اسپیس ایکس، بلو ارجین و داینتیکس؛ شرکت‌های برگزیده ناسا برای ساخت سطح‌نشین قمری
ناسا برای طراحی و ساخت سه سامانه‌ی فرود قمری که بتوانند انسان‌ها را به سطح ماه بفرستند، شرکت‌های اسپیس‌ایکس، بلو ارجین و داینتیکس را انتخاب کرد. این سه شرکت در طول یک سال آینده روی طراحی‌های خود کار خواهند کرد و درنهایت، ناسا برای ارسال نخستین زن و مرد بعدی به سطح ماه یکی از سه سطح‌نشین را انتخاب خواهد کرد.
این سه سطح‌نشین، قطعات حیاتی برنامه‌ی آرتمیس ناسا برای بازگرداندن انسان به ماه تا سال ۲۰۲۴ محسوب می‌شوند. سال گذشته، مایک پنس معاون رئیس‌جمهور آمریکا، ضرب‌العجل ۲۰۲۴ را برای بازگشت به ماه تعیین کرد و از آن زمان تاکنون، ناسا به‌سختی درتلاش برای تحقق این هدف بوده است. سازمان فضایی آمریکا درطول یک دهه‌ی گذشته درحال ساخت راکت غول‌پیکر اسپیس لانچ سیستم (SLS) و کپسول مسافربری اوراین بوده است تا به‌وسیله‌ی آن‌ها، فضانوردانش را به اعماق فضا بفرستد؛ اما بزرگ‌ترین بخش ازقلم‌افتاده دراین‌میان، ماژول سطح‌نشین برای رساندن فضانوردان به سطح ماه است.
اکنون ناسا برای ساخت سطح‌نشین قمری با سه شرکت رقیب، قرارداد همکاری امضا کرده است. قراردادها به مجموع ارزش ۹۶۷ میلیون دلار، به‌مدت ۱۰ ماه پابرجا خواهند بود تا شرکت‌ها طراحی‌هایشان را اصلاح کنند. فوریه‌ی سال آینده، ناسا تصمیم خواهد گرفت که کدام شرکت‌ها مأموریت‌های آزمایشی را انجام خواهند داد و درنهایت سطح‌نشین‌هایشان را به درون فضا خواهد فرستاد. ناسا سپس راکت‌های لازم برای رساندن سطح‌نشین‌ها به ماه را نیز تهیه خواهد کرد.
تصویر هنری از سطح‌نشین بلو ارجین
طراحی هرسه سطح‌نشین با یکدیگر متمایز است. سطح‌نشین بلو ارجین (Blue Origin)، «وسیله‌ی سطح‌نشین یکپارچه» (ILV) نام دارد و براساس سطح‌نشین بلو مون این شرکت که سال گذشته رونمایی شد، طراحی شده است. با این حال، سطح‌نشین بلو ارجین درواقع به‌دست تیمی از چند شرکت شامل لاکهید مارتین، نورثروپ گرومن و دریپر ساخته خواهد شد. هر چهار شرکت سخت‌افزار لازم برای سامانه‌ی فرود را تهیه خواهند کرد و سطح‌نشین درنهایت برای پرتاب برفراز راکت جدید وولکان (Vulcan) سازگار خواهد بود. ائتلاف پرتاب و راه‌اندازی (ULA) هم‌اکنون مشغول توسعه‌ی راکت وولکان است.
داینتیکس (Dynetics)، شرکت مستقر در هانتسویل آلاباما که طراحی‌اش، «سامانه‌ی فرود انسانی داینتیکس» نام دارد، می‌خواهد سطح‌نشین خود را به‌همراه همکاران تجاری مختلف بسازد. طراحی سطح‌نشین این شرکت که تا حدی به خرگوش شباهت دارد، نیازمند دو پنل خورشیدی بزرگ خواهد بود که به سمت بالا باز می‌شوند. کابین خدمه‌ی این سطح‌نشین که درارتفاعی بسیار پایین قرار دارد، پیاده‌شدن فضانوردان روی سطح ماه را راحت می‌کند. سطح‌نشین داینتیکس نیز به‌نحوی طراحی شده است تا برفراز راکت دردست ساخت وولکان پرتاب شود.
درهمین‌حال، اسپیس‌ایکس (SpaceX) فضاپیمای نسل بعدی استارشیپ خود را دارد که درطول چند سال گذشته، درحال ساخت آن در بوکا چیکا تگزاس بوده است. استارشیپ به‌نحوی طراحی شده است که با استفاده از موتورهای اصلی‌اش روی سطح جهان‌های دیگر نظیر ماه و مریخ فرود بیاید. براساس تصاویر منتشرشده، آسانسوری در استارشیپ تعبیه شده است تا فضانوردان به کمک آن از بخش فوقانی فضاپیمای فرودآمده خارج و به سطح ماه برسند.
تصویر هنری از سطح‌نشین داینتیکس
درمیان شرکت‌های منتخب برای ساخت سطح‌نشین، غایب بزرگ بوئینگ، پیمانکار باسابقه‌ی ناسا است. این شرکت هم‌اکنون سامانه‌ی اسپیس لانچ سیستم را برای سازمان فضایی آمریکا می‌سازد. بوئینگ در ماه‌های گذشته درمسیر تکمیل ساخت فضاپیمای استارلاینر با دشواری مواجه بوده و همین مسئله احتمالا بر تصمیم ناسا تأثیر گذاشته است. کپسول مسافربری این شرکت که با هدف حمل‌ونقل فضانوردان ناسا طراحی شده است، درجریان نخستین مأموریت آزمایشی خود در فضا از نقص‌های نرم‌افزاری متعدد رنج برد و ازهمین‌رو نتوانست طبق انتظار به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) متصل شود. درهمین‌حال، اسپیس لانچ سیستم نیز سال‌ها از برنامه عقب و دچار افزایش هزینه‌های متعدد است.
عقد قرارداد ساخت سطح‌نشین بدین معنا است که ناسا برنامه‌هایش برای آرتمیس را اصلاح می‌کند. طرح اولیه برای بازگشت به ماه دربردارنده‌ی ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی جدیدی به‌نام گیت‌وی (Gateway) در پیرامون ماه بود تا فضانوردان سپس از آنجا بتوانند سوار سطح‌نشین متصل به گیت‌وی شوند و به سمت سطح ماه حرکت کنند. گیت‌وی از مدت‌ها پیش به‌عنوان روشی برای ایجاد حضور پایدار انسان در اطراف ماه تبلیغ می‌شد و مأموریت آرتمیس را از برنامه‌ی آپولو در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ که صرفا سفرهای رفت‌وبرگشتی کوتاه به ماه بودند، متمایز می‌کرد.
تصویر هنری از فضاپیمای استارشیپ اسپیس‌ایکس
اکنون ناسا ایستگاه قمری را دست‌کم برای فرود اولیه روی سطح ماه که برای سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده است، کنار می‌گذارد. جیم برایدنستاین، مدیر ناسا درجریان کنفرانس مطبوعاتی گفت:
می‌خواهم برای تمام افراد حاضر بر میزان اهمیت گیت‌وی برای ساختار پایدار [پیرامون ماه] تأکید کنم. همچنین باید اشاره کنم که اولویت ما رسیدن به ماه تا سال ۲۰۲۴ است و معتقدیم که تحقق این هدف به گیت‌وی نیازی ندارد.
هنوز معلوم نیست آیا کنارگذاشتن گیت‌وی در سرعت‌بخشیدن به پیشبرد برنامه‌ی آرتمیس مؤثر خواهد بود یا نه. هیچ‌کدام از شرکت‌های منتخب، نمونه‌ای آزمایشی و دارای کارکرد از سطح‌نشین‌هایشان نساخته‌اند. اسپیس‌ایکس و بلو ارجین سخت‌افزارهای مختلف لازم برای سطح‌نشین‌ها نظیر موتورهای اصلی را باموفقیت آزمایش کرده‌اند؛ اما هیچ سطح‌نشینی که آماده پرواز باشد، هنوز ساخته نشده است.
درهمین‌حال، ناسا کماکان برای رساندن فضانوردان به ماه به SLS و اوراین متکی است. راکت نسل بعدی ناسا هنوز هیچ پروازی انجام نداده و نخستین پرتابش برای سال ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی شده است. دنیاگیری ویروس کرونا نیز به توقف تولید و ساخت سامانه‌های SLS و اوراین منجر شده و ممکن است تاخیرهای بیشتر را به‌دنبال داشته باشد. زمان برای تحقق ضرب‌العجل ۲۰۲۴ به‌سرعت ازدست می‌رود و اکنون پرسش این است که هیچ‌کدام از شرکت‌های منتخب می‌توانند تا کمتر از ۴ سال آینده، سطح‌نشینی بسازند که قادر به پرواز باشد یا نه.