ستاره‌شناسان نخستین‌بار از منظومه‌ای چندسیاره‌ای با ستاره‌ای خورشیدمانند عکس‌برداری کردند
ستاره‌شناسان نخستین‌بار مستقیما از چندین سیاره‌ای عکس‌برداری کرده‌اند که به دور ستاره‌ای خورشیدمانند در چرخش هستند. تلسکوپ وی‌ال‌تی در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا در شیلی از دو سیاره‌ی غول‌پیکر در حال چرخش به‌دور ستاره‌ای جوان به‌نام TYC 8998-760-1 عکس‌برداری کرده است. این ستاره که به خورشید ما بسیار شباهت دارد، در فاصله‌ی نزدیک به ۳۰۰ سال نوری از زمین واقع شده است.
الکساندر بون، دانشجوی دکتری در دانشگاه لیدن در هلند و نویسنده‌ی اصلی مطالعه‌ای است که تصویر تازه در آن گزارش شده. وی در بیانیه‌ای گفت: «این کشف تصویری گذرا از محیطی است که شباهت زیادی به منظومه‌ی خورشیدی ما دارد؛ اما در مرحله‌ای بسیار اولیه‌تر از تکامل خود به‌سر می‌برد.»
همان‌طورکه در تصویر دیده می‌شود، دو سیاره‌ی غول‌پیکر در منظومه‌ی TYC 8998-760-1 به‌عنوان دو نقطه‌ی درخشان مشاهده‌پذیر هستند. نقطه‌ی مرکزی سیاره‌ی بزرگ‌تر به‌نام TYC 8998-760-1b و نقطه‌ی پایینی سیاره‌ی کوچک‌تر به‌نام TYC 8998-760-1c است. همچنین، سایر نقطه‌های نورانی که ستارگان پس‌زمینه هستند، می‌توان در عکس مشاهده کرد. تیم پژوهشی با ثبت تصاویر مختلف در زمان‌های مختلف توانست تفاوت بین سیاره‌ها را از ستارگان پس‌زمینه تشخیص دهد.
به‌گفته‌ی تیم مطالعه، پیش از انتشار این پرتره‌ی کیهانی تاریخی، تنها از دو منظومه‌ی چندسیاره‌ای دیگر مستقیما عکس‌برداری شده بود که هیچ‌کدامشان ستاره‌ای شبیه به خورشید نداشتند. همچنین، تصویربرداری از حتی یک سیاره‌ی فراخورشیدی واحد نیز دستاوردی نادر باقی مانده بود. متیو کنوردی، دانشیار در دانشگاه لیدن، در بیانیه‌ای مشابه گفت: «با آنکه ستاره‌شناسان غیرمستقیم هزاران سیاره را در کهکشان راه شیری شناسایی کرده‌اند، تنها از بخش بسیار کوچکی از این سیاره‌های فراخورشیدی مستقیما عکس‌برداری شده است.»
بون و کنوردی و دیگر همکارانشان ستاره‌ی ۱۷ میلیون ساله‌ی TYC 8998-760-1 را با ابزار پژوهشی فراخورشیدی کنتراست بالا و طیف‌سنجی‌قطبش‌سنجی (SPHERE) مطالعه کردند. اسفر برای مسدودسازی نور ستاره از دستگاهی به‌نام تاج‌نما (کروناگراف) استفاده می‌کند که به ستاره‌شناسان امکان می‌دهد سیاره‌های در حال چرخش را بدون ازدست‌دادنشان در درخشش شدید ستاره مطالعه کنند. اسفر در تازه‌ترین تصویربرداری خود، دو سیاره را در منظومه آشکار کرد. ستاره‌شناسان پیش‌تر از وجود سیاره‌ی b اطلاع داشتند (تیمی به سرپرستی بون سال گذشته شناسایی آن را اعلام کرد)؛ اما سیاره‌ی c جهانی تازه‌کشف‌شده محسوب می‌شود.
دو سیاره جهان‌هایی غول‌پیکر و دورافتاده هستند. سیاره‌ی b تقریبا ۱۴ برابر بزرگ‌تر از مشتری است و با فاصله‌ی متوسط ۱۶۰ واحد نجومی به دور ستاره‌اش می‌چرخد. سیاره‌ی c نیز ۶ برابر مشتری است و در فاصله‌ی تقریبا ۳۲۰ واحد نجومی از ستاره‌ی میزبانش قرار دارد. واحد نجومی متوسط فاصله‌ی زمین تا خورشید یا تقریبا ۱۵۰ میلیون کیلومتر است. در مقام مقایسه، مشتری و زحل به‌ترتیب تنها ۵ و ۱۰ واحد نجومی از خورشید فاصله دارند.
- عکس‌برداری از سطح سیاره‌ای فراخورشیدی؛ رؤیایی که ناسا درصدد تحقق آن است
- ستاره‌شناس‌ها برای اولین بار از طریق امواج رادیویی موفق به کشف سیاره‌ای فراخورشیدی شدند
هنوز معلوم نیست آیا دو جهان در منظومه‌ی TYC 8998-760-1 در موقعیت‌های کنونی خود شکل گرفته‌اند یا به‌نوعی بدان‌جا کشانده شده‌اند. بااین‌حال به‌گفته‌ی اعضای تیم پژوهشی، رصدهای بیشتر ازجمله مشاهدات انجام‌شده با رصدخانه‌های آتی نظیر تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی (ELT)، می‌تواند به حل این راز کمک کند. پرسش‌های دیگر درباره‌ی منظومه‌ی مذکور نیز همچنان بدون پاسخ هستند. به‌عنوان مثال، آیا دو غول گازی همراه دیگری دارند؟ آیا ممکن است همچون منظومه‌ی شمسی، چندین سیاره‌ی سنگی نیز از فاصله‌ی نسبتا نزدیک درحال چرخش به دور ستاره باشند؟ بون می‌گوید:
این احتمال که ابزارهای آتی نظیر نمونه‌های موجود در تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی بتوانند سیاره‌های به‌مراتب کوچک‌تر به‌دور این ستاره را شناسایی کنند، دستاوری مهم در درک منظومه‌های چندسیاره‌ای و بالقوه برای تاریخچه‌ی منظومه‌ی خورشیدی خودمان نیز حاوی معنا خواهد بود.
مطالعه‌ی جدید چهارشنبه اول خرداد در نشریه‌ی اخترفیزیکی به‌طور اینترنتی منتشر شد.
نظرات