دولت بایدن از برنامه بازگشت به ماه حمایت می‌کند؛ اما ضرب‌الاجل ۲۰۲۴ دیگر دست‌یافتنی نیست
تقریباً دو سال پیش، مایک پنس، معاون وقت رئیس‌جمهور آمریکا، مهم‌‌ترین سخنرانی دوره‌ی تصدی خود درباره‌ی سیاست فضایی را ایراد کرد. پنس در نشست شورای ملی فضایی در مرکز پرواز فضایی مارشال در آلاباما گفت دولت ترامپ قصد دارد تا سال ۲۰۲۴، انسان را روی ماه فرود آورد. معاون ترامپ خطاب به مهندسان مسئول ساخت موشک اسپیس لانچ سیستم (SLS) گفت:
باید تلاش‌هایمان را در اینجا هانتسویل [آلاباما] و در این برنامه دوبرابر کنیم. باید برنامه‌ی SLS را به‌منظور دستیابی به هدف [بازگشت به ماه] سرعت ببخشیم؛ اما این را بدانید: رئیس‌جمهور به ناسا و جیم برایدنستاین، مدیر آن، فرمان داده است تا به هر وسیله‌ی ممکن به این هدف دست پیدا کنیم.
دو سال پیش، مهندسان ناسا در مارشال به پنس گفتند مطمئن هستند که موشک اسپیس لانچ سیستم نخستین پروازش را در سال ۲۰۲۰ انجام خواهد داد و فرصت بازگشت فضانوردان به ماه را تا سال ۲۰۲۴ فراهم خواهد کرد. بااین‌حال، پنس اظهار کرد که به هیج موشک واحد یا پیمان‌کاری متعهد نیست. درواقع، ماه هدف اصلی به‌شمار می‌آید و وسیله‌ی رسیدن به آن اهمیتی ندارد. پنس در هانتسویل گفت:
اگر پیمان‌کاران کنونی ما نمی‌توانند به این هدف دست یابند، در آن صورت پیمان‌کارانی توانا را پیدا خواهیم کردیم. اگر صنعت [فضایی] آمریکا می‌تواند خدمات تجاری حیاتی را بدون پیشبرد دولت ارائه دهد، آن‌گاه آن خدمات را خواهیم خرید و اگر موشک‌های تجاری، تنها راه رساندن فضانوردان آمریکایی به ماه تا پنج سال آینده باشند، از آن‌ها استفاده خواهیم کرد.
اکنون دو سال از ایراد آن سخنرانی گذشته است، هدف بلندپروازانه‌ی ۲۰۲۴ معاون رئیس‌جمهور برای بازگشت به ماه از دسترس خارج شد، پنس منصب خود را ترک کرد و البته موشک اسپیس لانچ سیستم نیز در سال ۲۰۲۰ پرتاب نشد. اکنون تقریباً با قطعیت می‌توان گفت که پرتاب این سامانه‌ی حمل‌ونقل فضایی تا پیش از ۲۰۲۲ اتفاق نخواهد افتاد. بااین‌اوصاف، چه سرنوشتی درانتظار برنامه‌ی بازگشت به ماه است؟
جن ساکی، دبیر مطبوعاتی کاخ‌سفید، به‌تازگی درمقابل خبرنگاران اعلام کرد که دولت بایدن از برنامه‌ی بازگشت به ماه به نام آرتمیس حمایت می‌کند. او در بیانیه‌‌اش گفت:
ایالات متحده ازطریق برنامه‌ی آرتمیس با صنعت [فضایی] و همکاران بین‌المللی همکاری می‌کند تا فضانوردان را به سطح ماه بفرستد، فعالیت‌های علمی جدید و هیجان‌انگیزی انجام دهد، برای مأموریت‌های آتی به مریخ آماده شود و ارزش‌های آمریکایی را به‌نمایش بگذارد. تا امروز، ۱۲ انسان روی ماه قدم گذاشته‌اند و این کار را نیم‌قرن پیش انجام دادند. برنامه‌ی آرتمیس به‌عنوان گذرگاهی به مریخ فرصت افزودن این تعداد را فراهم می‌کند. اکتشافات قمری که به‌تازگی در لایحه‌ی هزینه‌کرد سال مالی ۲۰۲۱ تشریح شده است، پشتیبانی گسترده و دوجانبه را در کنگره دارد و قطعاً از این تلاش و کوشش حمایت می‌کنیم.
بیانیه‌ی اخیر کاخ‌سفید درخورتوجه و امیدوارکننده است؛ اما جزئیات پشتیبانی دولت جدید آمریکا از برنامه‌ی آرتمیس، ازجمله زمان‌بندی بازگشت به ماه و تأمین مالی از سخت‌افزارهای لازم شامل موشک اسپیس لانچ سیستم هنوز مشخص نیست. بااین‌حال از مدت‌ها پیش، واضح بود که زمان‌بندی جاه‌طلبانه‌ی دولت ترامپ دست‌یافتنی نیست. میخ آخر بر تابوت ضرب‌الاجل ۲۰۲۴ در ماه دسامبر و زمانی کوبیده شد که کنگره در بودجه‌ی سال مالی ۲۰۲۱ تنها ۸۵۰ میلیون دلار به سامانه‌ی فرود انسانی اختصاص داد. این مقدار صرفاً یک‌چهارم مبلغی است که ناسا به‌منظور زنده نگه‌داشتن هرگونه امید برای تحقق تاریخ فرود ۲۰۲۴ نیاز داشت. اکنون پرسش این است که با کنارگذاشتن ضرب‌الاجل پیشین، تکلیف اسپیس لانچ سیستم چه خواهد بود؟
هر وسیله‌ی ممکن
اینکه با موشک اسپیس لانچ سیستم چه باید کرد، یکی از پرسش‌های بزرگ در زمینه‌ی سیاست فضایی محسوب می‌شود که دولت بایدن در ماه‌های آتی باید با آن مواجه شود. درست است این موشک بزرگ که ناسا برای ساختش یک دهه و نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار صرف کرده، در حال نزدیک‌ترشدن به پرتاب است؛ اما همچنان تضمینی وجود ندارد که اسپیس لانچ سیستم چه زمانی آماده خواهد بود.
از صحبت‌های پنس به‌وضوح می‌توان فهمید که او به مشکلات ناسا پی برده و ناامید شده و درصدد رفع آن‌ها برآمده بود. اسپیس لانچ سیستم ابتدا قرار بود در سال ۲۰۱۶ پرتاب شود. پنس از تأخیرهای مکرر در مسیر آماده‌سازی این موشک خسته شده بود و احساس می‌کرد آمریکا می‌تواند عملکردی بهتر داشته باشد. به‌نقل از یکی از فضانوردان ارشد که با ارز تکنیکا گفت‌وگو کرد: «او [پنس] نخستین معاون رئیس‌جمهور به‌حساب می‌آید که در ۲۰ سال گذشته به فضا اهمیت داده است.» بااین‌حال، واقعیت این است که کاخ‌سفید بدون تلاش خارق‌العاده نمی‌تواند برنامه‌ای همچون SLS را کنار بگذارد؛ موشکی که به‌طور گسترده کنگره از آن حمایت می‌کند و پشتیبان مشاغل در سرتاسر آمریکا است.
وقتی شرایط ایجاب کرد، کاخ‌سفید با ناسا و کنگره و پیمان‌کاران بزرگی نظیر بوئینگ همراه شد که در حال ساخت موشک اسپیس لانچ سیستم هستند و سالانه ۲/۵ میلیارد دلار برای پیشبرد آن صرف کرد. هرچند SLS در سال ۲۰۲۰ پرتاب نشد، اوایل ژانویه به‌منظور آماده‌سازی برای آزمایش بزرگ احتراق ثابت به جایگاه آزمایش در می‌سی‌سی‌پی رسید. هدف از این آزمایش روشن‌کردن چهار موتور اصلی موشک به‌مدت هشت دقیقه و نشان‌دادن آمادگی آن برای پرتاب بود. متأسفانه مرحله‌ی اصلی موشک فقط برای ۶۷/۲ ثانیه روشن ماند و اکنون ناسا در فکر آن است که آیا پیش از فرستادن SLS به سکوی پرتاب در مرکز فضایی کندی در فلوریدا، باید آزمایش را دوباره انجام دهد یا نه.
به‌دنبال انجام آزمایش در ۱۶ ژانویه و پس از برگزاری کنفرانسی خبری برای بحث درباره‌ی نتایج مقدماتی آزمایش SLS، ارز تکنیکا با جیم برایدنستاین، مدیر ناسا، گفت‌وگو کرد. برایدنستاین اعلام کرد که اوضاع طبق برنامه پیش نرفته؛ اما گفت برنامه‌ی SLS در حال پیشرفت است و به پرتاب موشک بسیار نزدیک هستیم.
وقتی پنس برنامه‌ی بازگشت به ماه را در سال ۲۰۱۹ مطرح کرد، برایدنستاین مسئول آماده‌سازی برنامه برای رساندن انسان به سطح ماه تا پنج سال آینده شده بود. چند روز پس از سخنرانی پنس، برایدنستاین ظاهراً درصدد انجام همین کار برآمد. او دربرابر کنگره حضور یافت و گفت ناسا برای رسیدن به ماه در حال مطالعه‌ی امکان استفاده از موشک فالکون هوی اسپیس ایکس است؛ اما خیلی زود اعضای پرنفوذ کنگره به برایدنستاین گفتند این ایده را کنار بگذارد. با وجود اشاره‌ی پنس به یافتن پیمان‌کاران دیگر، مجلس نمایندگان و سنا با این امر مخالف بودند.
برایدنستاین تقریباً تا پایان دوره‌ی تصدی خود فقط درباره‌ی ارسال انسان به ماه با اسپیس لانچ سیستم صحبت کرد و ایده‌ی «موشک تجاری» فراموش شد. بااین‌حال، برایدنستاین پس از آزمایش مرحله‌ی اصلی SLS در ژانویه و کمتر از چهار روز مانده به پایان دوره‌ی مسئولیتش به‌عنوان مدیر ناسا، ظاهراً در موضعش دچار اندکی تزلزل شد. او گفت: «ناسا باید بازگردد و ببیند چه گزینه‌هایی برای رفتن هرچه سریع‌تر به ماه وجود دارد. تصور می‌کنم اگر درباره‌ی ارسال انسان به ماه صحبت می‌کنیم، موشک SLS این گزینه خواهد بود.»
هزینه‌های فرصت
موشک اسپیس لانچ سیستم شاید به پرتاب نزدیک باشد؛ اما هزینه‌های فرصت پرواز آن برای ناسا بسیار هنگفت بوده است. هرچند سازمان فضایی آمریکا برای ارسال انسان و محموله به اعماق فضا نیازمند موشکی بزرگ و قدرتمند است، احتمالاً نیاز ندارد که این موشک برپایه‌ی فناوری‌های ۵۰ ساله و متعلق به عصر شاتل فضایی ساخته شده باشد.
ناسا با اتکا به فناوری قدیمی، فرصت ایفای نقش در انقلاب پرتابگرها به پیشتازی اسپیس ایکس را از دست می‌دهد؛ تحولی که بلو ارجین در ایالات متحده و دیگر سازمان‌های فضایی سرتاسر دنیا نیز به‌زودی در آن مشارکت خواهند کرد. چین، اروپا، ژاپن و دیگر کشورها با نگاه به موشک‌های نسل بعدی‌شان، به چندبارمصرف‌پذیری و پرتاب چندباره‌ی موشک فکر می‌کنند. سال ۲۰۱۶، جف بزوس درباره‌ی دلیل توجه بلو ارجین به پرتاب دوباره‌ی موشک‌ها گفت:
در‌حال‌حاضر، کارهایی که در فضا انجام می‌دهید، باید به‌طور باورنکردنی مهم باشند. ازآنجاکه دسترسی به فضا بسیار هزینه‌بر است، اگر بتوانید آن فعالیت را به نحوی دیگر انجام دهید، از رفتن به فضا خودداری می‌کنید؛ به‌همین‌دلیل، پرتاب‌های بسیار معدودی انجام می‌شود. اگر بتوانید هزینه‌ی دسترسی [به فضا] را به‌نحو چشمگیری کاهش دهید، این وضعیت تغییر خواهد کرد و تنها راه تحقق این تغییر، چندبارمصرف‌پذیری است.
ناسا با صرف یک دهه زمان برای ساخت موشکی بزرگ و گران‌قیمت که تنها یک مرتبه استفاده‌شدنی است، به‌طورگسترده از به‌کارگیری فناوری‌هایی چشم‌پوشی کرده است که می‌توانند ساخت سامانه‌ی حمل‌ونقل فضایی پایدارتر را امکان‌پذیر کنند. تا همین اواخر، ناسا برای جابه‌جایی محموله بین زمین و ماه، برداشت منابع آب از ماه و سیارک‌ها و ذخیره و انتقال سوخت در فضا در فضاپیماهای چندبارمصرف سرمایه‌گذاری نکرده بود. این فناوری‌ها که با پرتاب کم‌هزینه همراه هستند، احتمالاً زمینه‌ساز وقوع پیشرفت‌هایی خواهند بود که مسافرت فضایی را در قرن بیست‌ویکم تسهیل می‌کنند. درعوض، کنگره به ناسا گفته است تا به‌جای آینده به عقب چشم بدوزد.
مقاله‌های مرتبط:
- چرخش تمرکز ناسا از سفر ماه به تغییر اقلیم؛ پیامد احتمالی روی کار آمدن دولت بایدن
- ناسا مسافران احتمالی به ماه را برگزید
پس از لغو آزمایش احتراق ثابت ماه گذشته، آینده‌ی موشک اسپیس لانچ سیستم در هاله‌ای از ابهام رفت. هیچ‌کس با قطعیت نمی‌داند دولت بایدن چه سیاستی در پیش خواهد گرفت یا واکنش کنگره چه خواهد بود. بااین‌حال، می‌توان حدس‌هایی دراین‌زمینه زد. اگر SLS در مرحله‌ی آزمایش به‌نحو فاجعه‌بار شکست بخورد که بعید است این‌گونه شود یا در نخستین پرتاب آزمایشی در یک یا چند سال آتی موفق نباشد، احتمال لغو برنامه‌ی ساخت آن بسیار افزایش خواهد یافت. این اتفاق ممکن است غیرمنصفانه به‌نظر آید؛ اما با‌توجه‌به ماهیت خطی طراحی و ساخت برنامه‌ی SLS، موشک واقعا نه در کارزار «آزمایش»، بلکه در کارزار «اعتبارسنجی» به‌سر می‌برد.
دومین اتفاقی که احتمالاً پایان موشک SLS را تسریع خواهد کرد، پرتاب موفقیت‌آمیز فضاپیمای استارشیپ اسپیس ایکس برفراز موشک سوپرهوی خواهد بود. این سامانه‌ی پرتاب درمقایسه‌با SLS ظرفیت حمل بسیار بیشتری دارد و کاملاً چندبارمصرف است و احتمالاً می‌تواند با هزینه‌ی یک‌دهم یا بسیار کمتر عملیاتی شود. استارشیپ ممکن است تا پیش از پایان ۲۰۲۱ به مدار برسد؛ اما اسپیس ایکس در برنامه‌ی بلندپروازانه‌ی ساخت آن همچنان باید بر مشکلات فناورانه‌ی چشمگیری غلبه کند.
این حقیقت که هدف فرود روی ماه تا سال ۲۰۲۴ دیگر دست‌یافتنی نیست، ممکن است در محاسبات دولت بایدن درباره‌ی اسپیس لانچ سیستم نمودی بزرگ داشته باشد. اگر بازگشت فوری به ماه تا سال ۲۰۲۴ دیگر در دستورکار نباشد، پس می‌توان در انتظار موشک‌های تجاری ارزان‌تر ماند. بااین‌حال، محتمل‌تر است که دولت بایدن به تأمین بودجه‌ی SLS ادامه دهد و شاید درعین‌حال پشتیبانی مالی از مرحله‌ی فوقانی موشک (اکسپلوریشن آپر استیج) را کُند یا متوقف کند که بوئینگ آن را می‌سازد و میلیاردها دلار هزینه‌ی بیشتر خواهد داشت. در ماه‌های پیش‌رو، می‌توان پاسخ برخی از این پرسش‌ها را به‌دست آورد.