کشف سیارکی نادر که نزدیک‌تر از ناهید به دور خورشید می‌چرخد

ما از مدت‌ها پیش منظومه‌ی شمسی را زیر نظر داشته‌ایم و تاکنون، کمابیش به ترتیب جایگیری اجرام در آن پی برده‌ایم؛ بدین صورت که ابتدا خورشید، سیارات، کمربند سیارکی، سیارات بیشتر و سپس میلیون‌ها سیارک بیشتر (تعداد دقیق آن‌ها را نمی‌دانیم) در منظومه‌ی شمسی قرار گرفته‌اند. بااین‌حال، گاهی اوقات اجرام عجیبی در این نقطه پیدا می‌شوند، همچون وقتی دریافتیم که شاید جرمی به جز سیاره‌ی نهم در لبه‌ی منظومه‌ی شمسی پنهان شده باشد.

اکنون کشف تازه‌ای اشاره کرده که ممکن است سیارک‌های بیشتری در بخش خورشید - سیارات وجود داشته باشد این جرم که 2019 AQ3 نام دارد،‌ سیارکی است که تقریبا همیشه در مدار بیضوی محکمی نزدیک‌تر از ناهید به خورشید می‌چرخد.

براساس کشف اخیر،‌ افت مدار این سیارک حتی از عطارد، نزدیک‌ترین سیاره به خورشید نیز بیشتر می‌شود. یک دور گردش کامل این سیارک دور خورشید تنها ۱۶۵ روز طول می‌کشد که کوتاه‌ترین سال مشاهده‌شده تاکنون در یک سیارک حاضر در منظومه‌ی شمسی محسوب می‌شود. تکمیل یک دور کامل مدار دو سیاره‌ی نزدیک به خورشید، یعنی ناهید و عطارد به‌ترتیب ۲۲۵ و ۸۸ روز به طول می‌انجامد. کونچی یه، اخترشناس از مرکز تحلیل و پردازش مادون قرمز (IPAC) در مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا در این‌باره گفت:

ما جرم شگفت‌انگیزی را کشف کرده‌ایم که مدارش به‌ندرت فراتر از مدار ناهید می‌رود. این اکتشاف مهمی به‌حساب می‌آید. احتمال دارد که سیارک‌های کشف‌نشده‌ی بسیار بیشتری همانند نمونه‌ی اخیر در آنجا وجود داشته باشند.

سیارک مورد بحث نخستین بار در چهارم ژانویه‌ی ۲۰۱۹ در داده‌هایی از تاسیسات گذرای تسویکی (ZTF) رویت شد. این تاسیسات یک طرح نقشه‌برداری خودکار از آسمان است که از درون رصدخانه‌ی پالومار اجرا می‌شود. طولی نکشید که ماهیت غیرمعمول این جرم برای دیگر اخترشناسان معلوم شد و برای مطالعه‌ی آن، چندین تلکسوپ در تاریخ‌های ۶ و ۷ ژانویه مستقر شدند.

علاوه‌بر این،‌ بعدا مشخص شد که بایگانی تلکسوپ Pan-STARRS 1 در رصدخانه‌ی هالئاکالا در هاوایی، از قبل دربردارنده‌ی شواهدی از این سیارک بود که تاریخ ثبت آن‌ها به سال ۲۰۱۵ بازمی‌گردد.

براساس داده‌های بایگانی و مشاهدات جدید، پژوهشگران توانستند مدار 2019 AQ3 را به‌صورت دقیق محاسبه کنند. این سیارک در حلقه‌ای عجیب سیر می‌کند که آن را در صفحه‌ی مداری منظومه‌ی شمسی بالا و پایین می‌برد. نحوه‌ی چرخش این جرم از آن جهت عجیب است که اغب اجرام منظومه‌ی شمسی در داخل ابر اورت، با دقت تقریبا بالایی روی صفحه‌ی مداری در حال چرخش هستند.

همچنین همان‌طور که اشاره شد، نزدیکی بیش از حد این سیارک به خورشید غیرمعمول است. از بین تمام سیارک‌های بی‌شمار موجود در منظومه‌ی شمسی که تا به حال کشف کرده‌ایم،‌ تنها مدار ۱۹ مورد (از جمله 2019 AQ3) به‌کلی توسط مدار زمین احاطه شده است.

این سیارک‌ها که با عنوان سیارک‌های آتیرا، آپوهله یا اجرام درون‌زمینی (IEO) شناخته می‌شوند، فعلا خطری برای زمین محسوب نمی‌شوند؛ اما اگر مدارشان توسط ناهید یا عطارد به‌هم بخورد، می‌توانند به اجرامی بالقوه تهدیدزا تبدیل شوند.

علاوه‌بر این، به‌نظر می‌رسد که 2019 AQ3 اندازه‌ی کاملا بزرگی دارد. ما هنوز نمی‌دانیم که چه تعداد سیارک هم‌اندازه‌ی این جرم وجود دارند. البته هرچند، ارائه‌ی ابعاد دقیق براساس مشاهدات محدود امکان‌پذیر نیست؛‌ اما ارزیابی‌های فعلی نشان می‌دهند که این سیارک می‌تواند قطری به اندازه‌ی ۱.۶ کیلومتر داشته باشد. یه در این‌باره گفت:

این یکی از بزرگ‌ترین سیارک‌هایی است که مدارش به‌کلی درون مدار زمین قرار دارد و یک نوع جرم بسیار کمیاب به‌شمار می‌رود.2019 AQ3 از جهات بسیار سیارکی واقعا عجیب و غریب است.

نظاره‌ی سیارک‌های آتیرا و سیارک‌های نزدیک زمین و ستاره‌های دنباله‌دار بالقوه خطرناک برای زمین، تنها یکی از اهداف ZTF محسوب می‌شود. این تاسیسات با میدان دید وسیعش برای رصد اجرامی با سرعت زیاد یا پدیده‌های گذرا طراحی شده است. به این اجرام یا پدیده‌ها در اصطلاح نجوم، رویدادهای ستاره‌شناسی گذرا گفته می‌شود.

این رویدادها شامل سیارک‌ها، ابرنواختر و حتی سیاه‌چاله‌ها هستند. ZTF از زمان آغاز به‌کار در مارس ۲۰۱۸، یعنی کمتر از یک سال پیش، به شناسایی بیش از ۱۱۰۰ رویداد گذرا کمک کرده است. شری کولکارنی، پژوهشگر ارشد این تاسیسات گفت:

ZTF هر سه شب یک‌بار، از کل آسمان شمالی نقشه‌برداری می‌کند. این تاسیسات هم‌اکنون معدود ابرنواختر‌هایی را در یک شب کشف می‌کند و ما انتظار داریم که نرخ به‌مرور افزایش یابد.

در مجموع، این پروژه ۵۰ سیارک نزدیک به زمین، از جمله 2018 NX و 2018 NW را شناسایی کرده است که در فاصله‌ی تنها ۱۱۵٬۸۰۰ و ۱۱۲٬۳۰۰ کیلومتری از کنار زمین عبور می‌کنند. این تاسیسات همچنین دو سیاه‌چاله را با اسامی مستعار ند استارک و جان اسنو، درحالی‌که ستارگان را تکه‌تکه می‌کردند، شناسایی کرده است.

مقالاتی که این اکتشافات را توصیف کرده‌اند، در نسخه‌ای اختصاصی از ژورنال انتشارات انجمن اخترشناسی اقیانوس آرام منتشر خواهند شد.