در روزهای پایانی سال ۲۰۲۴، وقت آن رسیده که ببینیم کدام‌یک از اخبار و مقاله‌های بخش علمی زومیت از نگاه شما جذابیت بیشتری داشته‌اند. دنیای علم در سال ۲۰۲۴ با کشفیات و پژوهش‌های هیجان‌انگیز و تأثیرگذاری همراه بود که هرکدام به نحوی دنیای علم را به چالش کشیدند و مسیرهای جدیدی را به‌روی پژوهشگران گشودند.
از پیشرفتهای شگرف در عرصه فضا گرفته تا مطالعه‌های شگفت‌انگیز در دنیای محیط‌زیست، باستان‌شناسی و پزشکی، سال ۲۰۲۴ شاهد تحولاتی عظیم بود و توجه بسیاری از دانشمندان و علاقه‌مندان به علم را جلب کرد.
پربازدیدترین اخبار و مقالات علمی سال، از کشفیات جدید در دنیای حیات‌وحش، مانند مشاهده‌ی نهنگ قاتل در حال شکار کوسه سفید تا پروژه‌های فضایی عظیم مانند آمادگی موشک نیوگلن بلو ارجین برای پرتاب و همچنین، دستاوردهای بزرگ در محیط‌زیست و باستان‌شناسی، مطالب جذاب و آموزنده‌ای را در بر می‌گیرد. کشفیات شگفت‌انگیز سال، هرکدام به نوبه‌ی خود تأثیرات بسیاری بر دنیای امروز و فردای ما خواهند داشت.
در ادامه، همراه ما باشید تا با ۱۵ مقاله‌ی پربازدید و جالب بخش علمی زومیت که در سال ۲۰۲۴ توجه شما را به خود جلب کردند، آشنا شویم و در واپسین روزهای این سال پربار، به‌همراه هم نگاهی تازه به جالب‌ترین دستاوردهای علمی بیندازیم.
۱۵. برای اولین‌بار یک اورکا به‌تنهایی در حال شکار کوسه سفید بزرگ مشاهده شد
در سال ۲۰۲۴ دانشمندان برای اولین‌بار موفق شدند یک اورکا یا نهنگ قاتل را در حال شکار کوسه سفید بزرگ مشاهده کنند. این شکار که در کرانه‌های آفریقای جنوبی رخ داد، نشان داد نهنگ‌های قاتل حتی به‌تنهایی از توانایی شکار کوسه‌های سفید برخوردار هستند. استاربورد، نهنگ قاتل ماده، در مدت زمانی کمتر از دو دقیقه یک کوسه سفید را درید و کبد چرب و مغذی او را جدا کرد. این رفتار نهنگ‌ها که به شکار کبد کوسه‌ها متمرکز است، به دلیل ارزش غذایی بالای آن، به‌عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین رفتارهای ثبت‌شده در دنیای حیات‌وحش شناخته شد.
اما تعداد کوسه‌های سفید در منطقه از زمان آغاز شکارها کاهش یافته و دانشمندان نگران پیامدهای زیست‌شناختی این موضوع هستند. شکار کوسه‌های سفید بزرگ زیست‌بوم را دگرگون می‌کند: کاهش جمعیت کوسه‌ها باعث افزایش فوک‌ها و رقابت غذایی میان آن‌ها شده که به‌ویژه بر جمعیت‌های آسیب‌پذیر تأثیر منفی می‌گذارد. نهنگ‌های قاتل که به‌خاطر هوش بالا و توانایی یادگیری سریع مشهورند، اگر بیشتر در این منطقه مستقر شوند، با سرعتی چشمگیر محیط را تغییر می‌دهند. این مقاله که پانزدهمین مقاله‌ی پربازدید زومیت در سال ۲۰۲۴ است، ابعاد جدیدی از پیچیدگی رفتاری نهنگ‌های قاتل و تأثیر آن‌ها بر طبیعت را آشکار می‌کند.
۱۴. موشک نیوگلن بلو ارجین برای اولین پرتاب خود آماده می‌شود
چهاردهمین مقاله‌ی پربازدید سال ۲۰۲۴، روند پیشرفت فناوری موشکی و رقابت بخش خصوصی در عرصه‌ی فضا را به تصویر می‌کشد. بلو ارجین، شرکت فضایی جف بیزوس، حدود دو ماه پیش برای اولین بار موشک نیوگلن، سومین پرتابگر سنگین تجاری آمریکا را به سکوی پرتاب منتقل کرد. انتقال بوستر بزرگ این موشک با قطر ۷ متر و وزن بسیار زیاد، توسط وسیله‌ی حمل خاصی به نام «گرت» انجام شد.
موشک عظیم بلو ارجین طبق وعده‌ها قرار است تا پیش از پایان سال ۲۰۲۴ پرتاب شود؛ اما درحالی‌که کمتر از یک هفته تا پایان سال زمان باقی مانده، هنوز تاریخ دقیقی برای اولین پرواز نیوگلن اعلام نشده است. پیش از آنکه موشک از روی سکو برخیزد، برخی آزمایش‌ها نظیر احتراق ثابت و تمرین خیس باید انجام شوند.
۱۳. تکمیل بزرگ‌ترین پروژه تخریب سد در آمریکا؛ دومین رود بزرگ کالیفرنیا پس از یک‌قرن احیا شد
تخریب چهار سد رودخانه‌ی کلمث که بزرگ‌ترین پروژه حذف سد در تاریخ آمریکا است، پس از یک قرن به احیای این رودخانه ختم شد. این اقدام که در اوت ۲۰۲۴ تکمیل شد، به بازگشایی بیش از ۶۴۴ کیلومتر از رودخانه و بازگشت ماهی‌های سالمون انجامید. رودخانه کلمث که زمانی سومین رودخانه بزرگ تولیدکننده سالمون در غرب آمریکا بود، به دلیل سدسازی با کاهش شدید جمعیت ماهی‌ها و آسیب به زیست‌بوم مواجه شده بود. قبایل یوروک و کاروک که زندگی و فرهنگشان با این رودخانه گره خورده، دهه‌ها برای حذف سدها مبارزه کردند. این اقدام علاوه‌بر احیای زیستگاه، نمادی از بازپس‌گیری سرزمین و فرهنگ برای بومیان به حساب می‌آید.
احیای منطقه شامل بازسازی ۸۹۰ هکتار زمین و کاشت ۱۸ میلیارد بذر گیاهان بومی بود که با همکاری بومیان انجام شد. این پروژه شگفت‌انگیز، بازگشت گونه‌های گیاهی و جانوری به منطقه را ممکن ساخت. همچنین، مردم بومی که زمانی از سرزمین خود جدا شده بودند، اکنون در این احیا نقشی کلیدی دارند. این پروژه که سیزدهمین مقاله‌ی پربازدید زومیت در سال ۲۰۲۴ بود، اهمیت همزیستی انسان و طبیعت و قدرت بازسازی محیط‌زیست با همکاری جوامع محلی را به ما یاد‌آوری می‌کند.
۱۲. جام جهانی در ارتفاع ۳۵۰ متری؛ عربستان درصدد ساخت استادیوم فوتبال برفراز شهر لاین است
خبر ساعت استادیوم مخصوص پروژه‌ی لاین عربستان سعودی، دوازدهمین مقاله پربازدید زومیت در سال را به خود اختصاص داد. این کشور که اکنون به‌طور رسمی میزبانی جام جهانی سال ۲۰۳۴ را به‌دست آورده، قصد دارد برای برگزاری بازی‌های این رقابت، ورزشگاهی نوآورانه در شهر آینده‌نگرانه‌ی لاین بسازد. لاین، آسمان‌خراشی افقی با ساختاری آیینه‌ای در شمال غربی عربستان، برای سکونت ۹ میلیون نفر طراحی شده و بخشی از پروژه عظیم نئوم محسوب می‌شود. ورزشگاه این شهر که در ارتفاع ۳۵۰ متری احداث خواهد شد، از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کند و به رستوران‌ها و هتل‌های درون لاین نیز متصل است.
ورزشگاه نئوم با ظرفیت بیش از ۴۵ هزار نفر، به پیشرفته‌ترین فناوری‌ها مجهز خواهد شد و تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد را برای تماشاگران و بازیکنان فراهم خواهد کرد. ساخت این ورزشگاه از سال ۲۰۲۷ آغاز و تا سال ۲۰۳۲ تکمیل می‌شود. عربستان با این پروژه می‌خواهد نه‌تنها از تجربه‌ی قطر در میزبانی جام جهانی پیشی بگیرد، بلکه منحصربه‌فردترین ورزشگاه جهان را ارائه دهد. این ورزشگاه بخشی از برنامه عربستان برای ساخت ۱۵ استادیوم جدید جهت میزبانی مسابقات است.
۱۱. چرا پرتقال را در توری‌های قرمز می‌فروشند؟
یازدهمین مقاله‌ی پربازدید سال ما، توضیح می‌دهد که چرا پرتقال‌ها اغلب در توری‌های قرمز فروخته می‌شوند. این ترفند هوشمندانه رنگ پرتقال را پررنگ‌تر و جذاب‌تر و حتی میوه‌های نارس را رسیده‌تر جلوه می‌دهد. این پدیده بر اساس «توهم کانفتی» رخ می‌دهد که در آن، مغز ما رنگ‌های اطراف را ترکیب می‌کند تا رنگ اصلی را تغییر دهد. به همین دلیل، پرتقال در توری قرمز، نارنجی‌تر و لیمو در توری زرد، زردتر به نظر می‌رسند.
مطالعه‌ای توسط کارل گگنفورتنر، روان‌شناسی آلمانی، نشان داد که این توهم نوری چگونه بر ادراک ما تأثیر می‌گذارد. او تجربه‌ی خود را از خرید پرتقال در توری نارنجی توصیف کرده که پس از بازکردن، رنگ آن زردتر شده است. این روش مدت‌ها است توسط فروشندگان برای جذاب‌کردن میوه‌ها و سبزیجاتی مثل لیمو، پیاز و کدو استفاده می‌شود، اگرچه تأثیر آن بر افزایش فروش هنوز مشخص نیست.
۱۰. چرا میخ در آب فرو می‌رود، اما کشتی‌ها روی سطح آب شناور می‌مانند؟
دهمین مقاله‌ی پربازدید سال، به توضیح این پرسش می‌پردازد که چرا میخ در آب فرو می‌رود اما کشتی‌های آهنی بزرگ شناور می‌مانند. مقاله می‌گوید اصل موضوع به چگالی و نیروی شناوری بازمی‌گردد. بر اساس اصل ارشمیدس، نیروی شناوری برابر است با وزن آب جابه‌جاشده توسط جسم. اگر چگالی جسم بیشتر از چگالی آب باشد، جسم در آب فرو می‌رود؛ مانند میخ. اما کشتی‌ها با وجود ساخته‌شدن از جنس فولاد، به دلیل داشتن فضای داخلی پر از هوا، چگالی کلی کمتری نسبت به آب دارند و همین امر آن‌ها را شناور نگه می‌دارد.
وقتی کشتی در آب قرار می‌گیرد، تا جایی فرو می‌رود که وزن آب جابه‌جاشده برابر وزن کشتی شود. اگر بار کشتی زیاد شود، بیشتر در آب فرو می‌رود. اما اگر فضای داخلی پر از هوا با اجسام سنگین جایگزین شود، کشتی نیز مانند میخ به زیر آب می‌رود. مقاله با توضیحی ساده، اصول علمی پشت این پدیده را به زبانی ساده برای همه تشریح می‌کند.
۹. پنل‌های خورشیدی در آلمان آن‌قدر زیاد شده‌اند که قیمت برق منفی شده است
خبری که نهمین مقاله‌ی پربازدید ۲۰۲۴ است، به اثرات افزایش بی‌سابقه‌ی پنل‌های خورشیدی در آلمان می‌پردازد. تولید بیش‌از‌حد انرژی خورشیدی باعث شده است که قیمت برق در ساعات اوج تولید به زیر صفر برسد. ظرفیت کل انرژی خورشیدی آلمان تا پایان سال ۲۰۲۳ به ۸۱٫۷ گیگاوات رسیده، در حالی که تقاضای مصرف تنها ۵۲٫۲ گیگاوات بوده است. با‌این وجود، مصرف‌کنندگان از این کاهش قیمت سودی نمی‌برند، زیرا مصرف بیشتر در ساعات غیرخورشیدی انجام می‌شود.
ناپایداری عرضه و تقاضا، چالش‌هایی برای توسعه‌ی انرژی خورشیدی نیز ایجاد کرده است. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که برای مصرف بیشتر انرژی تولیدی، باید روی ساخت باتری‌ها و بهبود زیرساخت‌های شبکه سرمایه‌گذاری شود. این اصلاحات می‌تواند به تدریج قیمت انرژی خورشیدی را افزایش دهد و به رشد مجدد ظرفیت تولید کمک کند.
۸. دانشمندان چهره آمنهوتپ سوم، فرعون باشکوه مصر را بازسازی کردند
هشتمین مقاله‌ی پربازدید علمی از بازسازی چهره‌ی آمنهوتپ سوم، یکی از باشکوه‌ترین فراعنه مصر، صحبت می‌کند. آمنهوتپ سوم که در دوران دودمان هجدهم بر مصر باستان حکومت می‌کرد، با پروژه‌های بزرگ معماری مانند معبد اقصر و تندیس‌های ممنون شناخته می‌شود. مومیایی او به دلیل دستبرد دزدان و رطوبت، آسیب زیادی دیده است. پژوهشگران برای بازسازی چهره‌ی او از داده‌های اسکلت و فناوری‌های پیشرفته استفاده کرده‌اند. بازسازی، چهره‌ای واقع‌گرایانه از فرعونی را ارائه می‌دهد که نماد دورانی طلایی در تمدن مصر است.
دانشمندان در این بازسازی با استفاده از داده‌های قدیمی و اسکن‌های مدرن، ویژگی‌های دقیق صورت آمنهوتپ سوم را بازسازی کردند. نتیجه شامل دو تصویر است: یکی ساده و علمی با جزئیات سیاه‌وسفید و دیگری، هنری‌تر که او را با مو، لباس سلطنتی و رنگ کامل نشان می‌دهد. این پروژه نه تنها به بازشناسی شکوه آمنهوتپ سوم کمک می‌کند، بلکه روش‌های جدیدی برای مطالعه فراعنه مصر ارائه می‌دهد.
۷. دانشمندان در عملیاتی رکوردشکن به عمق ۱٫۲ کیلومتری گوشته زمین نفوذ کردند
خبری که هفتمین مطلب پربازدید سال را به خود اختصاص داده، از نفوذ بی‌سابقه‌ی دانشمندان به عمق ۱٫۲ کیلومتری گوشته زمین و بازیابی سنگ‌های آن توضیح می‌دهد. گوشته، لایه‌ای نیمه‌جامد بین پوسته و هسته‌ی زمین است که مطالعه‌ی آن اطلاعات ارزشمندی درباره منشأ حیات، فعالیت‌های آتشفشانی و چرخه‌ی عناصر حیاتی مانند هیدروژن و کربن ارائه می‌دهد. این نمونه‌ها از پشته میانی اقیانوس اطلس، محل نفوذ سنگ‌های گوشته به کف دریا، استخراج شدند و برای نخستین بار، تصویری دقیق را از ترکیب و ساختار این لایه فراهم کردند.
دانشمندان کشف کردند که این سنگ‌ها شباهت بیشتری به سنگ‌های زمین اولیه دارند و اطلاعات مهمی درباره‌ی واکنش‌های شیمیایی مؤثر در پیدایش حیات ارائه می‌دهند. همچنین، تحلیل این نمونه‌ها نشان داد که گوشته در گذشته ذوب بیشتری داشته و نقش مهمی در تشکیل ماگما و تغذیه‌ی آتشفشان‌ها ایفا کرده است. این دستاورد علاوه‌بر کمک به درک بهتر تاریخ زمین، راهی برای بررسی ارتباط گوشته با فرآیندهای حیات‌بخش اولیه و فعالیت‌های زمین‌شناسی امروزی گشوده است.
۶. پرندگان هنگام پرواز بر فراز اقیانوس کجا استراحت می‌کنند؟
ششمین مقاله‌ی پربازدید ۲۰۲۴ به بررسی نحوه‌ی استراحت پرندگان هنگام پرواز طولانی‌مدت بر فراز اقیانوس‌ها می‌پردازد. برخی پرندگان می‌توانند بدون توقف و بال‌زدن مسافت‌های طولانی را طی کنند، اما برخی دیگر برای استراحت به مکان‌هایی مانند کشتی‌ها پناه می‌برند. پژوهش‌ها نشان داده است که پرندگان مهاجر مسیرهای پرواز خود را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که از شرایط باد مطلوب بهره ببرند و انرژی خود را حفظ کنند.
در مطالعه‌ای که در دریای مدیترانه انجام شد، محققان ۱۳ گونه پرنده را شناسایی کردند که در طول سفرهای خود روی کشتی‌ها فرود آمده و به‌طور متوسط ۴۲ دقیقه استراحت کرده‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که کشتی‌ها می‌توانند به‌عنوان ایستگاه‌های موقت برای استراحت پرندگان مهاجر عمل کنند، هرچند برای تحقیقات بیشتر در این زمینه به بررسی‌های بیشتری نیاز است.
۵. آویشن چه خواصی دارد؟
آویشن علاوه‌بر استفاده در آشپزی، خواص دارویی متعددی نیز دارد. «خواص آویشن» که پنجمین پربازدیدترین مقاله‌ی سال را به خود اختصاص داده، به‌طور کلی نشان می‌دهد که این گیاه می‌تواند در بسیاری از مسائل بهداشتی مفید باشد، ولی همچنان برای تأیید اثرات آن به تحقیقات بیشتری نیاز است. همچنین، با وجود فواید بسیار، مصرف آویشن باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد.
به‌طور خلاصه، گیاه آویشن با خاصیت ضدباکتریایی خود به درمان آکنه کمک می‌کند و در تسکین سرفه مؤثر است. همچنین، روغن آویشن به‌عنوان ضدعفونی‌کننده طبیعی و دافع حشرات شناخته می‌شود و در بهبود خلق‌وخو نیز نقش دارد. علاوه‌بر این، آویشن می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و در مبارزه با عفونت‌های باکتریایی و قارچی مفید باشد. همچنین، آویشن در تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب مؤثر است، اما شواهد علمی در این زمینه هنوز محدود به مطالعات آزمایشگاهی است.
۴. رازهای صخره النصله: سازه مرموز در قلب بیابان عربستان که از وسط شکافته شده است
صخره النصله، سازه‌ای سنگی و شگفت‌انگیز در بیابان عربستان سعودی که چهارمین مقاله‌ی پربازدید سال را به خود اختصاص داده، نه‌تنها به دلیل شکاف صاف و تقارن، بلکه به دلیل تاریخچه‌ی باستانی و شکل طبیعی خاصش مورد‌توجه قرار گرفته است. پژوهشگران بسیاری به دنبال کشف علت دقیق شکاف‌ها و ارتباط آن با تغییرات تکتونیکی و فرسایش طبیعی هستند.
صخره النصله از دو قطعه ماسه‌سنگی بزرگ و متقارن تشکیل شده است. این دو قطعه توسط شکافی نازک و صاف از هم جدا شده‌اند که هنوز منشأ آن مشخص نیست. برخی بر این باورند که شکاف ناشی از فعالیت‌های تکتونیکی یا فرآیندهای طبیعی مانند انجماد و انبساط آب در سنگ‌ها است. پایه‌های کوچکی که دو قطعه را نگه می‌دارند، باعث شده‌اند که صخره معلق به نظر برسد. در کنار این ویژگی‌ها، سنگ‌نگاره‌های قدیمی از اسب‌های عربی، بزهای کوهی و انسان‌ها روی صخره حک شده که قدمت دقیق آن‌ها هنوز مشخص نیست.
۳. سیاه‌دانه چه خواصی دارد و چه کسانی نباید آن را مصرف کنند؟
مقام سومین پربازدیدترین مقاله علمی زومیت در سال ۲۰۲۴، به خواص جادویی سیاه‌دانه تعلق می‌گیرد. مقاله به مزایا و معایب سیاه‌دانه پرداخته و توصیه‌هایی برای مصرف آن ارائه می‌دهد. سیاه‌دانه که به‌عنوان گیاهی دارویی شناخته می‌شود، خواص بسیاری برای سلامت انسان دارد. این گیاه حاوی ترکیبات مغذی از جمله پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر و ویتامین‌های مختلفی است.
سیاه‌دانه در طب سنتی برای درمان بیماری‌هایی از جمله برونشیت، آسم، دیابت، فشار خون بالا و مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که سیاه‌دانه ممکن است به سلامت قلب، کاهش التهاب و بهبود حافظه کمک کند. با‌این‌حال، اگرچه سیاه‌دانه برای بیشتر افراد بی‌خطر است، بعضی‌ها باید از مصرف آن خودداری کنند، از جمله زنان باردار و افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند. همچنین در صورت مصرف بیش‌از‌حد، ممکن است عوارضی نظیر مسمومیت ایجاد شود. بنابراین، پیش از مصرف سیاه‌دانه در مقادیر بالا، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۲. عربستان پروژه ساخت آسمان‌خراش ۱۷۰ کیلومتری را آغاز کرد
نایب قهرمان بخش علمی زومیت در سال ۲۰۲۴ نیز یکی از پروژه‌های جاه‌طلبانه‌ی عربستان سعودی است. عربستان در سال ۲۰۲۴ اعلام کرد که پروژه‌ی عظیم ساخت آسمان‌خراش «لاین» را آغاز کرده است. لاین قرار است شهری به طول ۱۷۰ کیلومتر، عرض ۲۰۰ متر و ارتفاع ۵۰۰ متر در دل بیابان‌های عربستان باشد.
ساخت سازه‌ی عظیم لاین به شکل آسمان‌خراش آینه‌ای، با وجود مشکلات زیست‌محیطی و حقوق بشری، به‌سرعت در حال پیشرفت است. در حال حاضر، عملیات خاک‌برداری و آماده‌سازی پایه‌ها با مقیاس عظیمی در حال انجام است و کار ۲۴ ساعته ادامه دارد. عربستان با ساخت لاین که یکی از مهم‌ترین طرح‌های ابرپروژه‌ی نئوم است، قصد دارد اقتصاد نفتی را به مقصد گردشگری تبدیل کند. فاز اول این پروژه در سال ۲۰۳۰ به اتمام خواهد رسید، اما هنوز مسیر طولانی برای تکمیل آن باقی مانده است.
۱. چرا اروپا در حال تخریب سدهای خود است؟
و اما هیجان‌انگیز‌ترین بخش: مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۴ مقام پربازدیدترین مقاله‌ی بخش علمی زومیت را به خود اختصاص داد، داستان تخریب سدهای رودخانه‌های اروپا را روایت می‌کند. در این مقاله، به پروژه‌های تخریب سد در فنلاند اشاره شده که باعث بازگشت ماهی‌ها و احیای زیست‌بوم‌های رودخانه‌ای شده است. بسیاری از سدهای قدیمی در اروپا دیگر کارایی اقتصادی ندارند و هزینه‌های نگهداری آن‌ها بیشتر از مزایایشان است. این پروژه‌ها نه تنها باعث احیای طبیعت، بلکه می‌توانند موجب بازگشت گردشگری و فعالیت‌های تفریحی در مناطق اطراف رودخانه‌ها شوند.
با تخریب سدها، رودخانه‌ها دوباره به جریان می‌افتند و زیست‌بوم‌ها بهبود می‌یابند. در‌حالی که موانع کوچک‌تر هم می‌توانند به حرکت موجودات زنده آسیب بزنند، مطالعات نشان می‌دهند که برداشتن سدها و موانع باعث بازگشت گونه‌های در‌معرض‌خطر و تقویت تنوع زیستی می‌شود. این روند در اروپا و ایالات متحده به سرعت در حال گسترش است و در آینده‌ی نزدیک، می‌تواند به احیای بیشتر رودخانه‌ها و محیط‌های طبیعی منجر شود.
همان‌طور که خواندید، سال ۲۰۲۴ دنیای علم را با کشفیات و پیشرفت‌هایی شگفت‌انگیزی مواجه و توجه جهانیان را به خود جلب کرد. از پیشرفتهای علمی تا تحولات عظیم در زمینه‌های محیط‌زیست و باستان‌شناسی، این سال لحظاتی بی‌نظیر را برای علاقه‌مندان به علم رقم زد. دستاوردهای سال ۲۰۲۴ نه تنها مرزهای علم را جابجا کرده، بلکه پرسش‌های جدیدی را برای بشر به وجود آورده‌اند که همچنان در پی پاسخ آن‌ها هستیم.
آیا شما هم از کشفیات امسال هیجان‌زده شدید؟ به نظر شما این پیشرفت‌ها چه تأثیری بر آینده‌ی علم و فناوری خواهند داشت؟ کدام‌یک از این اخبار و مقاله‌ها بیشتر توجه شما را جلب کرد؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید و بگویید کدام مقاله برای شما جذاب‌تر بود!