سکوت ناخوشایند اسپیس ایکس نسبت به حادثه انفجار کپسول دراگون

روز بیستم آوریل (۳۱ فروردین)، در هوای آفتابی ساحل فلوریدا به‌طور ناگهانی حجم غیرمعمولی از دود نمایان شد. این توده‌های انبوه غلیظ و نارنجی‌رنگ دود بر فراز افق به آسمان برخاستند؛ به‌نحوی که تماشای آن‌ها از کیلومترها دورتر نیز امکان‌پذیر بود. در همین حین، عکاس خبرگزاری فلوریدا تودی که مأموریت پوشش جشنواره‌ی موج‌سواری را برعهده داشت، جهت لنز دوربینش را از سمت امواج تعییر داد و تصاویری را از دود منتشرشده ثبت کرد.

ابرهای خاکستری از سمت کیپ کاناورال می‌آمدند. تنها زمانی‌که می‌توان حجم گسترده‌ی دود را از آن نزدیکی – محل پرتاب‌های فضایی تاریخی – شاهد بود، پس از برخاستن موفقیت‌آمیز راکت‌ها است؛ اما در آن روز هیچ راکتی در آسمان به چشم نمی‌خورد.

بعدا معلوم شد که علت انتشار ستون‌های دود، بروز خرابی حین آزمایش فضاپیمایی بود که به دست اسپیس ایکس و با هدف ارسال انسان به مدار توسعه یافته است. روشن‌سازی موتورهای فضاپیما به‌منظور آزمایش درحالی صورت گرفت که کپسول فضایی درحالت ایستا و بدون حرکت روی زمین قرار داشت. اسپیس ایکس در همان زمان با انتشار بیانیه‌ای گفت:

آزمایش‌های اولیه با موفقیت به اتمام رسیدند؛ اما آزمایش نهایی منجر به بروز خرابی روی جایگاه آزمایش شد.

یک روز بعد، ویدئویی کم‌کیفیت و غیررسمی که ظاهرا فیلمی ضبط‌شده از نمایشگر بود، در توییتر منتشر شد. این فیلم کپسول اسپیس ایکس را با نام کرو دراگون روی جایگاه آزمایش نشان می‌داد. به‌مدت تقریبا ۱۰ ثانیه همه‌چیز ثابت است تا اینکه به‌طور ناگهانی انفجاری غیرمنتظره رخ می‌دهد و کل تصویر را شعله‌های آتش فرا می‌گیرد. پشت دوربین، افرادی از انفجار رخ‌داده فریاد تعجب سر می‌دهند. بااین‌حال، هیچ‌کس در اطراف کپسول حضور نداشت؛ در نتیجه حادثه با هیچ کشته یا مجروحی همراه نبود.

اسپیس ایکس تاکنون از تأیید صحت ویدئو خودداری کرده است. اما این هفته، یک پیمانکار ناسا که از عملیات‌های پرتاب در فلوریدا پشتیبانی می‌کند، ایمیل هشدار محرمانه‌ای را به کارکنانش ارسال کرد که براساس آن، اگر کسی ویدئوی یادشده را به اشتراک بگذارد، امکان دارد اخراج شود. این پیام که توسط روزنامه‌ی محلی اورلاندو سنتینل گزارش شد، تأیید می‌کند که فیلم منتشرشده از حادثه‌ی انفجار واقعی است.

نزدیک به دو هفته پس از انفجار، اسپیس ایکس همچنان نسبت به حادثه سکوت کرده است. در حال حاضر، حتی یک خرابی در کپسول آزمایشی نیز باید موجب نگرانی مهندسان، فضانوردان و مدیرانی شود که برای موفقیت دراگون سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اسپیس ایکس به‌خوبی در مسیرش به‌سمت پرتاب فضانوردان آمریکایی به فضا قرار داشت تا سرانجام بتواند گامی بزرگ در تاریخ پروازهای فضایی انسانی بردارد.

ایلان ماسک، بنیان‌گذار و مدیرعامل اسپیس ایکس ماه گذشته گفت:

اگر همه‌چیز به‌خوبی پیش برود، تصور می‌کنم که تابستان سال جاری پرواز خواهیم کرد.

کپسول کرو دراگون پیش از انجام نخستین پرواز غیرسرنشین‌دار در سکوی پرتاب دیده می‌شود

تقریبا دو ماه پیش، کپسول دراگون مورد بحث با موفقیت در مدار دور زمین قرار گرفت و به ایستگاه فضایی متصل شد. از آنجا که این نخستین پرواز کپسول بود، هیچ فضانوردی داخل آن حضور نداشت؛ اما فضاپیما حاوی حجم بالایی از تجهیزات تازه برای فضانوردان مستقر در ایستگاه بود. چند روز بعد، دراگون به زمین بازگشت و با گشودن چترهای نجات روی آب‌های اقیانوس اطلس فرود آمد. کپسول سپس از آب گرفته و برای انجام آزمایش‌های بیشتر آماده شد تا ایمنی آن برای انجام نخستین پرواز سرنشین‌دارش تضمین شود.

از سال ۲۰۱۱ تاکنون و پس از آخرین پرتاب برنامه‌ی شاتل فضایی که تلاش ۳۰ ساله‌ی برجسته اما گران‌قیمتی بود، هیچ فضانوردی از خاک آمریکا به فضا پرتاب نشده است. از آن زمان تا به امروز، ایالات متحده برای ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی و بازگرداندن آن‌ها به زمین، به رقیب فضایی سابق خود روسیه اتکا کرده است. این وابستگی هرگز قرار نبود تنها گزینه‌ی انتخابی ناسا باشد یا دست‌کم تا این حد به‌طول بینجامد. دولت جورج بوش پسر به ناسا فرمان داد تا سامانه‌ی حمل‌ونقلی را برای جایگزینی با شاتل‌ها توسعه دهد؛ اما دولت اوباما با استناد به هزینه‌های روبه‌افزایش و تاخیرهای زمانی، این طرح را لغو کرد.

درنتیجه ناسا به‌جای ساخت سامانه‌های اختصاصی، تصمیم گرفت شخص دیگری را برای انجام این کار استخدام کند. سازمان فضایی آمریکا به‌همین منظور قراردادهایی میلیارد دلاری با اسپیس ایکس و بوئینگ امضا کرد تا آن‌ها سامانه‌های حمل‌ونقل فضایی جدید را بسازند. ناسا هزینه‌ی استفاده از فضاپیماهای ساخته‌شده را به سازندگان آن‌ها پرداخت خواهد کرد؛ اما این مبلغ در مقایسه با بهای صندلی‌های سایوز بسیار پایین‌تر خواهد بود.

با آغاز سال جاری میلادی، اسپیس ایکس بیشترین پیشرفت را انجام داده بود. علاقه‌مندان و خبرنگاران در ماه مارس برای تماشای نخستین پرواز دراگون رهسپار فلوریدا شدند. دو تن از فضانوردان ناسا نیز هم‌اکنون برای مأموریت سرنشین‌دار آموزش می‌بینند و به‌شدت مشتاق پرواز با فضاپیمای اسپیس ایکس هستند. ماسک اندکی پس از پرتاب موفقیت‌آمیز دراگون به خبرنگاران گفت:

من قدری از لحاظ احساسی تحلیل رفته‌ام؛ زیرا این پرواز به‌شدت پراسترس بود. اما تا این لحظه موفقیت‌آمیز بوده است.

اسپیس ایکس از دستاورد تازه‌اش بی‌نهایت احساس خرسندی می‌کرد. اما این شرکت اکنون در حال تحقیق و بررسی برای یافتن علت خرابی غافلگیرکننده‌ای است که می‌تواند برنامه‌هایش را تا ماه‌ها عقب بیندازد. ناسا که در این بررسی و تحقیق به پیمانکارش کمک می‌کند، می‌گوید به اسپیس ایکس اطمینان کامل دارد؛‌ اما هنوز نمی‌داند که حادثه‌ی پیش‌آمده چگونه برنامه‌های زمانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

فقدان جزئیات عمومی – حتی نبود هیچ اطلاعاتی درباره‌ی دود – برخی را رنجانده است؛ از جمله اعضای هیئت تحریریه در اورلاندو سنتینل که به‌طور مرتب فعالیت‌های فضایی در امتداد سواحل فلوریدا معروف به ساحل فضایی را پوشش می‌دهند. این روزنامه در سرمقاله‌ی تندوتیزی که هفته‌ی گذشته منتشر کرد، به‌شدت واکنش اسپیس ایکس به حادثه را مورد انتقاد قرار داد و سکوت نسبی این شرکت را با روزها و هفته‌های پس از فاجعه‌ی شاتل چلنجر در سال ۱۹۸۶ مقایسه کرد؛ زمانی‌که مقامات ناسا حالت تدافعی به خود گرفتند، اطلاعات اندکی در اختیار رسانه‌ها قرار دادند و این گونه القا کردند که درحال مخفی کردن چیزی هستند.

سنتینل در سرمقاله‌ی خود نوشت:

جنبه‌های محرمانه‌ی شرکت‌های ایلان ماسک وقتی بدون ایراد است که او پول خود (یا پول سرمایه‌گذارانش) را برای ساخت خودروهای برقی یا تونل‌های زیرزمینی صرف می‌کند. [اما] وقتی مردم پشتیبان مالی فعالیت‌های او و برنامه‌ی پرواز فضایی سرنشین‌دار هستند، پنهان‌کاری اصلا خوب نیست.

کپسول کرو دراگون در حال نزدیک شدن به ایستگاه فضایی بین‌المللی

این شفافیت و صراحت باید از جانب بوئینگ (و تمام دیگر پیمانکاران ناسا) نیز دیده شود. بوئینگ ژوئن سال گذشته در جریان آزمایش سامانه‌ی فرار استارلاینر به وجود نشتی سوخت در کپسول مسافربری‌اش پی برد. این شرکت در آن زمان به واشنگتن پست گفت که نسبت به یافتن علت نشتی اطمینان دارد؛ اما فراتر از آن هیچ اطلاعات دیگری را افشا نکرد. بوئینگ تحت انتقادات تند و تیز قرار نگرفت؛ زیرا شرایط فضاپیمای این شرکت با رقیب ساخت اسپیس ایکس تفاوت دارد. کپسول استارلاینر هرگز تاکنون به فضا سفر نکرده و ویدئویی حاکی از انفجار آن نیز منتشر نشده است.

تماشای ویدئوی منتسب به کپسول کرو دراگون ناراحت‌کننده و شوک‌آور است. انفجار این کپسول یک‌بار دیگر دشواری‌های مهندسی ساخت فضاپیمایی برای حمل انسان را یادآور می‌شود. اسپیس ایکس به‌خوبی نسبت به این مسئله واقف است؛ اما این پروژه با سایر دستاوردهای شرکت تفاوت دارد. اسپیس ایکس وظیفه‌ای را برعهده گرفته که به‌طور تاریخی توسط دولت انجام می‌شد. این مسئله به‌معنای جذب احساسات فرهنگی همراه‌با آن وظیفه است. نخستین پرتاب فضانوردان آمریکایی به‌دست اسپیس ایکس نه‌تنها به‌عنوان یک پیروزی برای این شرکت فضایی تجاری، بلکه با نمایش توانمندی خیره‌کننده‌ی آمریکا به‌عنوان دستاوردی ملی جشن گرفته خواهد شد. فقدان شفافیت که مشخصه‌ی همیشگی شرکت‌های فناوری خصوصی محسوب می‌شود، اینجا جوابگو نخواهد بود.