تحقیق جدید ناسا در مورد تأثیر سفر‌ فضایی بر سیستم ایمنی بدن

مریض شدن برای همه‌ی ما مشکل‌ساز است؛ اما برای خدمه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی، ابتلا به بیماری چالشی جدی محسوب می‌شود. از آنجا که ناسا برای مأموریت‌های سرنشین‌دار طولانی‌مدت در اعماق فضا آماده می‌شود،‌ اطمینان از سلامت فضانوردان از اولویت‌های جدی این سازمان به‌حساب می‌آید. ایمنیِ کاری نام تحقیق جدیدی است که هم‌اکنون در آزمایشگاه ایستگاه فضایی بین‌المللی در حال انجام است و هدف از آن مطالعه‌ی جنبه‌های بررسی نشده‌ی پاسخ سیستم ایمنی  بدن انسان به شرایط مختلف است و این‌که در طول سفر فضایی انسان تا چه اندازه در مقابل بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌شود.

سیستم ایمنی بدن انسان شبکه‌ای پیچیده از ساختارها و فرآیندهای بیولوژیکی است؛ از این‌رو کاهش عملکرد یا تغییر اندکی در هر یک از جنبه‌های این سیستم می‌تواند زمینه‌ساز افزایش ریسک ابتلا به بیماری شود. نتیجه تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در جاذبه‌ی صفر باعث ایجاد تغییراتی در سیستم ایمنی بدن می‌شود. همین امر می‌تواند منجر به شرایطی شود که فضانوردان دچار تحریک پوستی یا آلرژی‌های غیرطبیعی شوند و همچنین ویروس‌های غیرفعال در بدن آن‌ها دوباره شروع به فعالیت کنند. هالی کانز، ایمونولوژیست شرکت KBRwyle در این مورد این‌گونه توضیح می‌دهد:

ما شاهد تغییراتی در تعداد سلول‌های سیستم ایمنی هستیم، همچنین بعضی از این سلول‌ها دچار کم‌کاری می‌شوند و تغییراتی نیز در میزان پروتئین تولیدی سلول‌ها مشاهده می‌شود. سیستم ایمنی انسان تقریبا در شرایط پایدار قرار دارد؛ بنابراین وقتی شما تغییراتی در آن مشاهده می‌کنید، می‌تواند نشانی از وجود محرک‌های محیطی و افزایش ریسک بالینی باشد.

محققان در تحقیقات جدید خود دریافته‌اند که در شرایط بی‌وزنی، ویروس‌های غیر فعال موجود در بدن دوباره فعال می‌شوند؛ اما منجر به بیماری نمی‌شوند. شواهدی از وجود دی‌ان‌ای ویروس‌ها و گسترش آن‌ها در نمونه‌های خون، ادرار و بزاق خدمه‌ی ایستگاه فضایی به دست آمده است. فعال شدن این ویروس‌ها در نتیجه‌ی  تضعیف سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد.

شرایط بی‌وزنی در فضا یا حتی قرار گرفتن در محیط‌های استرس‌زا روی زمین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. در حال حاضر دانشمندان در حال طراحی و توسعه‌ی روش‌های درمانی برای تسکین و تضعیف مشکلات ایجادشده برای سیستم ایمنی بدن در شرایط بی‌وزنی هستند. آن‌ها سعی دارند پیش از شروع عصر جدیدی از مأموریت‌های ناسا که طولانی‌تر هستند و فضانوردان مدت‌زمانی بیشتری در شرایط بی‌وزنی قرار خواهند گرفت، راه حلی برای این مشکلات بیابند. برایان کروشان، ایمونولوژیست و محقق ارشد مرکز فضایی جانسون در هوستون می‌گوید:

ما انسان‌ها در دریایی از میکروب‌ها به وجود آمده و تکامل یافته‌ایم؛ اما سیستم ایمنی ما نیز تکامل‌ یافته و از شدت ریسک بالینی محیط کاسته است. اگر سیستم ایمنی بدن انسان به‌ اندازه‌ی اندکی آسیب‌پذیر شود، ممکن است تغییرات در بدن انسان مشاهده شود، بدون این‌که منجر به بیماری شود. در سفر فضایی همین اتفاق می‌افتد. با این حال در مأموریت‌های فضایی بلندمدت، برای مثال سفر به مریخ، این تغییرات ممکن است تشدید و منجر به بروز شرایط دیگری شود.

تحقیق ایمنیِ کاری بر اساس تحقیقات ایمنی‌شناسی پیشین استوار شده است؛ با این حال به ابعادی از سیستم ایمنی بدن می‌پردازد که در تحقیقات پیشین مد نظر قرار نگرفته بودند. طبق گفته‌ی محققان، هدف از این مطالعه، بررسی دقیق‌تر و جامع‌تر تأثیر سفر فضایی بر سیستم ایمنی بدن است. در این مطالعه، محققانی از آزمایشگاه تشعشعات فضایی ناسا و همچنین محققانی از دانشگاه هیوستون و مدرسه‌ی پزشکی استونی بروک حضور دارند.

افزایش آگاهی از نحوه‌ی عملکرد سیستم ایمنی در سفر فضایی می‌تواند در آینده راه را برای توسعه‌ی تدابیر پیشگیرانه‌ی مؤثر هموار کند. اکنون تدابیر اولیه در زمینه‌ی پیشگیری ایمنی همچون استفاده‌ی استاندارد از واکسن‌ها، تغذیه‌ی مناسب و ورزش منظم در طول سفر فضایی به همراه تدابیر دیگری از جمله قرنطینه‌ی پیش از پرواز فضانوردان، پاستوریزه کردن غذا و نوشیدنی‌های مورد استفاده‌ی فضانوردان و استفاده از فیلترهای هپا برای جلوگیری از ورود میکروب و ویروس و در نتیجه‌ جلوگیری از ابتلای فضانوردان به بیماری در ایستگاه فضایی بین‌المللی اتخاذ شده است.

در مأموریت‌های فضایی بلندمدت که دیگر گزینه‌ی بازگشت سریع به زمین در صورت بروز وضعیت بحرانی وجود نخواهد داشت، حفظ سلامت فضانوردان برای موفقیت مأموریت‌های آتی بسیار حیاتی خواهد بود. کروشان در این ارتباط می‌گوید:

اینجا روی کره‌ی زمین، شما تا زمانی که مریض نشوید به پزشک مراجعه نمی‌‌کنید. بنابراین تحقیقات کمی در مورد تغییرات سیستم ایمنی پیش از بروز بیماری و افزایش ریسک ابتلا به بیماری انجام شده است. ولی ما در تحقیقات خود دقیقا بر همین موضوع تمرکز کرده‌ایم.

فواید یافته‌های تحقیقاتی از این دست تنها به سفرهای فضایی یا ایمنی چند خدمه‌ی ایستگاه فضایی محدود نمی‌شود. با تکیه بر یافته‌های این تحقیق‌ می‌توان روش‌هایی برای شناسایی و درمان بیماری‌ها حتی پیش از آغاز آن‌ها توسعه داد. همچنین تحقیق در زمینه‌ی پایدارسازی نمونه‌های مورد مطالعه برای حمل و نقل در فضا می‌تواند به پیشبرد تحقیقات ایمنی‌شناسی در زمین نیز کمک کند.

کروشان می‌گوید هدف اول این تحقیق، تکمیل توصیف سیستم ایمنی بدن انسان است. بعد از اتمام این مرحله، محققان بر توسعه‌ی اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با ریسک‌های بالینی تمرکز خواهند کرد تا رؤیای سفر انسان به مریخ، یک گام دیگر به واقعیت نزدیک شود.