آپولو ۱۴: مأموریتی که برنامه‌ی ماه را نجات داد

پنجاه سال پیش در تاریخ ۳۱ ژانویه‌ی ۱۹۷۱، راکت ساترن ۵ حامل آپولو ۱۴ از سکوی پرتاب مرکز فضایی کندی به فضا پرتاب شد. این مأموریت برای برنامه‌ی فضایی ایالات متحده سرنوشت‌ساز بود. آپولو ۱۴ یادآور پیرترین مردی که بر ماه قدم گذاشت یا اجرای بازی گلف است؛ اما این مأموریت فراتر از این‌ها بود. آپولو ۱۴ در واقع یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های آپولو برای فرود بر سطح ماه بود.

دلیل اهمیت آپولو ۱۴، مأموریت ضعیف آپولو ۱۳ بود. حادثه‌ی انفجار مخزن اکسیژن آپولو ۱۳ در مسیر ماه باعث آسیب به ماژول سرویس فرمان (CSM) شد و سه فضانورد مجبور شدند از ماژول قمری (LM) به‌عنوان قایق نجات برای بازگشت به زمین استفاده کنند. آپولو ۱۳ مأموریتی حماسی بود که ارزش شجاعت، نوآوری و آموزش را نشان می‌داد اما تقریبا باعث نابودی برنامه‌ی آپولو شد. در آن زمان برنامه‌ی آپولو به دلیل بودجه‌ی سرسام‌آور از سوی افکار عمومی و کنگره مورد انتقاد قرار گرفته بود. در نتیجه اگر خدمه‌ی آپولو ۱۴ با شکست روبه‌رو می‌شدند و مجبور به بازگشت می‌شدند تا آینده‌ای نامعلوم خبری از برنامه‌های سفر به ماه نبود.

آپولو ۱۴ قرار بود در سال ۱۹۷۰ پرتاب شود. طبق برنامه‌ی ناسا در آن زمان، هر سال دو مأموریت فرود بر ماه انجام می‌شد. عجیب نبود که به دلیل بررسی علت حادثه‌ی آپولو ۱۳، مأموریت آپولو ۱۴ تا سال ۱۹۷۱ به تأخیر بیفتد. آن‌ها نیاز به اصلاح CSM داشتند تا از وقوع مجدد حادثه‌ای دیگر جلوگیری کنند. یکی از دلایل برجستگی مأموریت آپولو ۱۴، کاپیتان آلن بارتلت شپرد جی آر بود. آلن شپرد یکی از فضانوردان انتخابی اصلی برای مأموریت Mercury Seven در سال ۱۹۵۹ بود. او اولین مرد آمریکایی بود که در ۵ مه ۱۹۶۱ به فضا رفت. او در مأموریت مرکوری ۳ وارد مسیر زیرمداری شد. متأسفانه شپرد مدتی به دلیل اختلال گوش به فضا نرفت و پس از ده سال با جراحی سلامت خود را به دست آورد و در سن ۴۷ سالگی، پیرترین شخصی بود که قدم بر سطح ماه گذاشت.

به دلیل تغییرات فضاپیما و همچنین رسیدن به اهدافی که آپولو ۱۳ در آن ناکام شده بود، خدمه‌ی آپولو ۱۴ به مدت ۱۹ ماه آموزش دیدند. این مدت زمان طولانی‌تر از هر دوره‌ی آموزشی برای خدمه‌ی آپولو بود. این تغییرات شامل اصلاح مخازن اکسیژن، اضافه شدن یک مخزن یدکی، باتری و بخش‌های الکتریکی مستحکم بود. تغییرات ساختاری هم در ماژول قمری انجام شد تا خدمه بتوانند تجهیزات بیشتری را حمل کنند.

بازی گلف در سطح ماه؛ مأموریت آپولو ۱۴

شرایط روز پرتاب چندان مساعد نبود. باد سردی می‌وزید که با باران و صاعقه همراه بود. این شرایط پرتاب را ۴۰ دقیقه عقب انداخت تا بالاخره باران بند آمد. درحالی‌که جمعیت از جمله اسپیرو تی آگنو، معاون رئیس جمهور وقت و کین خوان کارلوس اول، پادشاه اسپانیا چشم به آسمان دوخته بودند، راکت ساترن ۵ پرتاب شد. سه ساعت از آغاز مأموریت می‌گذشت و قرار بود ماژول سرویس کیتی هاوک به ماژول قمری (آنتارس) متصل شود. استوارت روسا (یکی از سه فضانورد) امیدوار بود رکورد حداقل پیشرانش لازم برای چنین مانوری را بشکند اما تماس با آنتارس با شکست روبه‌رو شد. او چندین مرتبه تلاش کرد اما هر بار شکست خورد تا جایی که مهندسان ناسا به کمک او آمدند.

این شرایط بسیار بد بود. اگر کیتی هاوک نمی‌توانست به ماژول آنتارس وصل شود، فرود بر سطح ماه به‌طور کامل لغو می‌شد. در نهایت پس از دو ساعت به کمک بخش کنترل مأموریت، ششمین تلاش با موفقیت انجام شد و ماژول‌ها به یکدیگر وصل شدند. البته باز هم چالش دیگری وجود داشت، فرایند اتصال باید با دقت بررسی می‌شد زیرا اگر اتصال با خطا انجام شود، ماژول صعودی قمری نمی‌توانست مجددا به ماژول سرویس کیتی هاوک وصل شود. خوشبختانه هیچ مشکلی پیدا نشد و مأموریت ادامه یافت. سرانجام آپولو ۱۴ پس از ۷۹ ساعت و ۲۸ دقیقه، وارد مدار ماه شد.

در این مرحله، مأموریت برای بار دوم دچار مشکل شد. این مشکل به دلیل اختلال در کلید Abort رخ داد و می‌توانست منجر به ارسال سیگنال لغو اشتباه به کامپیوتر شود. در این صورت، وقتی موتور فرود روشن شود، باعث می‌شود ماژول صعود به‌صورت خودکار جدا شود و موتور آن روشن شود و فضانوردها دوباره به مدار ماه بازگردند.

امروزه این مشکل چندان هم جدی نیست اما کامپیوترهای پرواز مرسوم در آپولو ۱۴، دارای نرم‌افزار تعبیه‌شده بودند و تغییر برنامه‌نویسی آن‌ها مستلزم جداسازی و پیاده‌سازی مجدد کامپیوتر بود. این امکان وجود نداشت در نتیجه ناسا و MIT به کمک آمدند و از طرفی پد کلید ورودی توالی Abort را پیاده‌سازی کردند. با این تغییرات هر سیگنال Abort جدیدی نادیده گرفته می‌شد و در صورت شرایط اورژانسی سیگنال به‌صورت دستی پیاده می‌شد. ماژول آنتارس در تاریخ ۵ فوریه‌ در ساعت ۴.۱۸ دقیقه‌ی بامداد به وقت استاندارد شرقی در دهانه‌ی برخوردی فرا مورو فرود آمد.

اولین فعالیت بیرون از ماژول در ساعت ۹:۴۲ دقیقه‌ی صبح به وقت استاندارد شرقی آغاز شد. در طول ۴ ساعت و ۴۷ دقیقه‌ای که شپرد و ادگار میشل (دیگر فضانورد این مأموریت) بیرون از ماژول گذراندند، به تنظیم دوربین تلویزیونی پرداختند، آنتن‌های ارتباطی را توسعه دادند، به نمونه‌برداری و عکاسی پرداختند و آزمایش‌هایی را انجام دادند.

شپرد و میشل قبل از بازگشت مجدد به آنتارس با یک جفت توپل روی رگولیت (خاک) ماه گلف بازی کردند. از طرفی روسا در مدار باقی ماند و از مناطق فرود آینده‌ی ماه عکس‌برداری کرد و چند آزمایش علمی انجام داد. او همچنین صدها دانه را با خود به فضا برده بود که بعدها به زمین بازگردانده شدند و به‌عنوان درخت‌های ماه کاشته شدند. این آزمایش برای بررسی تأثیر پرتوهای فضایی بر گیاهان انجام شد.

در تاریخ ۶ فوریه‌ی ۱۹۷۱، در ساعت ۱:۴۸ دقیقه‌ی بعد از ظهر به وقت استاندارد شرقی، ماژول صعودی آنتارس از سطح ماه برخاست و پس از تنها یک مدار به ماژول کیتی هاوک پیوست. پس از آنکه شپرد و میشل با ۴۲.۸ کیلوگرم از سنگ‌های ماه به ماژول سرویس رفتند، ماژول آنتارس را جدا کردند و پیشرانه‌های آن را روشن کردند تا به سطح ماه برخورد کند.

۹ روز و یک دقیقه و ۵۸ ثانیه پس از ترک پایگاه کندی، آپولو ۱۴ در ساعت ۴:۰۵ دقیقه‌ی بعد از ظهر به وقت استاندارد شرقی در اقیانوس آرام فرود آمد. سه فضانورد درحالی‌که برای جلوگیری از میکروب‌های احتمالی ماه، ماسک تنفسی به صوت داشتند به بخش قرنطینه‌ی سیار منتقل شدند تا به هیوستون پرواز کنند. مأموریت آپولو باز هم ادامه یافت و مأموریت آپولو ۱۵ اولین مأموریتی بود که فضانوردان آن به هدایت خودرویی در یک دنیای دیگر پرداختند.