کوسه‌های سرچکشی برای حفظ گرما در اعماق آب، نفسشان را حبس می‌کنند

حتی ماهی‌ها نیز گاهی نفس خود را در آب سرد، تاریک و عمیق حبس می‌کنند.

کوسه‌های سرچکشی صدفی که در نزدیکی هاوایی زندگی می‌کنند، روزهای خود را در آب‌های سطحی گرم می‌گذرانند؛ اما هنگام شب، در اعماق اقیانوس سرد، صدها متر زیر آب ماهی مرکب و طعمه‌های دیگر را شکار می‌کنند. پژوهشگران ۲۲ اردیبهشت در نشریه ساینس گزارش دادند که کوسه‌های سرچکشی ممکن است با توقف فعالیت آبشش‌هایشان حین شنا در اعماق آب، گرمای بدنشان را در آب‌های سرد حفظ کنند. این حیوانات دراصل هر مرتبه، تقریبا یک ساعت «نفسشان را حبس می‌کنند.»

دانشمندان می‌دانند که نهنگ‌ها و سایر پستانداران شناگر در اعماق آب، نفسشان را حبس می‌کنند. اما مارک رویر، پژوهشگر فیزیولوژی و رفتار کوسه در دانشگاه هاوایی در مانوآ می‌گوید: «این نخستین‌بار است که چنین رفتاری در ماهی شناگر در اعماق آب مشاهده می‌شود.»

کوسه‌ها و سایر ماهی‌ها خون‌سرد هستند؛ بدین معنی که گرمای آب اطراف آن‌ها تا حد زیادی دمای بدنشان را کنترل می‌کند. ماهی‌ها هنگام تنفس ازطریق آبشش‌هایشان که اکسیژن را از آب عبوری می‌گیرند، گرمای زیادی را از دست می‌دهند و به‌دست می‌آورند.

رویر می‌گوید: «آبشش‌ها مانند رادیاتورهای غول‌پیکری هستند که به سر کوسه‌ها بسته شده‌اند. به‌همین دلیل، بسیاری از گونه‌های کوسه در مناطق استوایی معمولا به عمق بیش از صد متر نمی‌روند و تمایل دارند در سطح اقیانوس شنا کنند؛ جایی که دمای آب در حدود ۲۶ درجه‌ی سانتی‌گراد است. اما برچسب‌های چسبیده به کوسه‌های سرچکشی صدفی، گونه‌ای که در آب‌های ساحلی سرتاسر مناطق استوایی یافت می‌شود، نشان داد که این حیوانات شبانه به‌مدت یک ساعت تا عمق هزار متری زیر سطح آب شنا می‌کنند.

در چنین عمقی از دریا، دمای آب می‌تواند تا ۵ درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش یابد. چنین دمایی برای کوسه‌های گرمسیری بسیار سرد است؛ درنتیجه رویر و همکارانش برای آنکه بفهمند این حیوانات چگونه دمای سرد اعماق دریا را تحمل می‌کنند، ابزارهای مخصوصی را به پشت کوسه‌هایی که برای جفت‌گیری در خلیج کم‌عمق اوآهو تجمع کرده بودند، وصل کردند.

حسگرهای نصب‌شده به کوسه‌ها، نحوه‌ی حرکت، عمق شناکردن و تغییرات دمای داخلی آن‌ها را به‌مدت ۲۳ روز ردیابی کردند. رویر می‌گوید: «این کار به‌نوعی مانند اتصال دستگاه پوشیدنی فیت‌بیت به کوسه‌ها بود و به من اجازه داد تا جزئیات دقیقی را درباره‌ی فعالیت آن‌ها به‌دست بیاورم.»

به‌گفته‌ی رویر، داده‌ها نشان داد که کوسه‌ها در شیرجه‌های V-شکل به زیر آب می‌‌رفتند و پس از فرورفتن تا عمق صدها متر، مانند موشک به سطح آب بازمی‌گشتند. بااین‌حال به‌طرز عجیبی دمای بدن کوسه‌های شناگر در اعماق آب، برای مدت زیادی تقریبا بدون تغییر باقی ماند. فقط زمانی که کوسه‌ها سرعت بازگشتشان را در عمق ۲۹۰ متری، جایی که آب کمی خنک‌تر از سطح دریا است، آهسته کردند، دمای بدنشان به‌طور متوسط ۲٫۸ درجه سانتی‌گراد کاهش یافت.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که کوسه‌ها مجبور بودند در بخش عمده‌ای از زمان شنای خود، از به‌کارگیری آبشش‌هایشان امتناع ورزند تا گرمای بدنشان را حفظ کنند. فقط وقتی کوسه‌ها از نظر دمایی به عمق ایمن‌تری بازگشتند، ممکن است آبشش‌هایشان را دوباره فعال کرده باشند و برای نخستین‌بار درطول یک ساعت شنا، اکسیژن دریافت کنند.

جولیا اسپات، بوم‌شناس کوسه در دانشگاه کمبریج می‌گوید حفظ دمای بدن حین شنای عمیق می‌تواند به کوسه‌ها کمک کند تا به سرعت در اعماق اقیانوس حرکت کنند. او می‌افزاید هرچند «قطعا محتمل است» که کوسه‌های سرچکشی حفظ دما را با توقف فعالیت آبشش‌ها انجام دهند، دانشمندان باید با استفاده از دوربین‌ها یا ابزارهای دیگر، شواهد مستقیمی برای اثبات صحت این فرض به‌دست آورند.

دست‌کم یک ویدئو از شنا در اعماق دریا، فرضیه‌ی کنونی را تایید می‌کند. پژوهشگران در مقاله‌ی خود خاطرنشان کردند که در فیلمی ضبط‌شده در چند سال پیش، به‌نظر می‌آمد آبشش‌های یک کوسه‌ی سرچکشی صدفی که در عمق هزار متری نزدیک تانزانیا پرسه می‌زد، بسته است. این ویدئو همراه با یافته‌های مطالعه‌ی جدید، مبنی بر اینکه سرچکشی‌ها گرمای بدنشان را حفظ می‌کنند، رویر را بسیار مطمئن می‌کند که این کوسه‌ها درواقع نفسشان را حبس می‌کنند. وی می‌گوید یافته‌ی آن‌ها به وضوح نشان می‌دهد که این گونه چقدر خارق‌العاده است.