موفقیت کرو دراگون اسپیس ایکس، چه پیامدی برای روسیه دارد؟
یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌ها پیرامون نخستین پرتاب فضاپیمای Crew Dragon اسپیس ایکس، نحوه‌ی واکنش روس‌ها به این اتفاق بود. آن‌ها با کنترل دسترسی به ایستگاه فضایی بین‌المللی از زمان بازنشستگی شاتل فضایی ناسا در سال ۲۰۱۱، به سلطه‌ی قابل‌توجه‌ای در آزمایشگاه مداری دست پیدا کرده‌اند. تا به امروز، واکنش روسیه به‌نوعی بیان غیرمستقیم پرخاشگری و ناچیز شمردن موفقیت آمریکایی‌ها بوده است.
روز یکشنبه، هنگامی که فضاپیمای کرو دراگون SpaceX به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شد، سازمان فضایی روسیه از اولگ کونوننکو فضانورد این کشور خواست از دو خدمه‌ی دیگر جدا شود و در بخش روسی ایستگاه قرار بگیرد. روسکاسموس با انجام این کار قصد داشت در صورت خارج شدن دراگون از کنترل و برخورد آن به ایستگاه فضایی، کونوننکو بتواند اقدامات فوری را انجام دهد.
پس از اتصال موفقیت‌آمیز، روسکاسموس به روسی به ناسا تبریک گفت؛ اما بر این واقعیت تأکید کرد که ایمنی پرواز باید کامل و در بالاترین سطح باشد. سازمان فضایی روسیه یک ساعت بعد در اتفاقی نادر با انتشار توییتی به انگلیسی بدون تأکید بر ایمنی فضاپیما از همکاران خود در ناسا تعریف و تمجید کرد. نکته‌ی جالب توجه، عدم اشاره‌ی روسکاسموس به اسپیس ایکس در هیچ کدام از توییت‌ها است. روسکاسموس بعدا اعلام کرد که ناسا فضاپیما را سفارش داده و از این‌رو این سازمان سزاوار تبریک است.
روز دوشنبه، سازمان فضایی روسیه مجددا با انتشار یک توییت تازه، تصاویری از کونوننکو، ان مک‌کلین فضانورد ناسا و دیوید سنت ژاک فضانورد کانادایی را در حالی به اشتراک گذاشت که پیش از ورود به دراگون، ماسک‌های حفاظتی را به صورتشان زده بودند. استفاده از این ماسک‌ها، نوعی اقدام ایمنی برای بازدید از فضاپیمای جدید محسوب می‌شد. روسکاسموس می‌خواست خوانندگان بدانند که مأموریت کرو دراگون به بیانی دیگر تاریخ‌ساز شده است. روسکامسوس در توییتر نوشت:
برای نخستین بار در تاریخ ایستگاه، خدمه با ماسک‌های گاز IPK ساخت روسیه فعالیت کردند.
سرانجام در روز سه‌شنبه، منابع روسی به خبرگزاری اسپوتنیک و دیگر رسانه‌ها درباره‌ی بوی غیرمعمولی در ایستگاه گزارش دادند و اعلام کردند که به‌دنبال اتصال دراگون، ایزوپروپیل الکل با غلظت بالا در هوای داخل ایستگاه فضایی بین‌المللی پخش شده است. اما در حقیقت، بوی یادشده غلظت بسیار پایینی داشت و پس از آنکه فضانوردان از رویه‌های معمول برای به چرخش درآوردن هوای ایستگاه استفاده کردند، از بین رفت.
سیاست واقع‌گرایانه
اکنون پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که دلیل این واکنش منفعلانه تهاجمی روس‌ها چیست؟ یکی از افرادی که می‌تواند پاسخ این سؤال را بدهد، یک کارشناس فضایی روسی به‌نام وادیم لوکاشویچ است. لوکاشویچ در سال ۲۰۱۵ پس از نگارش مقالاتی در مخالفت با تغییر شکل روسکاسموس از یک سازمان دولتی به یک شرکت دولتی، از اندیشکده‌ی هوافضای اسکولکوو اخراج شد. روز دوشنبه، او با شبکه‌ی تلویزیونی روسی مسکو ۲۴ مصاحبه و درباره‌ی دستاورد تازه‌ی آمریکایی‌ها صحبت کرد.
لوکاشویچ در جریان مصاحبه گفت که روس‌ها به دلایلی حق دارند احساس خطر کنند. وی در این‌باره گفت:
شرکت خصوصی اسپیس ایکس با این پرتاب، حتی اگر به سفارش ناسا انجام شده باشد، روسکاسموس را پوچ و بی‌اثر کرده است. آن‌ها به روسکاسموس نشان داده‌اند که چه کسی هستند. همه اظهارات روگازین را درباره‌ی ترامپولین به یاد می‌آورند (اشاره به صحبت‌های دیمیتری روگازین، مدیر روسکاسموس درباره‌ی اینکه ناسا پس از تحریم سازمان فضایی روسیه از سوی دولت آمریکا باید فضانوردانش را با تشک ترامپولین به فضا بفرستد). در نتیجه این درواقع صرفا پرخاشگری نیست؛ بلکه دردسر دائمی و بزرگی برای روسکاسموس محسوب می‌شود. در وهله‌ی اول، پیام تبریک این سازمان دیرهنگام بود. ثانیا، روسکاسموس دو توییت تبریک ارسال کرد، یکی به انگلیسی و دیگری متنی کاملا متفاوت به روسی. در نتیجه، البته این نشانه‌ای از خشم است. این واکنش رهبر غیرقابل اعتمادی است که دارد عقب میفتد. بنابراین، اینکه روسکاسموس اصلا واکنش نشان داد، عجیب بود. درنظر داشته باشید که روسکاسموس درواقع هرگز با اتصال کرو دراگون موافقت نکرد. آن‌ها حتی احتمالا به برخی دلایل، چند مورد از نگرانی‌های فنی خود را نیز ابراز داشتند؛ اما ما شاهد بودیم که اتصال کاملا درخشان اتفاق افتاد. در نتیجه، بله این واکنش فردی است که عقب مانده.
بعدا از لوکاشویچ درباره‌ی تفاوت فضاپیمای دراگون با همتای روسی سایوز سؤال شد؛ فضاپیمایی که از سال ۲۰۱۱ تاکنون تمام فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی رسانده است. او در پاسخ گفت:
ببینید، اگر ما فضاپیماها را در یک سطح فناورانه مقایسه کنیم، سایوز در حقیقت قادر به رقابت با کرو دراگون اسپیس ایکس نخواهد بود. این بدین خاطر است که سایوز ما از نظر ایدئولوژیک در دهه‌ی ۱۹۶۰ توسط سرگئی کارالیوف ساخته شد. این فضاپیما حتی با وجود اعمال اصلاحات فراوان همچنان در حال پرواز است. سایوز قابل اعتماد است و اشکالاتش برطرف شده است. اما سایوز در حقیقت اکنون فضاپیمایی غیرقابل اعتماد است. حتی وقتی چینی‌ها فضاپیمای شنژو خودشان را براساس فناوری سایوز ما ساختند، کل وسیله را بازسازی کردند. در وهله‌ی اول، فضاپیمای چین بزرگتر است. ثانیا، ماژول اسکان آن‌ها به‌کلی وسیله‌ای مستقل است که می‌تواند جدا شود و به‌مدت یک ماه به‌تنهایی پرواز کند. همچنین ماژول ورود مجدد آن‌ها نیز بزرگتر و قابل اعتمادتر است.در طرف دیگر، ایلان ماسک فضاپیمای آینده را ساخته است. این وسیله چندبارمصرف است: فناوری جدیدی محسوب می‌شود و بر این اساس از هر نظر و با هر شاخص فناورانه‌ای سایوز را شکست می‌دهد. این فضاپیما تنها باید کارایی خود را برای پرتاب‌های فضایی سرنشین‌دار اثبات کند و سپس در ماه جولای، نخستین پرواز سرنشین‌دارش را انجام خواهد داد. ماسک نه‌تنها روسکاسموس را شکست می‌دهد؛ بلکه با وجود فضاپیمای او، انتقال فضانوردان خارجی به ایستگاه فضایی [با سایوز] نیز به پایان می‌رسد. هر ساله ما (روسیه) نزدیک به ۴۰۰ میلیون دلار دریافت می‌کنیم (برای خرید صندلی‌های سایوز) و اکنون این [فروش صندلی] به پایان خواهد رسید. ما بدین خاطر مجبور خواهیم شد که به احتمال فراوان، گردشگران را حمل کنیم. اما ماسک همچنین قادر به پیشنهاد قیمت‌های کمتر به گردشگران خواهد بود و فضاپیمایی با هفت صندلی دارد. درنتیجه ما اصلا داریم درباره‌ی چه صحبت می‌کنیم؟
درنهایت، لوکاشویچ به این حقیقت اشاره کرد که روسیه اکنون باید این حفره‌ی بزرگ بودجه را پر کند.
من مایلم نکته‌ی جالب توجه دیگری را خاطرنشان کنم. از یک نقطه نظر، این اتفاق خوبی است؛ زیرا ما فضانوردان را حمل می‌کردیم. ما اساسا به‌صورت رایگان سالانه ۴۰۰ میلیون دلار دریافت می‌کردیم که در حدود ۹۰ میلیون دلار به ازای هر صندلی برای هر فضانورد خارجی بود. این مبلغ بیش از کل هزینه‌ی راکت و فضاپیما و عملیات‌های پرتاب با یکدیگر است. این بدین معنی است که تا زمانی‌که ما دست‌کم یک فضانورد خارجی سوار در فضاپیما داشته باشیم، پرتاب را به‌صورت رایگان انجام می‌دهیم. برای ما این فقط هدیه‌ای مجانی نیست؛ بلکه یک آرامبخش است. این به امکان می‌دهد تا در اصل هیچ کاری انجام ندهیم و همچنان دستمزد بگیریم و اکنون این آرامبخش قرار است قطع شود و ما ناگزیر به انجام کاری خواهیم بود. ما یا به‌همراه تمام دستاوردهای فضایی‌مان به تاریخ خواهیم پیوست، همچون [امپراتوری] پرتغال با اکتشاف آمریکا و سفرهای ماژلانش یا مجبور به انجام یک کار جدی خواهیم شد.
به‌طور قطع، انتظار نمی‌رود که اغلب مواقع چنین صحبت‌هایی درباره‌ی برنامه‌ی ارزشمند فضایی روسیه از سوی این کشور شنیده شود؛ اما این نوع انتقاد منحصربه‌فرد نیست. والری ریمن، فضانورد سابق روس به‌تازگی گفت رهبران روسکاسموس بیش از آنکه کاری حقیقی انجام دهند، در حال بلوف زدن هستند. همچنین یک روزنامه‌نگار فضایی اهل روسیه نیز چندی پیش اعلام کرد که برنامه‌ی فضایی این کشور در شرف ورود به عصر تاریکی است.
لوکاشویچ در پایان مصاحبه سؤال خوبی را مطرح کرد. تا به امروز، روسیه عمدتا دیگران را به‌خاطر مشکلاتش در فضا سرزنش کرده یا آن‌ها را نادیده گرفته است. آیا روسیه با مشکلاتش روبه‌رو خواهد شد یا با تداوم داد و فریاد توخالی، میراث درخشان ۶۰ ساله‌ی پیشگامی‌اش در سفرهای فضایی را به‌طور کلی بر باد می‌دهد؟
نظرات