آیا پروکسیما بی، زمین بعدی ما خواهد بود؟

پروکسیما بی، سیاره‌ای سنگی با ابعاد زمین است و کمترین فاصله را با منظومه شمسی دارد. اما نکته‌ی جالب در مورد کشف این سیاره آن است که کسی تا‌کنون این سیاره را مشاهده نکرده است. منجمان با توجه به کشش‌های گرانشی روی ستاره‌ی پروکسیما قنطورس متوجه شدند که باید سیاره ای در اطراف این ستاره‌ی کوتوله قرمز بچرخد و بدین ترتیب این سیاره را Proxima B نامیدند، اما هیچ تلسکوپ زمینی یا فضایی نمی‌تواند به طور مستقیم از این سیاره عکس‌ برداری کند.

این سیاره با فاصله ۴.۲ سال نوری از ما در فاصله‌ی بسیار دوری قرار گرفته است. همچنین هر سالِ این سیاره ۱۱.۲ روز زمینی طول می‌کشد و مدار آن به اندازه‌ای به ستاره‌ی پروکسیما قنطورس نزدیک است که در نور خیره کننده‌ی آن محو می‌شود.

به هر حال برای پاسخ به پرسش‌های بسیار مهم در مورد پروکسیما بی همچون: "آیا این سیاره جو دارد؟ یا مثل ماه بدون هوا، خشک و بی آب و علف است؟"، نیازی به عکس‌ برداری از آن نیست. دو محقق از دانشگاه هاروارد معتقدند تلسکوپ فضایی جیمز وب که در سال ۲۰۱۸ پرتاب می‌شود، می‌تواند تنها با داده‌گیری از نور این سیستم ستاره‌ای به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

اوی لوب (Avi Loeb) اخترفیزیک‌دان دانشگاه هاروارد، می‌گوید:

تنها چند روز رصد کافی است تا اطلاعات لازم را به دست آوریم. با نوری که ما دریافت می‌کنیم متوجه خواهیم شد که این سیاره، زمینی خشک است یا جو و اقیانوس دارد، مواردی که برای زیست ما لازم هستند.

پروکسیما بی در جایی از کمربند حیات پروکسیما قنطورس واقع شده است که شدت نور می‌تواند آب را بخار کند. به هر حال نزدیک‌ترین فاصله‌ی این سیاره از ستاره‌ی مادر خود ۶.۵ میلیون کیلومتر است یعنی ۱۷ برابر فاصله زمین تا ماه که می‌تواند عواقب آزار ‌دهنده‌ای داشته باشد.

اخترشناسان بر این باور هستند که به مانند گردش ماه به دور زمین، تنها یک سمت از سیاره‌ی پروکسیما بی  رو به ستاره‌ی پروکسیما قنطورس است. یعنی یک سمت این سیاره همیشه روز و سمت دیگر آن در شبی سرد فرورفته است. اما اگر این سیاره جو داشته باشد، علاوه بر اینکه گرما می‌تواند از سمت روز ستاره به سمت شب ستاره جریان یابد، همچنین می‌تواند از بخار شدن آب سیاره و فرار آن به فضا نیز جلوگیری کند.

ما همیشه این سوال را از خود می‌پرسیدیم که اگر سیاره‌ای مثل زمین به دور ستاره ای دیگر مثل پروکیسما قنطورس می‌چرخید، چه شرایطی داشت؟ لوب در این رابطه می‌گوید:

وجود ابر، باد و آب این پرسش را پیچیده می‌کند، اما در این صورت حداقل می‌دانستیم که گرما می‌تواند با استفاده از هوا جریان یابد. بر روی زمین اقیانوس‌ها و جو حداقل یک سوم از گرما را پخش می‌کنند.

وی معتقد است یکی از راه های اثبات وجود یا عدم وجود جو، بررسی نور فروسرخ این سیاره است. نوری که بدن ما به علت گرمای خود، به طور متناوب تابش می‌کند. در حقیقت یک سیاره‌ی سنگی نور ستاره‌ی خود را جذب کرده و به صورت فروسرخ آن را تابش می‌کند. اما ذکر این مورد مهم است که تلسکوپ فضایی جیمز وب نیز برای رصد نور فروسرخ طراحی شده است.

وقتی به ماه نگاه می‌کنیم می‌توانیم فازهای مختلف ماه (تغییرات هلال ماه) را ببینیم. پس می‌توانیم با رصد این سیاره، فاز‌های مختلف آن را بررسی کنیم. یعنی زمانی که سیاره در پشت ستاره است می‌توانیم طرف روز آن را ببینیم و زمانی که سیاره بین ما و ستاره است، می‌توانیم طرف شب آن را ببینیم. یعنی در یک دوره‌ی ۱۱.۲ روزه می‌توانیم تغییرات دمای سیاره پروکسیما بی را بررسی کنیم.

اگر رصد‌ها نشان دهند که دمای قسمت تاریک پروکسیما بی به اندازه‌ای که فرضیات نشان می‌دهد سرد نباشد، بدین معنی است که این سیاره جو دارد و گرما از طرف روشن به طرف تاریک انتشار می‌یابد. اما اگر قسمت تاریک بسیار سرد باشد می‌توان نتیجه گرفت که پروکسیما بی خشک و مرده است و این موضوع تا دو سال دیگر مشخص خواهد شد.

اما نتایج هرچه باشد، بسیار پر اهمیت خواهد بود. چرا که از حیث جمعیت ستارگان، نسبت ستارگان کوتوله قرمز به دیگر انواع ستارگان درون کهکشان راه ‌شیری چهار به یک است و شرایطی مثل پروکسیما بی عادی و متعارف است.