معمای پرواز ۳۷۰ مالزی ۱۰ ساله شد؛ چرا سرنوشت هواپیمای گمشده هنوز نامعلوم است؟

ده سال پیش در تاریخ ۸ مارس ۲۰۱۴ (۱۷ اسفند ۱۳۹۲)، پرواز ۳۷۰ خطوط هوایی مالزی با ۲۳۹ سرنشین از کوالالامپور به سمت پکن به پرواز درآمد و دیگر هرگز دیده نشد. یک دهه بعد، سرنوشت هواپیما همچنان مشخص نشده و راز ناپدید‌شدن غم‌انگیز آن، به یکی از بزرگ‌ترین و عجیب‌ترین اسرار هوانوردی از زمان ناپدید شدن هواپیمای آملیا ارهارت در سال ۱۹۳۷ تبدیل شده است.

پس از ناپدید شدن MH370 جستجوی گسترده‌ای آغاز شد که چهار سال ادامه و میلیون‌ها دلار هزینه داشت. حتی پس از پایان‌یافتن تلاش‌های رسمی برای پیدا کردن هواپیما، کارآگاهان آماتور به تلاش برای پیدا کردن هواپیمای بدفرجام که کمتر از ۴۰ دقیقه پس از پرواز از رادار محو شد، ادامه دادند.

اما آیا با گذشت ده سال، معمای حادثه‌ای که برای پرواز ۳۷۰ مالزی رخ داد، در آستانه‌ی حل‌شدن قرار دارد؟ یا حداقل مشخص شده است که لاشه هواپیما کجا می‌تواند باشد؟ برخی از جستجوگرانی که در دهه گذشته برای حل این معما تلاش کرده‌اند، می‌گویند بله.

ریچارد گادفری، مهندس هوافضای بازنشسته‌ی اهل بریتانیا و خالق سایت جستجو برای MH370 که بخش زیادی از ده سال گذشته را به این سوال پرداخته است، می‌گوید برای پیدا کردن پرواز ۳۷۰ مالزی فقط یک جستجوی دیگر در مکان مناسب لازم است.

وینسنت لین، پژوهشگر سابق موسسه مطالعات دریایی و جنوبگان (IMAS) در دانشگاه تاسمانیا در استرالیا نیز که مقالات زیادی را درمورد هواپیمای گمشده منتشر کرده است، اطمینان دارد که مکان هواپیما معما نیست. لین می‌گوید: «موقعیت دقیق MH370 در حفره بسیار عمیق ۶۰۰۰ متری در حدود ۱۵۰۰ کیلومتری غرب پرث (استرالیا) و در امتداد طول جغرافیایی پنانگ (مالزی) قرار دارد. در این مکان تمام شواهد با هم جور در می‌آید.» اما در شرایطی که سال‌ها جستجوی رسمی چیزی پیدا نکرده است، چگونه گادفری و لین درمورد مکان دقیق هواپیما تا این حد اطمینان پیدا کرده‌اند؟

پرواز شماره ۳۷۰ خطوط هوایی مالزی در سال ۱۲:۴۱ ظهر ۸ مارس ۲۰۱۴ فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور را ترک کرد و قرار بود در ساعت ۶:۳۰ صبح به وقت محلی به فرودگاه بین‌المللی پکن برسد. اما آنچه پس از آن رخ داد، تحلیگران را سردرگم کرده است.

به گزارش بی‌بی‌سی، آخرین باری که خبری از هواپیما وجود داشت، مربوط به زمانی بود که خلبانان پرواز با کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی در کوالالامپور ارتباط برقرار کردند تا اعلام کنند هواپیما درحال حرکت به سمت حریم هوایی کشوری دیگر در مسیر پکن است.

الساندرا بونومولو، کارگردان مستند جدیدی درمورد ناپدید شدن MH370 با عنوان: «چرا هواپیماها ناپدید می‌شوند: جستجو به دنبال MH370» در پادکست اخیر بی‌بی‌سی گفت هواپیما پس از ۴۰ دقیقه از رادار غیرنظامی ناپدید شد. طبق توضیحات وی، دقایقی قبل، ارتباطاتی میان خلبانان و کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی در کوالالامپور وجود داشت که مکالمه‌ی کوتاهی با هم رد و بدل کردند و گفتند درحال واردشدن به حریم هوایی کشوری دیگر، یعنی ویتنام هستند. پس از آن «شب بخیر»، کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی در مالزی می‌دانستند دیگر مسئول هواپیما نیستند، زیرا وارد حریم هوایی کشور دیگری شده است.

بونومولو می‌گوید، هواپیما در مرز میان حریم هوایی مالزی و ویتنام ناپدید شد و ارتباط آن با کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی به کلی قطع شد. این جا است که معما شروع می‌شود.

مالزی به‌عنوان کشور مالک هواپیما مسئول جستجو به دنبال پیدا کردن هواپیمای گمشده بود، اما به درخواست دولت مالزی، این تلاش تحت هدایت اداره ایمنی حمل و نقل استرالیا (ATSB) انجام شد. براساس گزارشی از ATSB، جستجو در ۱۷ مارس ۲۰۱۴ آغاز شد و به مدت ۱۰۴۶ روز ادامه داشت و در تاریخ ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۸ پایان یافت.

گزارش مفصلی که بعداً توسط ATSB منتشر شد، تکه‌های بیشتری به معمای مربوط به آنچه پرواز ۳۷۰ مالزی پس از قطع گفتگو با کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی در آن شب سرنوشت‌ساز انجام داد، افزود و اشاره کرد که تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های ارتباطی ماهواره و رادار نشان داد هواپیما تا ۷ ساعت دیگر به پرواز خود ادامه داد. آخرین موقعیت هواپیما در انتهای شمالی سوماترا توسط سیستم‌های نظارتی فعال در آن شب، شش ساعت پیش از پایان پرواز در جنوب اقیانوس هند ثبت شد.

طبق گزارش، به غیر از این موارد، جستجوگران اطلاعات دقیق بسیار محدودی درمورد مکان هواپیما داشتند. جستجوهای سطحی و زیر آبی چند میلیون کیلومتر را پوشش داد و گفته می‌شود بزرگ‌ترین جستجو در تاریخ هوانوردی بوده است. با‌این‌حال، هواپیما هرگز پیدا نشد.

معمای مربوط به پرواز ۳۷۰ مالزی با بحث درمورد علت گم شدن هواپیما عمیق‌تر می‌شود. آیا هواپیما ربوده شد؟ آیا هواپیما دچار نقص فنی شده بود؟ یا شاید خلبان آن زاهاری احمدشاه ۵۳ ساله به نحوی در اتفاقاتی که رخ داد، نقش داشت؟ این تئوری‌ها و خصوصا این ایده که احمدشاه ممکن است دست به خودکشی و قتل زده باشد، در گزارش‌های رسانه‌ای در ماه‌ها و سال‌های اولیه پس از ناپدید شدن هواپیما منتشر شد.

گادفری و لین هر دو معتقدند که دست داشتن خلبان در این رخداد بعید نیست. گادفری می‌گوید: «کاپیتان شبیه‌ساز پروازی در خانه‌اش داشت که در آن، پرواز تا تمام‌شدن سوخت را در اقیانوس هند شبیه‌سازی کرده بود.» گزارش نهایی ATSB نیز موضوع شبیه‌سازی را تایید می‌کند و می‌گوید شبیه‌ساز پرواز احمدشاه ۶ هفته پیش از پرواز ۸ مارس ۲۰۱۴ برای ترسیم مسیری تا حدی شبیه به مسیر پرواز MH370 استفاده شده است که در آن، هواپیما از کوالالامپور برخاسته و به سمت تنگه‌ی مالاکا حرکت کرده و با چرخش به چپ به سمت جنوب اقیانوس هند می‌رود.

اما در این صورت، چرا خلبان تصمیم گرفت هواپیمای خود را ساقط کند؟ پاسخ ممکن است هرگز مشخص نشود، اما مستند بی‌بی‌سی درمورد MH370 (که گادفری در آن حضور دارد) به گزارش‌هایی درمورد سلامت روان خلبانان خطوط هوایی و شیوع بالای افسردگی به عنوان انگیزه احتمالی ماموریت خودکشی اشاره می‌کند که در برخی از مطالعات مستند شده است.

به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای که در مجله‌ی Environmental Health منتشر شد، نشان داد ۱۳٫۵ درصد از ۱۴۳۰ خلبانی که در حوالی روزهای نزدیک نظرسنجی به عنوان خلبان کار کرده بودند، نشانه‌های افسردگی را داشتند، درحالی‌که ۴٫۱ درصد (۷۵ نفر) از آن‌ها گزارش می‌کردند طی دو هفته گذشته افکار خودکشی داشته‌اند.

گادفری و لین هر یک برای یافتن محل نهایی لاشه پرواز ۳۷۰ مالزی تلاش کرده‌اند. تلاش‌های گادفری شامل مطالعه سیگنال‌های WSPR شب ناپدیدشدن هواپیما بود. رادیوآماتورها دائما سیگنال‌های آزمایشی را ارسال و داده‌های سیگنال را ثبت می‌کنند. آن‌ها ده‌ها سال است این کار را انجام می‌دهند و به‌گفته‌ی گادفری این داده‌ها بسیار مهم هستند، زیرا وقتی هواپیما از سیگنال رادیویی عبور می‌کند، سیگنال را دچار اختلال می‌کند و از روی آن اختلال می‌توانید حضور هواپیما را ردیابی کنید.

گادفری توضیح می‌دهد: «بنابراین، به ۸ مارس ۲۰۱۴ برگشتم و کل سیگنال‌ها را دانلود کردم. هزاران مورد از آن‌ها وجود دارد و من از آخرین نقطه شناخته‌شده MH370 که رادار مشخص کرده بود، شروع و مسیر آن را دنبال کردم. نتایج ردیابی من با داده‌های ماهواره‌ای پرواز ۳۷۰ مالزی و داده‌های بوئینگ و داده‌های اقیانوس‌شناسی مطابقت دارد.»

تمام این تلاش‌ها ازجمله ترکیب مجموعه داده‌های مختلفی که قبلا در حوزه‌های جداگانه نگهداری می‌شد، گادفری را به این نتیجه رساند که هواپیما در ۱۵۰۰ کیلومتری غرب پرث استرالیا قرار دارد. گادفری می‌گوید: «محل سقوط MH370 که توسط فناوری WSPR تعریف شده است، درون دایره‌ای به شعاع ۳۰ کیلومتر و در مرکز ۲۹٫۱۲۸ درجه جنوبی و ۹۹٫۹۳۴ درجه شرقی قرار دارد. این ناحیه در ۱۵۶۰ کیلومتری غرب پرث استرالیا واقع شده است. فقط یک جستجوی دیگر در این منطقه لازم است تا MH370 پیدا شود.»

در همین حال، لین می‌گوید هواپیما در غرب پرث و در امتداد طول جغرافیایی پِنانگ مالزی پیدا خواهد شد. پنانگ زادگاه خلبان بود و هواپیما در ساعات پس از انحراف از مسیر خود به آن سمت رفته بود تا شاید احمدشاه برای آخرین بار آنجا را ببیند.

لین معتقد است مکان دقیق پرواز ۳۷۰ مالزی و مسیر پرواز برنامه‌ریزی‌شده آن از اطلاعات شبیه‌ساز خلبان رمزگشایی شده است. لین نیز به اطلاعات زیادی که از ۸ مارس ۲۰۱۴ بررسی کرده، اشاره می‌کند که از تئوری مکان پیشنهادی او مانند دنباله ۳۰۰ کیلومتری از ناهنجاری‌های ابری که با مسیر نهایی پرواز MH370 ارتباط دارد، حمایت می‌کند. او می‌گوید: «این نتیجه‌ی کار خلبانی بود که می‌خواست با پرواز کردن در میان ابرها پنهان شود، اما درعوض خطی طولانی از ناهنجاری‌های بسیار قابل مشاهده در تصاویر ماهواره‌ای برجای گذاشت.»

لین می‌گوید فقط یک نفر در آن هواپیما وجود دارد که می‌توانست آن مسیر پرواز مخفی و مکان فرود را که برای وی اهمیت شخصی داشت، در امتداد طول جغرافیایی پنانگ طرح‌ریزی کند.

به‌عقیده‌ی لین، بزرگ‌ترین چالش برای یافتن نهایی هواپیما این است که کنکاش موشکافانه درمورد هر مکان پیشنهادی جدیدی معمولا توسط مقاماتی که بر ادامه‌ی جستجو در منطقه‌ی معروف به «قوس هفتم» تمرکز دارند، رد می‌شود.

همانطور که اسناد ATSB توضیح می‌دهند، براساس تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و مدل‌سازی انحراف هواپیما، تصور می‌شود که MH370 در منطقه قوس هفتم سوختش تمام شده و سقوط کرده است؛ اما لین می‌گوید قوس هفتم مکان درستی نیست، زیرا مبتنی بر این تصور غیرممکن است که هواپیمایی که سوختنش تمام می‌شود، سریع و با شتاب سقوط می‌کند، اما حتی یک تکه بقایا از آن در آن منطقه دیده نشده است.

حرف‌هایی از جستجوهای بیشتر برای یافتن MH370 به میان آمده است. مکان‌یابی لاشه هواپیما به حل بسیاری از معماها و پرسش‌های مهم درمورد این پرواز کمک می‌کند که شاید مهم‌ترین آن‌ها این باشد که هنگام ناپدید شدن هواپیما چه کسی هواپیما را هدایت می‌کرد.

گادفری می‌گوید: «تا زمانی که لاشه و جعبه سیاه را پیدا نکنیم، نمی‌توانیم این معما را حل کنیم. پیدا کردن لاشه هواپیما و بررسی نمونه‌های دی‌ان‌ای اسکلت‌های درون کابین به ما این امکان را می‌دهد که بدانیم در کابین خلبان چه کسی بوده است. تنها در این صورت است که می‌توانیم از این رویداد درس بگیریم و هوانوردی را در آینده ایمن‌تر کنیم. لاشه هواپیما احتمالا حداقل ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ متر زیر آب و در محیطی عمیق، تاریک و بسیار سرد است که حتی با گذشت ۱۰ سال، مکانی ایده‌آل برای حفظ شواهد است.»