۲۹ سال پیش پروژه شکست‌خورده «مایکروسافت باب» متولد شد

۲۹ سال پیش، نه کامپیوترها به شکل امروزی بودند و نه کاربران مبتدی برای یادگیری کار با کامپیوتر، به منابع غنی مانند یوتیوب دسترسی داشتند. در آن حالت، مایکروسافت چاره‌ای جز پیداکردن راه‌حلی برای آموزش کاربران مبتدی نداشت. به همین دلیل بود بود که مایکروسافت باب در سال ۱۹۹۵ متولد شد.

نرم‌افزار مایکروسافت باب برای ویندوز ۳٫۱ منتشر شد و قرار بود به‌عنوان یک رابط کاربری آسان‌تر و قابل‌درک‌تر، به کاربران مبتدی برای تسهیل کار با ویندوز کمک کند.

باب در ۳۱ مارس ۱۹۹۵ (۱۱ فروردین ۱۳۷۴) روانه‌ی فروشگاه‌ها شد؛ اما با وجود هدف خوبی که مایکروسافت از تولید آن داشت، کمتر از یک سال عمر کرد و به یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های مایکروسافت تا به امروز تبدیل شد.

ایده‌ی اولیه ساخت مایکروسافت باب به سال ۱۹۹۱ باز می‌گردد؛ زمانی که مایکروسافت به‌تازگی نرم‌افزار «مایکروسافت پابلیشر» را به‌عنوان بخشی از مجموعه‌ی آفیس منتشر کرده بود.

پابلیشر، مجهز به قابلیت جدیدی به نام Wizards بود. آن ویژگی، یک راهنمای نه چندان ساده برای کاربران ویندوز بود تا به آنها کمک کند که بتوانند با بخش‌های مختلف ویندوز کار کنند.

کارن فرایز و بری لینت دو نفر از مشارکت‌کنندگان اصلی در تولید پابلیشر بودند و قرار بود پروژه‌ی بعدی مایکروسافت را با تمرکز بر دوستانه‌ترکردن ویندوز برای مبتدیان طراحی کنند.

پروژه‌ی تولید مایکروسافت باب با گروه‌های متعددی از کاربران جدید شروع شد و سازندگان این نرم‌افزار، رفتار کاربران و نحوه‌ی استفاده‌ی آن‌ها از ویندوز را تجزیه‌وتحلیل می‌کردند؛ روندی که منجر به دریافت پیشنهادهای خوبی از سوی این کاربران از جمله ایجاد شخصیت‌های راهنما در بخش‌های مختلف ویندوز شد.

این موضوع که اجرای هر کاری در ویندوز نیاز به راهنمایی داشته باشد، شاید امروزه ایده‌ی بسیار مضحکی به نظر برسد؛ اما شرایط سال ۱۹۹۵ با آنچه که در سال ۲۰۲۴ می‌بینیم بسیار متفاوت بود و در آن زمان نه خبری از هوش مصنوعی برای راهنمایی کاربران مبتدی بود نه اینترنت به اندازه‌ی الان گسترده بود.

خالقان ویندوز، مایکروسافت باب را شبیه به یک خانه ساختند و سعی کردند تا به کاربران این احساس را منتقل کنند که کامپیوتر، خانه‌ی آن‌ها است.

کاربران پس از راه‌اندازی مایکروسافت باب، باید ابتدا روی یک درِ ورودی کلیک می‌کردند و با واردکردن نام و اطلاعات خود، وارد محیط این نرم‌افزار می‌شدند.

مایکروسافت باب دارای چند اتاق از جمله اتاق مطالعه و پذیرایی بود. فضای کارتونی این رابط کاربری، رنگ‌های شاد و شخصیت‌های کودکانه‌ی آن، به شکلی بودند که کاملاً به کاربران ثابت می‌کردند مایکروسافت این نرم‌افزار را برای کودکان ساخته است نه کاربران بالغ ویندوز ۳٫۱.

در رابط کاربری باب، هر شیء موجود در خانه، شما را به معادل واقعی آن هدایت می‌کرد. این اشیاء شامل دفترچه آدرس، تقویم، ساعت و حتی برنامه‌های آموزشی مانند GeoSafar می‌شد که به شکل یک کره‌ی جغرافیا در خانه قرار داشت.

هر یک از اشیاء و حتی اتاق‌های درون مایکروسافت باب، دارای شخصیت‌های مجزایی به شکل حیواناتی مانند فیل، لاک‌پشت و حیوانات دیگر بودند؛ اما خود خانه به شکل یک سگ نژاد روور بود.

اگر در زمان انتشار مایکروسافت باب در سال ۱۹۹۵ سن کمی داشتید یا حتی به دنیا نیامده بودید، بد نیست بدانید که می‌توانید این رابط کاربری را روی نسخه‌های ۳۲ بیتی ویندوزهای امروزی (از جمله ویندوز ۱۰) اجرا کنید.

برخی کاربران به این موضوع معترض بودند که مایکروسافت باب با برنامه‌های ویندوز سازگاری کافی نداشت و دست‌وپای کاربران را برای استفاده‌ی آسان و بی‌دردسر از ویندوز می‌بست. البته نمی‌توان این موضوع را به‌عنوان یکی از عیب‌های مایکروسافت باب در نظر گرفت؛ چرا که این نرم افزار به طور اختصاصی برای کاربران مبتدی طراحی شده بود و اگر کمتر کودکانه به نظر می‌رسید یا اختیار عمل مناسبی به کاربر می‌داد، شانس موفقیت بیشتری داشت.

بخت و اقبال حتی پیش از انتشار مایکروسافت باب با این نرم‌افزار یار نبود. پیش از اینکه باب فرصت به‌رخ‌کشیدن قابلیت‌هایش را داشته باشد، با انتشار موج انتقادات محکوم به شکست شد.

بخش بزرگی از این انتقادات به سیستم مناسب برای نصب باب مربوط بود. در آن زمان اگر کاربری می‌خواست از این نرم‌افزار استفاده کند، باید کامپیوتری بسیار پیشرفته (با ۸ مگابایت رم) در اختیار می‌داشت؛ سیستمی که تهیه‌ی آن برای بسیاری از افراد در سال ۱۹۹۵ ممکن نبود.

با انتشار ویندوز ۹۵ در ۲۴ آگوست ۱۹۹۵ (۲ شهریور ۱۳۷۴) و کوچ کاربران از ویندوز ۳٫۱ به ویندوز ۹۵ که طراحی کاربرپسندتری داشت، دومینوی شکست مایکروسافت باب سرعت گرفت و مایکروسافت را متقاعد کرد که در اوایل سال ۱۹۹۶ پرونده‌ی این نرم‌افزار خلاقانه را برای همیشه ببندد.

باب عمر بسیار کوتاهی داشت؛ اما بخشی از میراث این نرم‌افزار به روش‌های مختلفی در سایر نسخه‌های ویندوز زنده ماند. به عنوان مثال، شخصیت اصلی مایکروسافت باب، سگ روور، همان موجود دوست‌داشتنی است که در بخش جستجو در ویندوز XP وجود داشت.

شخصیت کلیپی (Clippy) که به شکل یک گیره‌ی کاغذ در مایکروسافت باب حضور داشت، از اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ تا اواسط دهه‌ی ۲۰۰۰ در ویندوزها به کار می‌رفت و حتی در ویندوز ۱۱ نیز، در قالب یک ایموجی گیره‌ی کاغذ خودنمایی می‌کند.

با وجود همه‌ی اشکالاتی که مایکروسافت باب داشت، این نرم‌افزار سزاوار سرنوشت بهتری نسبت به چیزی که عایدش شد، بود؛ سرنوشتی که اگر مایکروسافت کمی روی طراحی این رابط کاربری دقت بیشتری می‌کرد، نه فراموش‌شدن سریع در آن جا داشت و نه موج انتقاداتی که گاهی به شکل عجیبی بی‌رحمانه و غیرمنطقی بودند.