فضاپیمای چانگ ای 4 با آغاز شبانگاه ماه به خوابی دو هفته‌ای فرو رفت

شبانگاه ماه بر فراز محل فرود فضاپیمای چانگ‌ ای ۴ در دهانه‌ی فون کارمان در داخل حوزه‌ی قطب جنوب – آیتکن در اواخر یکشنبه ۱۳ ژانویه به وقت گرینویچ (۲۳ دی) آغاز شد و به نخستین روز مأموریت کاوشگر چینی پایان بخشید.

بااین‌حال، سطح‌نشین با استفاده از مولد ترموالکتریک رادیوایزوتوپ که به دست دانشمندان روس توسعه یافته است، می‌تواند در سطحی پایین به فعالیت بپردازد و اندازه‌گیری‌های درجه حرارت خاک را انجام دهد. این مولد نسخه‌ی ارتقایافته‌ی نمونه‌ی اولیه‌ی به‌کاررفته در مأموریت سطح‌نشین و ماه‌نورد چانگ‌ای ۳ محسوب می‌شود.

در همین حال، ماه‌نورد یوتو ۲ (Yutu-2) با تا کردن پنل‌های خورشیدی‌اش به حالت خواب وارد شده و در شبانگاه قمری که ۱۴ روز زمینی به طول خواهد انجامید، به واحد گرمکن رادیوایزوتوب اتکا کرده است. در این زمان، درجه حرارت ماه به زیر منفی ۱۰۰ درجه‌ی سلسیوس کاهش خواهد یافت. سطح‌نشین و ماه‌نورد فعالیت‌های علمی و اکتشافی خود را پس از طلوع آفتاب در ۲۸ ژانویه (۸ بهمن) از سرخواهند گرفت.

نخستین تصاویر از ماه‌نورد یوتو ۲ و پانارومای قطبی و استوانه‌ای روز جمعه به‌همراه تصاویری که سطح‌نشین از ماه‌نورد گرفته بود و بالعکس به‌همراه فیلمی کوتاه از لحظه‌ی فرود فضاپیما از مدار ماه در ارتفاع ۱۵ کیلومتری بر فراز دهانه‌ی فون کارمان، توسط برنامه‌ی اکتشافی قمری چین منتشر شدند.

تصاویر پانارومای قطبی و استوانه‌ای که توسط سطح‌نشین چانگ‌ای ۴ ثبت شدند.

سان زچو، مهندس ارشد چانگ‌ای ۴ روز دوشنبه در کنفرانسی خبری اشاره کرد که فرود به‌صورت دقیق انجام شد و فضاپیما با موفقیت در میانه‌ی چهار دهانه‌ی برخوردی به ماه نشست. یوتو ۲ براساس توپوگرافی و معیارهای دیگر قرار است به سمت جنوب حرکت کند و با شروع دومین روز قمری مسیر غرب و سپس شمال را دنبال خواهد کرد.

فیلیپ استوک از مرکز علوم و اکتشافات سیاره‌ای در دانشگاه وسترن انتاریو کانادا، بین پانارومای قطبی و عوارض موجود در لبه و داخل دهانه‌ی فون کارمان مقایسه‌ای انجام داده که نتیجه‌ی آن در تصویر زیر قابل مشاده است.

تطبیق عوارض موجود در دهانه‌ی فون کارمان (چپ) با تصویر پانارومای قطبی

بنابر اعلام دانشمندان مأموریت، آزمایش و تنظیم محموله‌های علمی آغاز شده و نتایج رضایت‌بخشی را نیز به زمین بازگردانده است. مارتین ویزر از مؤسسه‌ی فیزیک فضایی در شهر کیرونا سوئد و توسعه‌دهنده‌ی یکی از ابزارهای چانگ‌ای ۴ به‌نام ASAN که شناساگری برای اتم‌های خنثی فعال است، به خبرگزاری اسپیس‌نیوز گفت که فاز راه‌اندازی چندمرحله‌ای ASAN در حال پیشرفت است و انتظار می‌رود نخستین داده‌های علمی تا پیش از میانه‌ی ماه فوریه به دستشان برسد. او گفت:

تاکنون، تمام فعالیت‌های مرتبط با ASAN به‌خوبی انجام شده‌اند.

زیست‌کره‌ی کوچک ۳ کیلوگرمی توسعه‌یافته به‌دست دانشگاه چینگ‌چونگ و سایر موسسات آموزش عالی چین که حاوی تخم‌های مگس میوه، مخمر و دانه‌های پنبه، کلزا، سیب‌زمینی و رشادی است، به‌تازگی در دستاوردی بی‌سابقه نخستین گیاه را روی سطح ماه رشد داد.

مأموریت‌های بعدی اکتشاف ماه و همکاری‌های بین‌المللی

در جریان کنفرانس خبری روز دوشنبه درباره‌ی مأموریت چانگ‌ای ۴ که توسط شورای دولتی چین برگزار شد، وو یان‌هوا، نائب رئیس سازمان فضایی ملی چین (CNSA) و دیگر مسئولان و دانشمندان مأموریت،‌ برخی نوآوری‌های کلیدی، عرصه‌های همکاری و رقابت و مأموریت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی آتی و در حال انجام را تشریح کردند.

در این کنفرانس اعلام شد که چین و همتایان آمریکایی در آستانه‌ی مأموریت چانگ ای ۴، به‌طور مرتب در تماس بودند و به‌کمک مدارگرد شناسایی ماه ناسا بر ناحیه‌ی برنامه‌ریزی‌شده برای فرود نظارت می‌کردند تا داده‌های مورد نیاز برای فرود را فراهم کنند. هرچند چین از نظارت آنی بر فرود چانگ‌ای ۴ توسط ماهواره‌ی ناسا صحبت کرد؛ اما از آنجایی که سازمان فضایی آمریکا به‌دلیل نگرانی‌های امنیت ملی از برقراری ارتباط و همکاری با مقامات فضایی چین منع شده، این ادعای چینی‌ها را نمی‌توان تأیید کرد. ناسا خود هنوز در این‌باره اظهار نظری نکرده است.

وو به خبرنگاران گفت که چین در جریان فعالیت‌های آتی خود در مأموریت مداری قمری لونا ۲۶ روسیه شرکت خواهد کرد. این مدارگرد روسی احتمالا به‌صورت بالقوه در فرودهای آتی چین در قطب جنوب ماه به کمک این کشور خواهد شتافت.

مأموریت چانگ‌ای ۷ به‌عنوان بخشی از مرحله‌ی جدید اکتشاف ماه که قرار است در اوایل دهه‌ی ۲۰۲۰ پرتاب شود، در اکتشاف جامع قطع جنوب ماه از جمله چشم‌انداز، ترکیب‌بندی و محیط فضایی مشارکت خواهد داشت. در ادامه، چانگ‌ای ۸ فعالیت‌های فعلی در قطب قمری را تداوم خواهد داد؛ اما احتمالا به‌همراه همکاران بین‌المللی فناوری‌هایی کلیدی را نیز روی سطح ماه آزمایش خواهد کرد. بااین‌حال، مأموریت‌های اشاره‌شده هنوز در مرحله‌ی طراحی مفهومی قرار دارند.

به‌گفته‌ی وو، چین، ایالات متحده، روسیه و کشورهای اروپایی در حال بحث درباره‌ی این موضوع هستند که آیا ضرورتی به احداث یک ایستگاه تحقیقاتی روی ماه برای چاپ سه‌بعدی و دیگر فناوری‌ها وجود دارد یا خیر. وی افزود چانگ‌ای ۸ مسیر استقرار چنین پایگاهی را برای دانشمندان چینی و خارجی هموار خواهد کرد.

در کنفرانس اخیر همچنین اعلام شد که چین تا انتهای سال جاری میلادی مأموریت بازگشت نمونه‌ی قمری چانگ‌ای ۵ را پرتاب خواهد کرد و به‌دنبال آن، مدارگرد و کاوشگر مریخی نیز در ژوئیه یا اوت ۲۰۲۰ پرتاب خواهد شد.

چین اشاره نکرد که هر دو مأموریت مریخی به موفقیت در پرواز مجدد راکت لانگ مارچ ۵ بستگی دارد که هم‌اکنون برای پرتاب در سه‌ماهه‌ی دوم ۲۰۱۹ برنامه‌ریزی شده است. چانگ‌ای ۵ قرار بود در نوامبر ۲۰۱۷ پرتاب شود؛ اما این پرتاب به‌دلیل ناکامی در پرواز دومین راکت لانگ مارچ ۵ در ژوئیه‌ی آن سال به تعویق افتاد.