نتایج اولین مطالعه‌ درخصوص چگونگی رفتار موش‌ها در فضا

آزمایش‌های انجام‌شده در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) نشان می‌دهند که موش‌ها به‌سرعت به شرایط میکروگرانش موجود در فضا سازگار می‌شوند. اگرچه به‌طور غیرمنتظره‌ای برخی از موش‌های آزمایشی رفتار کنجکاوانه‌ی چرخشی از خود نشان دادند و با سرعت و بی‌وقفه در اطراف دیوارهای قفس فلزی خود به حرکت درآمدند.

پژوهش اخیر که در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شد، جامع‌ترین تجزیه‌و‌تحلیلی است که تاکنون روی رفتار موش‌ها در فضا انجام شده است. مطالعه‌ی موش‌ها در فضا قبلا نیز انجام شده بود. برای مثال مطالعاتی که روی شاتل فضایی انجام شد اما هدف اصلی آن تلاش‌ها ارزیابی میزان عملی بودن کار روی موش‌‌ها در شرایط میکروگرانش بود. در این مطالعه درواقع رفتار و نیز برخی از جنبه‌های مرتبط با سلامتی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت.

در مطالعه‌ی جدید که تحت هدایت اپریل رونکا یکی از پژوهشگران ناسا انجام شده است، از قفس‌هایی که ناسا برای جوندگان طراحی کرده است، استفاده شد. این قفس‌ها یک محوطه‌ی بسته هستند که به‌طور خاص برای استفاده در آزمایش‌ها طراحی می‌شوند. در آزمایشاتی که در سال ۲۰۱۴ در ایستگاه فضایی بین‌المللی انجام شد، ۲۰ موش درمعرض شرایطی قرار داده شدند که به‌طور معمول توسط فضانوردان تجربه می‌شود؛ شامل میکروگرانش، اشعه، محصورشدگی، افزایش کربن‌دی‌اکسید و دیگر عواملی که می‌توانند روی سلامت و تندرستی روانی تأثیرگذار باشد.

اما هدف اصلی مطالعه‌ی جدید ارزیابی این موضوع بود که چگونه موش‌ها با زندگی نسبتا کوتاه خود دربرابر مأموریت‌های فضایی طولانی‌مدت واکنش نشان می‌دهند. دانشی که از انجام این پژوهش به‌دست می‌آید، اطلاعات بیشتری درمورد نحوه‌ی ‌واکنش انسان‌ها در شرایط مشابه فراهم خواهد کرد. موش‌هایی که در این آزمایش استفاده شدند، همه ماده بوده و وقتی زمین را ترک می‌کردند، ۱۶ یا ۳۲ هفته سن داشتند. آن‌ها پس از گذراندن یک سفر چهار روزه و رسیدن به ISS، به‌مدت ۱۷ تا ۳۷ روز در یک کپسول دراگون اسپیس ایکس بدون خدمه ماندند. اگرچه این دوره برای انسان نسبتا کوتاه است ولی برای موش‌ها که بیش از سه سال زندگی نمی‌کنند، مدت زمانی طولانی است.

تمرکز اصلی مطالعه‌ی جدید بررسی رفتار موش‌‌ها در فضا بود. به این منظور، دوربین‌هایی درون قفس‌ها تعبیه شد. به‌عنوان گروه کنترل، همین آزمایش روی زمین نیز انجام شد. تمام این ۲۰ موش طی دوره‌ی مأموریت زنده ماندند. پس از بازگشت به زمین ازنظر سلامتی وضعیت مناسبی داشتند و وزن آن‌ها نیز همانند موش‌های گروه کنترل بود. پژوهشگران این ویدئوها را بررسی و درمورد رفتار موش‌ها یادداشت‌برداری می‌کردند. در بیشتر موارد و به‌جز چند قدم اول که موش‌ها هنوز عادت نکرده بودند، توانایی سازگاری آن‌ها به شرایط میکروگرانش بالا بود.

رفتار چرخشی موش‌ها در فضا

موش‌های سفرکرده به فضا دارای رفتارهای معمولی نظیر غذاخوردن، تمیز کردن خود و نوازش کردن دیگران بودند. آن‌ها قفس خود را مورد بررسی قرار دادند و تمام فضاهای آن را گرفتند و حتی الگوی خواب منظمی نیز داشتند. یک تفاوت رفتاری جالب توجه در این زمینه این بود که موش‌های جوان‌تر درمقایسه با همتایان خود روی زمین، فعالیت بیشتری داشتند. پژوهشگران در مطالعه‌ی خود نوشتند:

مشاهدات کیفی نشان می‌دادند که موش‌های سفرکرده به فضا به‌سادگی با این شرایط سازگار شدند، آزادانه بدن خود را تکان می‌دادند و فعالانه از کل فضایی که در اختیار داشتند، استفاده کردند. با گذشت زمان، سرعت حرکت این موش‌ها در سرتاسر زیستگاهشان افزایش یافت، به‌آسانی به فضاهای باز می‌رفتند درحالی‌که بدن خود را به‌وسیله‌ی دم یا پنجه درجایی حفظ می‌کردند.

پس از حدود ۷ تا ۱۰ روز، موش‌های جوان ولی نه موش‌ها پیرتر، شروع به چرخیدن در اطراف قفس کردند (رفتار میدان مسابقه). وقتی یک موش چنین کاری می‌کرد کم‌کم دیگر موش‌ها نیز با او همراه می‌شدند. پژوهشگران کاملا مطمئن نیستند که چرا فقط موش‌های جوان این کار را انجام می‌دادند اما در این زمینه به چندین احتمال اشاره کرده‌اند.

رفتارهای تکراری غیرطبیعی رایج در دیگر حیوانات نیز مشاهده می‌شود؛ برای مثال قدم زدن در پرندگان، پیش‌میمون‌ها (مثلا لمورها و شبگردان هندی) و گوشتخوارن بزرگ، گاز گرفتن اشیاء در اسب‌ها، خوک‌ها و موش، پرش عمودی در موش، تکان خوردن در نخستی‌ها و رفتارهای آسیب به خود در طوطی‌ها و نخستی‌ها. این رفتار می‌تواند واکنشی از جنس استرس باشد که درپاسخ به میکروگرانش و به‌منظور برانگیختگی حس تخریب‌شده‌ی تعادل در آن‌ها بروز می‌کند.

شاید هم این رفتار مشابه رفتار دویدن روی چرخ‌ها باشد که در دیگر موش‌ها دیده می‌شود. تئوری‌ پشت‌صحنه‌ی این رفتار شامل شکلی از سرگرمی یا ورزش است که به‌صورت پاداشی از جنس ترشح دوپامین در مغز، آن‌ها را به این کار وا می‌دارد. یا اینکه این کار می‌تواند بیان دیگری از رفتار تکراری غیرعادی باشد.

با همه‌ی حرف‌هایی که زده شد، پژوهشگران کاملا مطمئن نیستند که چرا موش‌ها چنین کاری انجام می‌دهند و عقیده دارند در این رابطه باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود. اما هرچند این رفتار، عجیب و غیرقابل توضیح به‌نظر می‌رسد ولی پژوهشگران می‌گویند که این رفتار کاملا هم خارج از قلمرو تجربیات انسانی نیست. آن‌ها در مقاله‌ی خود نوشته‌اند:

به‌دست آوردن فرصت بودن و دویدن در این قفس‌های فضایی شبیه فعالیت‌های فیزیکی است که نیروهای انسانی مستقر در فضا به‌طور روتین به انجام آن‌ها مشغولند. رویکرد ما ایجاد یک آنالوگ جالب برای درک بهتر واکنش‌های انسان دربرابر پرواز فضایی و فراهم کردن فرصتی برای آغاز پرداختن به این موضوع است که چگونه حرکات فیزیکی روی واکنش دربرابر میکروگرانش تاثیر می‌گذارند.

فضانوردان نیز از سُرخوردن در جای‌جای ISS لذت می‌برند، همان‌طور که شرکت‌کنندگان در پروازهای بی‌وزنی (گرانش صفر) از این موضوع لذت می‌برند. در مسیر کنجکاوی خود، موش‌ها در شرایطی که کاملا برای آن‌ها عجیب و غیرعادی بود، کاملا شبیه انسان‌ها عمل می‌کردند.