فضانوردان ایستگاه فضایی درخشش آبی شگفت‌انگیزی بر فراز قاره اروپا مشاهده کردند
در تاریخ ۸ اکتبر (۱۶ مهر)، توما پِسکِه فضانورد فرانسوی، تصویر پدیده نادری را از ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) ثبت کرد و در توئیتر خود به اشتراک گذاشت.
این تصویر که یک فریم از یک ویدئو تایم‌لپس است، ممکن است شبیه به انفجار یک بمب کبالتی روی قاره اروپا باشد، ولی این نور آبیِ ظاهرا ترسناک هیچ تخریبی در پی ندارد و حتی بیشتر مردم متوجه آن نمی‌شوند.
چیزی که در این تصویر مشاهده می‌شود، یک «رویداد درخشان گذرا» است. این پدیده مشابه آذرخش است؛ اما در لایه‌های فوقانی اتمسفر و به سمت بالا اتفاق می‌افتد.
این رویداد که به «آذرخش اتمسفر فوقانی» هم مشهور است، شامل چندین پدیده مرتبط است که در زمان توفان‌های تندری اتفاق می‌افتند ولی در ارتفاع بسیار بالاتری نسبت به آذرخش‌های معمولی مشاهده می‌شوند. با این که این رویدادها با آذرخش مرتبط هستند، سازوکار متفاوتی با آن دارند.
پدیده‌ای به نام «جتِ آبی» در بخش پایینی استراتوسفر روی می‌دهد که آذرخش آن را برانگیخته می‌کند. در صورتی که آذرخش در منطقه‌ای با بار الکتریکی منفی در قسمت بالایی ابر‌های توفانی منتشر شود، پیش از رسیدن به منطقه با بار الکتریکی مثبت در پایین ابر، به سمت بالا حرکت می‌کند و باعث ایجاد درخشش آبی رنگ در مولکول‌های نیتروژن می‌شود.
همچنین پدیده‌ای به نام «SPRITE» (آشفتگی‌های استراتوسفری-مزوسفری ناشی از باردار شدن الکتریکی توفان‌های شدید) وجود دارد که حاصل تخلیه الکتریکی برفراز سلول توفان تندری است. این پدیده نیز توسط انتشار آذرخش‌های کم ارتفاع معمولی و همچنین پدیده «ELVES» (تابش نور و آشفتگی‌های با فرکانس بسیار پایین ناشی از منابع پالس الکترومغناطیسی) در یونوسفر برانگیخته می‌شود و به رنگ سرخ می‌درخشد.
پدیده‌های مشابه دیگر شامل «TROLL ها» یا «خطواره‌های گذرای اپتیکی سرخ درخشان» که پس از SPRITE های قدرتمند روی می‌دهند، «Pixieها» و «GHOSTها» می‌شوند. نام تمام این پدیده‌ها از موجودات خیالی مانند ارواح و کوتوله‌ها و اِلف‌ها گرفته شده و مطمئنا دانشمندان ساعات خوشی را در نام‌گذاری آن‌ها سپری کرده‌اند.
انواع رویدادهای درخشان گذرا
توما پسکه در توضیح این عکس می‌نویسد: «آنچه درباره این پدیده‌ها جذاب است، این است که تا چند دهه پیش آن‌ها فقط در روایت‌های خلبانان وجود داشتند و دانشمندان درباره وجود آن‌ها قانع نشده بودند. ولی پس از چند سال وجود ELVES تأیید شد و مشخص شد SPRITE-ها کاملا واقعی هستند و در آب‌و‌هوا تأثیر گذارند.»
هر چند پسکه مشخص نکرده که این تصویر، کدامیک از رویدادهای درخشان را نشان می‌دهد، ولی احتمالا شاهد یک «استارتر آبی» هستیم که نوعی جت آبی است که نتوانسته بخش جت خود را تکمیل کند و در عوض یک درخشش کوتاه‌تر و درخشان‌تر ایجاد می‌کند.
این رویدادها به دلیل ارتفاع بالا و پنهان شدن در پس ابر‌های توفانی، اهداف دشواری برای عکاسی از روی زمین هستند. همچنین این رویدادها معمولا فقط چند میلی‌ثانیه تا چند ثانیه دوام دارند و فرصت کمی برای پیدا کردن و ثبت آن‌ها وجود دارد.
با در نظر گرفتن این موانع، ایستگاه فضایی مکان بی‌نظیری برای مشاهده این رویدادهای گذراست؛ به‌ویژه اگر در حال ثبت یک ویدئو تایم‌لپس باشید. تاکنون تعداد قابل توجهی از تصاویر این رویدادها توسط فضانوردان از ISS ثبت شده‌اند و تعداد کمتری از تصاویر از روی زمین گرفته شده‌اند.
شاید جالب باشد بدانید سیاره زمین تنها مکانی نیست که چنین درخشش‌هایی در آن اتفاق می‌افتد. پژوهشگران سال گذشته SPRITE-های آبی را در اتمسفر سیاره مشتری مشاهده کرده‌اند.
نقشه پدیده SPRITE آبی در اتمسفر سیاره مشتری
به گفته پسکه: «ایستگاه فضایی برای این نوع رصد‌ها بسیار مناسب است، زیرا بر فراز استوا پرواز می‌کند که توفان‌های تندری در این محدوده بیشتر اتفاق می‌افتند. این پدیده‌ها بسیار نادر هستند و ما بیرون آزمایشگاه کلمبوس اروپا [در ایستگاه فضایی] تجهیزاتی برای رصد این درخشش‌ها داریم.»
می‌توان امیدوار بود که این تجهیزات در آینده تصاویر بیشتری از این پدیده‌های شگفت‌انگیز برای ما ثبت کنند.
نظرات