فضانوردان آپولو 11 تقریبا فراموش کردند پیام صلح را روی ماه بگذارند

«اون بسته‌ای که داخل آستینت بود کجاست؟ داریش؟» این احتمالا معروف‌ترین جمله‌ای نیست که انسان در ماه گفته باشد. اما قرار بود در خلال مأموریت آپولو ۱۱، برخی اشیای مهم که جنبه‌های نمادینی داشتند، به یادگار روی ماه گذاشته شوند.

اگر بفهمید تنها فهرست اشیای ساخته‌ی انسان که در ماه گذاشته شدند، حدود ۲۰ صفحه جا می‌گیرند، کاملا متعجب خواهید شد. روی ماه بیش از ۱۰۰ محل، شواهدی از فعالیت‌های انسانی دارند. در این محل‌ها اشیایی از آژانس فضایی اروپا، ژاپن، هند، روسیه، چین و ایالات متحده وجود دارد. نه‌تنها در این محل‌ها آزمایش‌های در حال انجامی وجود دارد، بلکه اطلاعات ارزشمندی را نیز در خود دارند. به‌عنوان مثال، مهندسان امیدوارند تا این مواد را بررسی کنند تا میزان تأثیر تابش‌های کیهانی در ماه را اندازه‌گیری کنند؛ همراه‌با تجهیزات علمی، ماهنوردهای روباتیک و سایر اشیایی که در ماه رها شدند تا بار فضاپیما برای بازگشت به زمین سبک‌تر شود، اشیای یادبود و یادگاری هم بودند.

رئیس‌جمهور ریچارد نیکسون در حال بازدید از فضانوردان مأموریت آپولو ۱۱ که در قرنطینه به سر می‌بردند. از چپ به راست: نیل آرمسترانگ، مایکل کالینز و باز آلدرین

اما شاید مهم‌تر از همه، اشیایی در سطح ماه باقی ماندند که موقعیت و تنوع آن‌ها می‌تواند به‌تنهایی داستان واقعی تاریخ بشر در ماه را آشکار کند. وقایع‌نگاری‌هایی که صبوری و شور و شوق صدها و هزاران دانشمند، مهندس، هوانورد و فضانورد در طول تاریخ بشر را نشان می‌دهد که خروج انسان از زمین و دستیابی به ستارگان را محقق کردند.

باز آلدرین و نیل آرمسترانگ تصمیم گرفتند که نشانی از مأموریت آپولو ۱ را به ماه ببرند. این تصمیم به احترام ازجان‌گذشتگی و فداکاری فضانوردان مأموریت آپولو ۱؛ یعنی راجر بی. چافی، ادوارد هیگینز وایت و گاس گریسوم گرفته شد که در اولین آزمایش ماژول فرماندهی و سرویس آپولو ۱ بر اثر آتش‌سوزی جان خود را از دست دادند.

فضانوردان آپولو ۱۵، دیوید اسکات، آلفرد وردن و جیمز ایروین، یک پلاک یادبود به احترام ۱۴ فضانورد ناسا و اتحاد جماهیر شوروی روی ماه گذاشتند. آدمک فلزی قابل مشاهده نیز فضانوردی را شبیه‌سازی می‌کند که افتاده است

آلدرین و آرمسترانگ و سران ناسا به‌خوبی آگاه بودند که حتی در زمانی‌که اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده در مسابقه‌ای فضایی با هم رقابت می‌کنند، می‌توانند در موفقیت‌های یکدیگر سهیم باشند. به همین دلیل فضانوردان آپولو ۱۱، شاخه‌ی کوچک زیتون طلایی که نماد جهانی صلح است و یک دیسک سیلیکونی به اندازه یک سکه نیم دلاری آمریکا را به همراه داشتند.

روی این دیسک با خطوط میکروسکوپی پیام‌هایی از رئیس‌جمهور ایالات متحده و رهبران ۷۳ کشور دنیا و همچنین پیامی از رئیس ناسا نوشته شده بود. این پیام‌ها قرار بود غرور و افتخار بشری را برای آیندگان و بیگانگان در ماه بگذارند. دولت‌مردان در برخی پیام‌ها از میراث ملی خود سخن گفته بودند و در برخی نیز شجاعت سه مردی را ستوده بودند که سوار بر موشکی به سوی ناشناخته‌ها پرواز کرده‌اند. اما، تمامی پیام‌ها از افغانستان تا زامبیا، مضمونی مشترک داشتند: صلح.

پلاک اختصاصی ماژول ماهنورد آپولو ۱۱ که توسط سه نفر از خدمه مأموریت و رئیس‌جمهور ایالات متحده، ریچارد نیکسون امضاء شده است

به‌گفته جیمز هانسن، زندگی‌نامه‌نویس نیل آرمسترانگ، سه پیام علاقه او را جلب کردند. پیام خواکین تروخیوو فرناندز، رئیس‌جمهور کاستاریکا که ابزار امیدواری کرده بود که فرود روی ماه بتواند «ارمغان‌آور مزایای تازه‌ای برای بهبود رفاه بشری باشد.»

 بودوئن، پادشاه بلژیک که گفته بود: «ما باید عمیقا از مسئولیت و احترام تازه‌ای که در جهان خواهیم داشت مطلع باشیم و عدالت و خوشبختی بیشتری برای بشریت فراهم کنیم.» و سرانجام، فلیکس هوفویت بوینی، رئیس‌جمهور ساحل عاج که از اولین پیام‌رسانان کره زمین به ماه چنین خواسته بود: «رو به سوی سیاره ما فریاد بزنید؛ مشکلاتی که آن‌قدر انسان‌ها را عذاب داده‌اند، از آنجا چقدر کم‌اهمیت جلوه می‌کنند.»   

از چپ به راست: شاخه‌ی زیتون طلایی (نماد صلح)؛ نشان مأموریت آپولو ۱ و دیسک سیلیکونی حاوی پیام‌های صلح رهبران جهان

اما به نظر می‌رسد پیام رئیس‌جمهور مکزیک، پیش‌بینی درست‌تری از دیگران داشته است؛ او در بخشی از پیام خود اشاره می‌کند: «همان‌طور که کشف قاره‌ی آمریکا در سال ۱۴۹۲، جغرافیا و تاریخ وقایع بشری را دگرگون کرد؛ امروز فتح دنیای ماورای‌ زمینی با ناشناخته‌هایش، چشم‌اندازهای ما را دگرگون کرده و آغازگر دوره‌ای تازه است.» او همچنین در ادامه پیام خود خاطرنشان کرده بود: «مهاجرت انسان به فضا مسئولیتی کاملا تازه برای ما خواهد داشت.» اگر به خواندن تمامی پیام‌ها علاقه‌مندید، می‌توانید تمامی پیام‌ها را از این لینک بخوانید.

طاهر رحمان، مورخ فضایی که کتاب تحسین‌شده‌ای در مورد داستان کامل این پیام‌های صلح به رشته تحریر در آورده، می‌گوید که آلدرین و آرمسترانگ تقریبا فراموش کرده بودند این دیسک و باقی یادبودها را روی ماه بگذارند. در حقیقت، باتوجه‌به اسناد و گزارش‌های ناسا، زمانی‌که مسافران فضا تصمیم گرفتند سوار فضاپیما شوند و به زمین بازگردند، متوجه شدند که هنوز پیام‌ها را روی ماه نگذاشتند.

بنابراین، همان‌طور که آلدرین داشت از نردبان بالا می‌رفت تا آماده‌ی برگشت به زمین شود، آرمسترانگ بسته را به یاد آورد که در آستین لباس فضانوردی آلدرین جاسازی کرده بودند.

آرمسترانگ به همکارش رو کرد و گفت: «اون بسته‌ای که داخل آستینت بود کجاست؟ گذاشتیش؟»

آلدرین جواب داد: «نه... حالا می‌خوایش؟»

آرمسترانگ گفت: «فکر کنم، آره.»

و با این حرف، آلدرین بسته‌ای که دیسک سیلیکونی داخلش بود را از نردبان روی رگولیت‌های سطح ماه پرت کرد.

آرمسترانگ بعدا با پایش حرکت مختصری به بسته داد و بعدا از نحوه‌ی قرار گرفتن بسته پرسید: «حله؟»

آلدرین در پاسخ گفت: «حله.»

درواقع فضانوردان از هیچ وسیله‌ای برای قرار دادن بسته در موقعیتی مناسب استفاده نکردند. و وقتی که آرمسترانگ در کپسول حضور پیدا کرد، تأیید کرد که دیسک با پیام‌های صلح طبق برنامه روی سطح ماه قرار گرفته است.

جای تعجب هم نبود که فضانوردان فراموش کنند این دیسک را روی ماه بگذارند؛ آن‌هم بعد از دل‌مشغولی‌های زیادی که اولین مسافران ماه بودن به همراه داشت. به همین جهت تا حدی جای تعجب است که چرا دو فیلم از مشهورترین فیلم‌هایی که سال گذشته در مورد مأموریت تاریخی آپولو ۱۱ ساخته شدند، «نخستین انسان (First Man)» و «آپولو ۱۱ (Apollo 11)» هیچ‌کدام اشاره‌ای به داستان ناگفته‌ی این دیسک و پیام‌های داخل آن نکردند.

به همین دلیل،‌ بهتر است که هیچ‌گاه درس‌های گذشته را فراموش نکنیم. شاید اولین قدم‌ها حفاظت از محل‌هایی باشد که وقایع‌نگاری‌ها و اسناد مهمی از تاریخ بشر در ماه را در خود دارند. شاید کاوشگرها و فضاپیماهایی که طی سال‌های آینده به ماه می‌روند، بتوانند نگاهی دوباره به آنچه نیل آرمسترانگ و باز آلدرین آن‌طور سراسیمه روی ماه گذاشتند بیاندازند!