برای مثال، به خودمان بگوییم: «من نوشابه‌ی رژیمی می‌خورم؛ بنابراین، خوردن کیک اشکالی ندارد.»
به‌نقل از health.harvard، همچنین ممکن است استفاده از این محصولات طعم غذاهای دیگر را برای انسان‌ها تغییر دهد. شیرین‌کننده‌های مصنوعی بسیار قوی‌تر از قند خوراکی و شکر با فروکتوز زیاد هستند. مقدار کمی طعم شیرین مصنوعی درمقایسهبا قند شیرینی فراوانی تولید می‌کند. تحریک بیشازحد گیرنده‌های قند دراثر استفاده مکرر از این شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است تحمل را برای سلیقه‌های پیچیده‌تر محدود کند.
این بدان‌معنا است افرادی که معمولا از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌کنند، ممکن است به غذاهایی با شیرینی کمتر مانند میوه‌ها و غذاهای کمتر جذاب و شیرین مانند سبزیجات و دیگر غذاهای سالم، حسی کاملا ناخوشایند پیدا کنند. به‌عبارت‌دیگر، استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند شما را درکنار مصرف غذاهای با طعم مصنوعی با ارزش غذایی کمتر، از غذاهای سالم و سیرکننده و بسیار مغذی نیز دور نگه دارد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است ترفند دیگری نیز داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهد آن‌ها ممکن است از ارتباط شیرینی با کالری دریافتی جلوگیری کنند؛ درنتیجه ممکن است شیرینی بیشتری میل کنیم و به انتخاب غذای شیرین به‌جای غذای مقوی تمایل داشته باشیم و وزن اضافه کنیم. شرکت‌کنندگان در مطالعه‌ی قلب سان‌آنتونیو که بیش از ۲۱ نوشیدنی رژیمی در هفته می‌نوشیدند، دو برابر بیشتر از افرادی دچار اضافه‌وزن یا چاقی شدند که نوشابه رژیمی نمی‌نوشیدند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و دیابت
شیرین‌کننده‌های مصنوع به این دلیل که کالری به رژیم غذایی اضافه نمیکنند یا کالری بسیار کمی دارند، امروزه به‌صورت گسترده‌‌ای در غذاهای فراوری‌شده با عنوان ترکیبات رژیمی ازجمله نوشیدنیهای شیرین، آدامس‌ها، نوشابه‌ها، شیرینی‌‌جات، ژله‌ها، کنسروها و... استفاده میشوند. توجه کنید که هرچند این ترکیبات رژیمی هستند، بدان‌معنا نیست که به مقادیر دلخواه و بیشازحد میتوان استفاده کرد و رعایت تعادل در مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی بسیار مهم است. به‌همین‌دلیل، شیرین‌کننده‌های مصنوعی برای افراد مبتلا به دیابت انتخاب مفیدی است؛ زیرا شیرین‌کننده‌های مصنوعی بدون افزایش سطح قندخون طعم شیرینی را ارائه می‌دهند. بااین‌حال، برخی از مطالعات گزارش می‌دهند که نوشیدن نوشابه‌های رژیمی از ۶ تا ۱۲۱ درصد خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند.
این موضوع ممکن است متناقض به‌نظر برسد؛ اما توجه به این نکته مهم است که ذکر شود تمام مطالعات مشاهده‌ای بودند. این مطالعات ثابت نکردند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث دیابت میشوند؛ بلکه مشخص شد افرادی که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ دارند، دوست دارند نوشابه‌ی رژیمی بنوشند.
بسیاری از مطالعات کنترل‌شده نشان می‌دهد شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر میزان قندخون یا انسولین تأثیری نمی‌گذارند و تاکنون، تنها مطالعهای کوچک در زنان اسپانیایی‌تبار تأثیر منفی داشته است. زنانی که قبل از مصرف نوشیدنی شیرین نوشیدنی شیرین‌شده‌ی مصنوعی می‌نوشیدند، درمقایسهبا کسانی که قبل از مصرف نوشیدنی شیرین آب می‌نوشیدند، ۱۴ درصد سطح قندخون و ۲۰ درصد انسولین زیادتری داشتند. بااین‌حال، شرکت‌کنندگان به نوشیدن نوشیدنیهای شیرین شده‌ی مصنوعی عادت نداشتند که ممکن است علت نتایج را تا حدی توضیح دهد.
علاوهبراین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است بسته به سن یا زمینه‌ی ژنتیکی افراد اثرات متفاوتی داشته باشند. به‌عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد جایگزینی نوشیدنیهای شیرین‌شده با قند به‌جای نوشیدنیهای شیرین‌شده مصنوعی، اثرات شدیدتری در بین جوانان اسپانیایی ایجاد می‌کند. این موضوع می‌تواند به اثر غیرمنتظره‌ای مربوط باشد که در زنان اسپانیایی‌تبار در زیاد دیده شده است. نتایج تحقیق به‌اتفاق آرا نبوده است؛ اما شواهد موجود به‌طورکلی موافق استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی در میان افراد دیابتی است. بااین‌حال، همچنان برای ارزیابی تأثیرات طولانی مدت آن‌ها در جمعیت‌های مختلف، تحقیقات بیشتری لازم است.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سندرم متابولیک
سندرم متابولیک به مجموعه‌ای از بیماری‌ها ازجمله فشارخون زیاد، قندخون زیاد، چربی بیشازحد شکم و سطح غیرطبیعی کلسترول اشاره می‌کند. سندرم متابولیک شامل مجموعه‌ای از شرایط است؛ مانند فشارخون زیاد، سطوح افزایش یافته‌ی انسولین در خون، چربی انباشته‌ی اضافی در اطراف شکم و سطوح افزایش یافته‌ی چربی خون. به‌گفته‌ی محققان، سندروم متابولیک گروهی از عوامل خطر شامل چربی دور کمر، چاقی شکمی، فشارخون زیاد، دیابت، تری‌گلیسیرید زیاد و HDL (چربی مفید) اندک است که باهم رخ می‌دهند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته و دیابت را افزایش می‌دهند.
در بسیاری از موارد سندروم متابولیک، اکثر این علائم هم‌زمان باهم وجود دارند و ریسک ابتلا به بیماری قلبی و سکته و دیابت را افزایش می‌دهند. داشتن تنها یکی از علائم ذکر شده دال بر ابتلا به سندرم متابولیک نیست؛ ولی می‌تواند به ابتلا به بیماری‌های جدی دیگری منجر شود. تمام صاحب‌نظران بر سر تعریف سندرم متابولیک توافق ندارند. برخی از پزشکان این دسته از عوامل خطر را به اسامی مختلف، ازجمله سندرم X و سندرم مقاومت دربرابر انسولین نامیده‌اند. اگر فردی به سندرم متابولیک یا یکی از اجزای آن مبتلا باشد، تغییرات مهمی در شیوه‌ی زندگی از ابتلا به بیماری‌های مرتبط می‌تواند پیشگیری کند یا دست‌کم ابتلا به آن‌ها را به‌تأخیر بیندازد.
شرایط ذکرشده خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سکته و بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد. برخی مطالعات نشان می‌دهد افرادی که نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه‌ی رژیمی مصرف می‌کنند، ممکن است ۳۶ درصد بیشتر درمعرض خطر سندرم متابولیک باشند. بااین‌حال، مطالعات دقیق‌تر گزارش می‌دهد که نوشابه‌ی رژیم غذایی نقش مؤثر یا حفاظتی ایفا نمی‌کند.
اخیرا مطالعهای روی آن دسته از افراد مبتلا به چاقی و اضافه‌وزن انجام شد که هر روز یک‌چهارم گالن (یک لیتر) نوشابه‌ی معمولی، نوشابه رژیمی، آب یا شیر نیمه‌چرب می‌نوشیدند. در پایان این مطالعه‌ی شش‌ماهه، کسانی که از رژیم غذایی رژیمی استفاده می‌کنند، ۱۷ تا ۲۱ درصد وزن کمتر، ۲۴ تا ۳۱ درصد چربی شکم کمتر، ۳۲ درصد سطح کلسترول پایین‌تر و ۱۰ تا ۱۵ درصد فشارخون کمتری درمقایسهبا کسانی داشتند که به‌طورمنظم نوشابه می‌نوشیدند. در‌واقع، نوشیدن آب همان مزایای نوشیدن نوشابه‌ی رژیمی را داشت.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سلامت روده
باکتری‌های روده‌ی شما نقش مهمی در سلامتی شما ایفا می‌کنند و سلامتی ضعیف روده با مشکلات بی‌شماری در ارتباط است. این موارد افزایش وزن، کنترل ضعیف قندخون، سندرم متابولیک، ضعف سیستم ایمنی بدن و اختلال در خواب را شامل میشود. ترکیب و عملکرد باکتری‌های روده بسته به افراد متفاوت است و تحتتأثیر آنچه می‌خورید، قرار دارد؛ ازجمله برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی.
در مطالعهای، شیرین‌کننده‌ی مصنوعی تعادل باکتری‌های روده را در چهار نفر از هفت شرکت‌کننده‌ی سالم برهم زد که به مصرف آن عادت نداشتند. همچنین، چهار پاسخ‌دهنده پس از گذشت پنج روز از مصرف شیرین‌کننده‌ی مصنوعی، کنترل قندخون ضعیف‌تری نشان دادند. به‌علاوه، زمانی‌که باکتری‌های روده‌ی این افراد به موش منتقل میشوند، حیوانات نیز کنترل ضعیف قندخون را از خود نشان می‌دهند. گفتنی است موش‌های کاشته‌شده از باکتری‌های روده ازطریق غیرپاسخ‌دهندگان هیچ تغییری در توانایی آن‌ها برای کنترل سطح قندخون نداشتند. این موضوع جالب است؛ اما قبل از نتیجه‌گیری نهایی به مطالعات بیشتری نیاز است.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سرطان
گروهی از پژوهشگران در کشور فرانسه تصمیم گرفتند ارتباط بین مصرف نوشیدنیهای حاوی قند و نوشیدنی‌هایی که در آن‌ها از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده شده است، در خطر کلی سرطان و سرطان‌های روده و سینه و پروستات بررسی کنند. یافته‌های آن‌ها براساس مطالعه‌ی ۱۰۱ هزار و ۲۵۷ فرد بالغ سالم فرانسوی (۲۱ درصد مرد و ۷۹ درصد زن) با میانگین سنی ۴۲ سال به‌دست آمد. شرکت‌کنندگان حداقل دو پرسشنامه‌ی مرتبط با رژیم غذایی را پر کردند که برای اندازه‌گیری میزان مصرف ۳،۳۰۰ نوع غذا و نوشیدنی مختلف طراحی شده بود و حداکثر ۹ سال پایش شدند.
مصرف روزانه‌ی نوشیدنیهای حاوی قند (نوشیدنیهای شیرین‌شده با شکر و آب‌میوه‌های کاملا خالص) و نوشیدنیهای شیرین‌شده با مواد مصنوعی اندازه‌گیری و اولین موارد ابتلا به سرطان نیز در شرکت‌کنندگان ثبت شد. چندین عامل شناخته‌شده‌ی مرتبط با سرطان مانند سن، جنس، سطح تحصیلات، سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سرطان، وضعیت سیگارکشیدن و سطح فعالیت جسمی نیز در نظر گرفته شد.
میانگین مصرف روزانه‌ی نوشیدنیهای حاوی قند در مردان بیش از زنان بود. در جریان دوره‌ی پیگیری، ۲،۱۹۳ مورد سرطان اولیه تشخیص داده و تأیید شد (۶۹۳ مورد سرطان سینه و ۲۹۱ سرطان پروستات و ۱۶۶ سرطان روده). متوسط سن در زمان تشخیص سرطان ۵۹ سال بود. نتایج نشان می‌دهد افزایش روزانه ۱۰۰ میلی‌لیتر مصرف نوشیدنیهای حاوی قند با افزایش ۱۸ درصدی خطر ابتلا به سرطان کلی و ۲۲ درصدی خطر سرطان سینه همراه است.
از دهه‌ی ۱۹۷۰، بحث درباره‌ی این موضوع شدت گرفته است که آیا ارتباطی بین شیرین‌کننده‌های مصنوعی و خطر سرطان وجود دارد یا خیر. هنگامی‌که مطالعات حیوانی خطر ابتلا به سرطان مثانه در موش‌هایی مشاهده شد که مقادیر بسیار زیادی ساخارین و سیکلمات تغذیه کرده بودند، این مسئله جدی‌تر بررسی شد. بااین‌حال، موش‌ها ساکارین را متفاوت‌تر از انسان متابولیزه می‌کنند.
از آن زمان، بیش از ۳۰ مطالعه‌ی انسانی ارتباطی بین شیرین‌کننده‌های مصنوعی و خطر ابتلا به سرطان پیدا نکرده است. مطالعهای از‌این‌دست ۹ هزار شرکت‌کننده را به‌مدت سیزده سال دنبال و میزان مصرف شیرین‌کننده‌ی مصنوعی آن‌ها را تجزیه‌و‌تحلیل کرد. پس از محاسبه‌ی سایر عوامل، محققان ارتباطی بین شیرین‌کننده‌های مصنوعی و خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان پیدا نکردند.
علاوهبراین، بررسی اخیر روی مطالعات منتشرشده در دوره‌ی یازده‌ساله ارتباطی بین خطر سرطان و مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی پیدا نکرد. این موضوع را مقام‌های نظارتی ایالات متحده و اروپا نیز ارزیابی کردند و هر دو توافق کردند که چنانچه شیرین‌کننده‌های مصنوعی در مقادیر توصیه‌شده مصرف شوند، خطر سرطان را افزایش نمی‌دهند. دراین‌میان، سیکلمات یک استثنا است که استفاده از آن در ایالات متحده پس از انتشار مطالعه‌ی اصلی سرطان مثانه موش در سال ۱۹۷۰ ممنوع شد. از آن زمان، مطالعات گسترده روی حیوانات نتوانسته‌اند ارتباط سرطانی را نشان دهند؛ بااین‌حال، سیکلمات هرگز برای استفاده‌ی مجدد در ایالات متحده تصویب نشد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سلامت دندان
حفره‌های دندانی که به آن پوسیدگی یا پوسیدگی دندان نیز گفته میشود، هنگامی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های موجود در دهان شما قند را تخمیر کنند. در این هنگام، اسیدی تولید میشود که می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند. برخلاف قندها، شیرین‌کننده‌های مصنوعی به باکتری‌های موجود در دهان شما واکنش نشان نمی‌دهند. این بدان‌معنا است که آن‌ها اسید تشکیل نمی‌دهند و باعث پوسیدگی دندان نیز نمی‌شوند.
تحقیقات نشان می‌دهد سوکرالوز کمتر از قند باعث پوسیدگی دندان میشود؛ به‌همین‌دلیل، سازمان غذا و دارو (FDA) به محصولات حاوی سوکرالوز اجازه می‌دهد که ادعا کنند پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهند. سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا (EFSA) اظهار کرد تمام شیرین‌کننده‌های مصنوعی که به‌جای قند مصرف میشوند، اسید را خنثی و از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کنند؛ درنتیجه برخلاف شکر، شیرین‌کننده‌های مصنوعی در تخریب دندان‌ها اثر چندانی نمی‌گذارند؛ ازاین‌رو، مصرف شکلات‌ها و آدامس‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی درمقایسهبا انواع دارای شکر معمولی مفید‌تر هستند.
آسپارتام؛ سردرد، افسردگی و تشنج
آسپارتام جایگزینی برای قند و از خویشاوندان شیمیایی نزدیک دی‌پپتید و آسپارتیل و ال فنیل آلانین است. هر دی‌پپتید ترکیبی از دو اسیدآمینه است که آجرهای ساختمانی پروتئین هستند. آسپارتام برخلاف ساکارید و سیکلامات که بدون تغییر از بدن دفع میشوند، به اسیدهای آمینه‌ی طبیعی سازنده‌اش تجزیه و آن‌ها نیز به‌نوبه‌ی خود در مسیرهای سوخت‌و‌ساز معمولی بدن به اجزای کوچک‌تری شکسته میشوند.
شیرینی آسپارتام ۲۰۰ برابر بیشتر از ساکاروز (قند معمولی) است. آسپارتام گروه عاملی الکلی (در اینجا کربوکسیلیک اسید)، گروه عاملی آمینی، گروه عاملی آمیدی، گروه عاملی استری و یک حلقه بنزن (C6H6) دارد. فرمول مولکولی آسپارتام C14H18N2O5 و جرم مولی آسپارتام ۲۹۴/۰۹ است. آسپارتام از اجزایی به نام «اسیدهای آمینه» گرفته میشود.
اسیدهای آمینه نوعی از ترکیبات شیمیایی هستند که گیاهان و حیوانات آن‌ها را به‌کار می‌برند تا پروتئین لازم برای حیات آن‌ها را تولید کنند. از حدود بیست نوع اسیدآمینه که به‌صورت طبیعی به‌دست می‌آیند، دو نوع آن‌ها برای تولید آسپارتام استفاده میشود: اسید آسپارتیک و ال فنیل آلانین. اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آسپارتام در طبیعت به‌تنهایی یافت میشوند؛ اما خود آسپارتام در طبیعت نیست و به‌دست بشر تولید میشود. آسپارتام به دو روش «تخمیر» و «ترکیب شیمیایی» تولیدشدنی است.
برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام ممکن است در برخی افراد علائم ناخوشایندی مانند سردرد و افسردگی و تشنج ایجاد کنند. بیشتر مطالعات هیچ ارتباطی بین آسپارتام و سردرد پیدا نکردند؛ اما دو مورد اشاره کردند که برخی از افراد حساسیت بیشتری درمقایسهبا دیگران دارند. این تنوع فردی ممکن است درباره‌ی تأثیرات آسپارتام بر افسردگی نیز اعمال شود. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به اختلالات خلقی ممکن است علائم افسردگی را در پاسخ به مصرف آسپارتام تجربه کنند. همچنین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی خطر تشنج بیشتر افراد را افزایش نمی‌دهد؛ بااین‌حال، مطالعهای افزایش فعالیت مغز را در کودکان مبتلا به تشنج در غیاب گزارش کرد.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی؛ ایمنی و عوارض جانبی
شیرین‌کننده‌های مصنوعی معمولا برای مصرف انسان بی‌خطر تلقی میشوند. مقام‌های ایالات متحده و بین‌المللی آن‌ها را به‌دقت آزمایش و تنظیم می‌کنند تا مطمئن شوند برای مصارف خوردنی و آشامیدنی بی‌خطر هستند. باوجوداین، گفته شده است برخی از افراد باید از مصرف آن‌ها خودداری کنند. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به اختلال متابولیک نادر فنیل کتونوریا (PKU) نمی‌توانند اسیدآمینه‌ی فنیل آلانین را متابولیزه کنند که در آسپارتام وجود دارد.
بیماری فنیل کتونوری نقص متابولیکی مادرزادی نادر است. اختلال اصلی در این بیماری تجمع اسیدآمینه‌ی فنیل آلانین در مایعات بدن و سیستم عصبی است. تجمع این اسیدآمینه به‌دلیل فقدان آنزیم موردنیاز برای تبدیل فنیل آلانین به تیروزین رخ می‌دهد. تجمع غیرطبیعی این اسیدآمینه در بدن کودک خطرناک است و به بروز اختلالاتی در مغز و پوست منجر میشود. تجمع اسیدآمینه فنیل الانین در بدن کودک باعث عقب‌ماندگی ذهنی میشود؛ بنابراین، کسانی که PKU دارند، باید از آسپارتام اجتناب کنند.
به‌علاوه، برخی از افراد به سولفونامیدها، دسته‌ای از ترکیبات که ساخارین به آن‌ها تعلق دارد، حساسیت دارند. ازنظر آنان، ساخارین ممکن است به مشکلات تنفسی یا اسهال منجر شود. افزون‌بر‌این، شواهد در حال رشد نشان می‌دهد که برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند سوکرالوز حساسیت به انسولین را کاهش و باکتری‌های روده را تحتتأثیر قرار می‌دهند.
نتیجه‌گیری درباره‌ی شیرین‌کننده‌های مصنوعی
به‌طورکلی، استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی خطرات کمی را به‌همراه دارد و حتی ممکن است فوایدی برای کاهش وزن و کنترل قندخون و سلامت دندان داشته باشد. اگر از شیرین‌کننده‌های مصنوعی برای کاهش میزان شکر اضافه‌شده در رژیم غذایی خود استفاده کنید، بسیار مفید هستند.
همان‌طورکه گفته شد، احتمال تأثیرات منفی به‌تنهایی متفاوت است و به نوع شیرین‌کننده‌ی مصنوعی مصرف‌شده بستگی دارد. برخی از افراد ممکن است بعد از مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی احساس بدی داشته باشند یا اثرات منفی را تجربه کنند؛ حتی اگر اکثر افراد بتوانند آن‌ها را تحمل کنند. همچنین، اگر می‌خواهید از مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی خودداری کنید، سعی کنید از شیرین‌کننده‌های طبیعی استفاده کنید.
نظرات