فسیل‌های چشمگیری که تاکنون کشف شده‌اند (قسمت اول)

ایده‌ی رفتن به موزه برای برخی کسل‌کننده به ‌نظر می‌رسد؛ اما تماشای یک دسته استخوان و فسیل از دوران دایناسورها یک داستان کاملا متفاوت است. توجه داشته باشید که فسیل‌ فقط شامل استخوان‌های دایناسور نیست، بلکه درواقع انواع مختلف گونه‌هایی است که به نظم طبیعی، نه گفتند و تصمیم گرفتند سال‌ها خود را به گونه‌ای حفظ کنند که امروزه افرادی که به آن‌ها نگاه می‌کنند بگویند: «شگفت‌انگیز است»

سنگواره یا فسیل، به بازمانده‌ی جانوران و گیاهان یا بازمانده‌های دیگر گفته می‌شود. سنگواره‌ شدن فرآیندی است که به‌ندرت اتفاق می‌افتد؛ زیرا بقایای طبیعی معمولا تجزیه و دوباره وارد چرخه‌ی مواد می‌شوند. برای اینکه یک سازواره (ارگانیسم)، سنگواره شود، باید روی آن هرچه سریع‌تر با مواد رسوبی پوشیده شود. سنگواره‌ها و روند سنگواره‌ شدن، انواع گوناگونی دارند. سنگواره‌ معمولاً از مواد بازمانده از سازواره تشکیل می‌شود؛ ولی سنگواره‌هایی وجود دارند که تنها شامل اثر و رد یک سازواره مانند رد پای یک دایناسور یا خزنده‌اند. به اینگونه سنگواره‌ها، سنگواره‌ی ردّی می‌گویند. دانش بررسی سنگواره، دیرین‌شناسی نام دارد.

از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تشکیل سنگواره‌، می‌توان به حاشیه‌ی دلتاها و پیرامون کوه‌های آتشفشانی قدیمی که خاکستر از آن‌ها متصاعد می‌شود، نام برد. همچنین دریاهای کم‌عمق و یخچال‌ها و باتلاق‌ها مکان‌های مناسبی برای تشکیل فسیل‌ هستند. بیشتر دانشمندان معتقدند فسیل‌ها در دریاهای قدیمی قرار داشته‌اند و به دلیل قرار گرفتن در بین موادر رسوبی و در اثر فشار و گرمای زیاد، به این شکل درآمده‌اند. از آثار سنگواره‌ها برای اثبات نظریه‌های زمین‌ساخت ورقه‌ای و تکامل تدریجی استفاده شده‌ است. فسیل یا سنگواره را می‌توان از مهم‌ترین منابع اطلاعات درباره‌ی گذشته‌ی موجودات دانست.

تخمین زده می‌شود که فسیل بیش از ۶ هزار فرد مختلف انسانی پیدا شده باشد و هر روز نمونه‌های بیشتری از آن‌ها یافت می‌شوند. بنابراین می‌توانید تصور کنید که تعداد مختلفی از قطعات فسیلی از گونه‌های مختلف دیگر، ممکن است وجود داشته باشند. سایت Bored Panda برخی از جالب‌ترین فسیل‌های کشف‌شده توسط انسان را جمع‌آوری کرده است. در این مقاله سفری به موزه‌های دنیا خواهیم داشت و با قدیمی‌ترین فسیل‌ها آشنا خواهیم شد.

آرژانتینوسوروس، تیره‌ای از دایناسورهای ساوروپود هومونگ است که قبلا در دوران کرتاسه پسین در آرژانتین امروزی زندگی می‌کردند. مشخصه‌ی آن‌ها، اندازه‌ی عجیب و غریبشان است. تخمین زده می‌شود که آن‌ها دارای پاهای عقبی به بلندی ۱۵ فوت (۴٫۵ متر)، طول تنه‌ی ۲۳ فوت (۷ متر) و طول کلی بدن ۹۸ فوت (۳۰ متر) بودند و وزن تقریبی آن‌ها حدود ۶۰ تا ۱۰۰ تن تخمین زده شده است. طول این دایناسورها، تقریبا نیمی از ارتفاع برج پیزا یا دو برابر بلندتر از تابلوی هالیوود و وزن آن‌ها ده تا شانزده برابر بیشتر از فیل متوسط ​​در دوره‌ی کنونی بود. در این تصویر، این دایناسور به اندازه‌ای غول‌پیکر است که انسان‌ها در برابر فسیل او، ناچیز به ‌نظر می‌رسند.

ببحث‌های زیادی درباره بزرگ‌ترین دایناسور جهان وجود دارد؛ اما براساس شواهد فسیلی می‌توان گفت که «آرژانتینوسوروس» بزرگ‌ترین دایناسور تاریخ بوده است. به گزارش علمی‌ و به نقل از Livescience، نبرد برای عنوان بزرگ‌ترین دایناسور تاریخ یک مسئله پیچیده است. یکی از مشکلات در این زمینه این است که دیرینه‌شناسان به‌ندرت کل اسکلت را کشف می‌کنند. در اکثر موارد آن‌ها فسیل استخوان‌های شکسته را کشف ی‌کنند و از روی آن، مشخصات کامل قد و وزن جانور را تخمین می‌زنند. به همین دلیل گفته می‌شود بزرگ‌ترین دایناسور تاریخ بر اساس شواهد، آرژانتینوسوروس (Argentinosaurus) است که در سال ۱۹۹۳ در آرژانتین کشف شد.

این جانور عظیم‌الجثه‌ی گیاه‌خوار، بزرگ‌ترین ساروپودی (sauropod) است که در دوره‌ی کرتاسه‌ی میانی (حدود ۱۰۰ تا ۹۰ میلیون سال پیش) می‌زیست. اما چگونه ممکن است یک دایناسور این‌قدر رشد کند؟ برخی از محققان فرض می‌کنند که به ‌علت دمای بالا در دوره‌ی کرتاسه و سطح اکسیژن زیاد، دایناسورها قادر به رشد سریع و سوخت و ساز زیادی بودند. بنابراین هرچه جثه‌ بزرگ‌تر بود، فضای بیشتری برای زندگی دراختیار داشت. برخی دیگر می‌گویند دایناسورها برای رقابت با سایر جانوران کوچک و متوسط، باید بزرگ می‌شدند. 

بزرگ بودن هزینه‌ی زیادی دارد؛ هنگامی که در پایان دوره‌ی کرتاسه (بیش از ۶۵ میلیون سال پیش) یک سیارک به زمین برخورد کرد (روزی که دایناسورها مردند) این گروه نابود شدند و تنها پرندگان از آن‌ها به‌جای ماندند. پس از این رویداد، جانوران کوچک توانستند زنده بمانند و به‌صورت منحصر به‌فردی زمین را تحت سیطره‌ی خود قرار دهند.

این بهترین فسیل دایناسوری است که از نظر اندازه حفظ و توسط بشر یافت شده است. بورئالوپلتا (به‌ معنای سپر شمالی در زبان لاتین)، تیره‌ی آنکیلوسورها (دایناسورهای گیاهخوار) از دوره‌ی کرتاسه‌ی سفلی (۱۰۰-۱۴۵ میلیون سال پیش) است، که قبلا در منطقه‌ی آلبرتا‌ی امروزی کانادا زندگی می‌کردند.

این فسیل در معدن هزاره کشف شد؛ یک معدن شن و ماسه روغن در نزدیکی فورت مک مورای آلبرتا که متعلق به شرکت انرژی یکپارچه‌ی Suncor Energy است. این نمونه‌ی خاص از نظر اندازه، بهترین فسیل دایناسوری محسوب می‌شود که تاکنون کشف شده است. این فسیل موفق به حفظ تعداد زیادی ردیف از صفحات زره‌پوش کوچک و همچنین غلاف‌های کراتینه، پوسته‌ی پوشاننده و آخرین وعده غذایی موجود در معده حیوان شده است.

این تصویر آمونیت‌هایی را نشان می‌دهد که در طی فرایند فسیل شدن، به رنگین‌کمان تبدیل شدند. به گفته‌ی محققان، آمونیت‌ها در جریان معروف انقراض کرتاسه-پالئوژن (K-Pgا- ۶۶ میلیون سال پیش) هنگام برخورد دنباله‌دار با زمین، منقرض شدند. انقراض پایان کرتاسه، نام رویدادی است که حدود ۶۶ میلیون سال پیش، منجر به انقراض بیش از نیمی از گونه‌ها روی کره زمین شد. براساس نتایج پژوهش‌های دیرینه‌شناسی، حدود ۶۶ میلیون سال پیش سیارکی به شکل شهاب‌سنگ، به قطر تقریبی ۱۵ کیلومتر به زمین برخورد کرد که قدرت تخریب آن ۱۰ میلیارد بار بیشتر از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی بود. این رویداد منجر به انقراض کامل دایناسورهای غیر پرنده شد. البته بسیاری محققان عقیده دارند به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، نابودی دایناسورها پیش از آن شروع‌ شده بود.

آمونیت‌ها یک گروه منقرض‌شده‌ی جانوران نرم‌تنان دریایی را تشکیل می‌دادند که از شاخه‌ی نرم‌تنان و رده‌ی سفالوپودها بودند. صدف این فسیل‌ها به شکل حلزونی مسطح بود و نام‌گذاری آن‌ها بر اساس صدف آن‌ها صورت گرفته بود. ازآنجاکه صدف آمونیت‌ها شبیه شاخ پیچ‌خورده بود، پلینیوس بزرگ، اسم این فسیل‌ها را شاخ آمون گذاشت. آمون یکی از خداهای مصر باستان بود که اعتقاد داشتند مردی دارای شاخ‌های پیچیده است.

این گونه‌ی خاص از آمونیت، در طول تبدیل شدن به فسیل، مسیر دیگری طی کرد و شروع به رنگین‌کمانی شدن کرد. این آمونیت به‌جای رنگ‌های معمول خاکستری و قهوه‌ای، ،رنگ‌های روشن و زنده ایجاد کرد. آمونیت نمونه‌ی سمت چپ، در ماداگاسکار کشف شد و نمونه‌ی سمت راست که درخشان‌تر است، در آلبرتای کانادا یافت شد.

آیا می‌دانید این لاک‌پشت غول‌پیکر، اندازه‌ی چند دایناسور کاملا بزرگ بود؟ گویا در آن زمان، شرط زنده ماندن، غول‌پیکر بودن بود. دقیقا مانند این Stupendemys geographicus که یک لاک پشت غول‌پیکر به اندازه‌ی خودرو بود. این لاک‌پشت ماقبل تاریخ با طول ۱۳ فوت و وزن ۱.۲۵ تن، پوسته‌ای داشت که برای نبرد طراحی شده بود. در آن زمان یکی از تهدیدهای اصلی این لاک‌پشت‌ها، وجود Purussauri بود؛ یک گونه‌ تمساح قهوه‌ای تقریبا ۱۰ متری. برخی از قطعات فسیل‌شده‌ی این لاک‌پشت غول‌پیکر، دارای علائم گزیدگی و استخوان‌های سوراخ‌شده است. حتی پوسته‌ی یک دندان از نوع پوروسوروس میان استخوان‌های این لاک‌پشت پیدا شد.

وقتی برای اولین ‌بار به این موجود نگاه می‌کنید، احتمالا به این فکر می‌کنید که این چه موجودی است؟ این فسیل فوق‌العاده که به‌خوبی حفظ شده، دایناسوری است که نه‌تنها بسیاری از استخوان‌های آن سالم مانده، بلکه پوست آن حفظ شده است. این موضوع بسیار اهمیت دارد؛ زیرا همه‌ی آن‌چه بشریت از پوست دایناسور‌ها می‌دانست، بر‌اساس قطعات کوچکی بود که این‌جا و آنجا پیدا شده بود. بنابراین یافتن نمونه‌ای به همان اندازه سالم، مساوی با احساس دیرینه‌شناسی است.

این مومیایی خاص دایناسور در سال ۱۹۰۸ توسط چارلز استرنبرگ و پسرانش که فسیل جمع‌آوری می‌کردند، کشف شد. دیدن پوست، دست، تاندون‌ها، سوراخ‌های بینی، محتویات معده و تعدادی دیگر از اعضای بدن یک دایناسور که بین ۶۶ تا ۶۸ میلیون سال پیش به‌طور طبیعی مومیامی شده و سالم مانده، بسیار جالب است .

کرینوئیدها درواقع هنوز منقرض نشده‌اند؛ زیرا هنوز تعدادی از گونه‌های آن‌ها (که بیشتر به نیلوفرهای دریایی معروفند) در اقیانوس‌های ما یافت می‌شوند. بااین‌حال فسیل‌های عجیب‌وغریبی از این نمونه‌ها وجود دارند.

مواردی که در عکس بالا نشان داده شده، کرینوئیدهای فسیل‌شده از دوره‌ی کربونیفر (حدود ۳۰۰-۳۶۰ میلیون سال پیش) هستند. یک واقعیت جالب در مورد این فسیل‌ها این است که الهام‌بخش ساخت فیلم بیگانه و رشد و موفقیت این فیلم در گیشه‌ها بودند.

انسان آلتامورا، نام فسیل مردی مربوط به دوران نئاندرتال از دوران پلیستوسن است که ۲۷ سال پیش (۱۹۹۳) در میان استالاگمیت‌های یک غار در آلتامورای ایتالیا کشف شد. انسان نئاندرتال، گونه‌ای از سرده‌ی انسان بود که در اروپا و بخش‌هایی از باختر آسیا، آسیای مرکزی و شمال چین (آلتای) زندگی می‌کرد. نخستین نشانه‌های انسان نئاندرتال به ۱۳۰ تا ۲۳۰ هزار سال پیش در اروپا برمی‌گردد. ۱۳۰ هزار سال پیش، مشخصه‌های کامل انسان نئاندرتال ظاهر شد و در ۵۰ هزار سال پیش انسان نئاندرتال دیگر در آسیا دیده نشد. بااین‌حال نسل آن‌ها در اروپا نزدیک به چهل هزار سال پیش منقرض شد. با توجه ‌به اینکه انسان خردمند (هوموساپینس) پنج هزار سال پیش از انقراض آن‌ها وارد اروپا شد،احتمالاً این دو گروه انسانی با هم تماس‌ داشته‌اند.

محققان می‌گویند فسیل انسان آلتامورا، به‌طور قابل ملاحظه‌ای برای دسته‌ای استخوان‌ که قدمت آن‌ها ۱۲۸ تا ۱۸۷ هزار سال پیش است، به‌خوبی حفظ شده. این ماده در استالاگمیتزها جاسازی شده و با یک لایه‌ی ضخیم کلسیت (ماده‌ی معدنی که استخوان‌ها را حفظ می‌کند) پوشانده شده است. این فسیل درواقع در محل دست‌نخورده باقی ماند تا از آسیب دیدن آن جلوگیری شود.

واقعیت جالب در مورد این فسیل آن است که بقایای اسکلت در یک گودال که به یک تونل ۶۰ متری منتهی می‌شد، یافت شد. این بدان معنی است که شرایط برای حفظ و نگه‌داری این فسیل عالی بود؛ اما برای مرد آلتامورا که در این نقطه‌ی دورافتاده، گیر کرده بود و به دلیل جراحات وارده و گرسنگی و کمبود آب، به آرامی مرد، اصلا خوب به ‌نظر نمی‌رسد.

خوش‌شانسی بزرگی است که باستان‌شناسان یک نمونه فسیل پیدا کنند؛ اما یافتن صدها فسیل در یک مکان، نهایت خوش‌اقبالی است. دره‌ی Whale یا Wadi Al-Hitan، یک منطقه‌ی دیرینه شناسی در حدود ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی قاهره‌ی مصر است. این دره به دلیل وجود صدها فسیل از برخی از اشکال اولیه‌ی نهنگ‌، در سال ۲۰۰۵ به‌عنوان میراث جهانی یونسکو تعیین شد.

اخیرا گفته شده که فسیل‌های یافت‌شده در این مکان، جزو قدیمی‌ترین آن‌ها نیستند؛ اما درواقع فراوانی آن‌ها در منطقه و سطح حفاظت آن‌ها است که این فسیل‌ها را مسحور‌کننده کرده. این منطقه به‌ویژه برای ارائه‌ی بینش کلیدی در مورد چگونگی تکامل نهنگ‌ها در طول سال‌ها نیز بسیار ارزشمند است. در این محل علاوه بر فسیل‌های نهنگ عظیم‌الجثه، کوسه‌ها، تمساح‌ها، اره‌‌ماهی‌ها، لاک‌پشت‌ها و تشعشعات نیز وجود دارند که به دانشمندان در بازسازی محیط اطراف و شرایط اکولوژیکی آن زمان، کمک بسیاری کرده‌اند.

تولد یک روند خطرناک است: زیرا بسیاری از مسائل ممکن است اشتباه پیش بروند. اما برای این گونه ماهی Chaohusaurus، همه چیز بدتر به پایان رسید. این فسیل که چیزی حدود ۲۶۰ میلیون سال سن دارد، در مجیاشان جنوبی چین در سال ۲۰۱۱ پیدا شد. هنگام تولد این ماهی باستانی مشکلی رخ داد و او به‌ همراه فرزندان خود درگذشت.

این ماهی که باردار بود، حداقل سه فرزند داشت: یکی از فرزندان در زیر بدن مادر پیدا است، دومی در نیمه‌راه کانال تولد قرار داشت و سومی هنوز منتظر به دنیا آمدن بود؛ منظره‌ای کاملا منحصر‌به‌فرد برای دیدن فرم یک فسیل! بااین‌حال فقط این تکه‌ی خاص از بدن مادر پیدا شد؛ زیرا تیم جست‌وجو کننده در سال ۲۰۱۱ فسیل را جمع‌آوری کرد و وقتی یک سال بعد این موضوع را فهمیدند که فسیل باردار بوده است، برای بازیابی سایر بدن این ماهی، بسیار دیر شده بود. بااین‌حال نمونه‌های بازسازی شده‌ای از تصویر ماهی طراحی شدند که خلأ موجود را پر کرد.

مشخص نیست این دندان از کدام دایناسور خاص به جا مانده؛ اما با گذشت سال‌ها، به روش‌های مسحورکننده‌ای اوپالیزه شده است. این دندان ۱۱۰ میلیون‌ساله، در لایتنینگ ریج استرالیا پیدا شده است. از میان دایناسورهای مختلفی که در این منطقه زندگی می‌کردند، می‌توان به غول‌های گردن‌دراز، رپتورهای ۱٫۵ متری به ‌نام جانوران صاعقه و قارچ‌های 6 متری لاشه‌خوار اشاره کرد.