ستاره‌شناسان احتمالا اولین سیاره فراکهکشانی شناخته‌شده را پیدا کرده‌اند

ستاره‌شناس‌ها برای اولین بار سیاره‌ای را در کهکشانی دیگر کشف کردند. این دنیای احتمالی با نام M51-ULS-1b حول ستاره‌ای کلان جرم و ستاره‌ای مرده در کهکشانی گردابی می‌چرخد و ۲۸ میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد. در صورت تأیید این سیاره، احتمالا در آینده سیاره‌های فراکهکشانی دیگری کشف خواهند شد. به گفته‌ی روسان دی استفانو، اخترفیزیک‌دان مرکز اخترفیزیک اسمیتسونیان هاروارد:

همیشه می‌دانستیم سیاره‌هایی در کهکشان‌های دیگر وجود دارند اما کشف آن‌ها بسیار شگفت‌انگیزتر است.

تاکنون بیش از ۴۸۰۰ سیاره‌ی فراخورشیدی کشف شده‌اند که تمام آن‌ها در راه شیری قرار دارند. با اینکه وجود سیاره در کهکشان‌های دیگر بر کسی پوشیده نیست، با روش‌های موجود نمی‌توان ستاره‌های دوردست را به‌صورت دقیق رصد کرد. دی استفانو و نیا ایمارا اخترفیزیک‌دان‌های دانشگاه کالیفرنیا در سال ۲۰۱۸، جستجوی سیاره در اطراف دوتایی‌های پرتوی ایکس فراکهکشانی را پیشنهاد دادند. دوتایی‌های پرتوی ایکس معمولا شامل یک ستاره‌ی کلان جرم و بقایای ستاره‌ی کلان جرمی دیگر هستند که به ستاره‌ی نوترونی یا سیاهچاله تبدیل شده است. ستاره‌ی مرده مواد ستاره‌ی زنده را می‌بلعد و به قدری داغ می‌شود که پرتوهای ایکس درخشانی را از خود منتشر می‌کند و به این صورت در میان ستاره‌های دیگر کاملا نمایان می‌شود.

منطقه‌ی پرتوی ایکس می‌تواند کوچک‌تر از یک سیاره‌ی غول‌آسا باشد. در این صورت یک سیاره می‌تواند در جهت دید ناظران زمینی از مقابل این منظومه عبور کند و کل پرتوهای ایکس را مسدود کند. دی استفانو و همکاران او برای جستجوی علائم منابع چشمک‌زن پرتوی ایکس به جستجو در داده‌های آرشیوی تلسکوپ پرتوی ایکس چاندرای ناسا پرداختند. آن‌ها ۲۶۲۴ گذار احتمالی در سه کهکشان را بررسی کردند: M51 (کهکشان گردابی)، M101 (کهکشان مارپیچی) و M104 (کهکشان سومبررو).

تنها در یکی از کهکشان‌ها سیگنال واضح سیاره‌مانندی پیدا شد. در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۲، شیئی کل پرتوهای ایکس دوتایی M51-ULS-1 را به مدت سه ساعت مسدود کرد. دی استفانو و همکارانش پس از حذف گازهای غباری عبوری از مقابل دوتایی، نوسان‌های منبع پرتوی ایکس و دیگر توضیحات احتمالی به این نتیجه رسیدند که شیء موردنظر احتمالا سیاره‌ای در ابعاد زحل است که حول دوتایی پرتوی ایکس در فاصله‌ای صدها برابر فاصله‌ی زمین و خورشید می‌چرخد.

البته این محیط برای سیاره مساعد نیست. با وجود فاصله‌ی زیاد سیاره‌ی احتمالی از دوتایی پرتوی ایکس، انرژی دریافتی پرتوی ایکس و فرابنفش این سیاره مانند انرژی دریافتی سیاره‌‌‌ای داغ در فاصله‌ی نزدیک به ستاره‌ای معمولی است. البته تمام دانشمندان این یافته‌ها را قانع‌کننده نمی‌دانند. به گفته‌ی متیو بالیس اخترفیزیک‌دان دانشگاه فناوری سوین بورن در ملبورن استرالیا:

من مقاله را بسیار شک‌برانگیز می‌دانم. در صورتی که سیاره واقعی باشد یافتن آن به تلاقی‌های زیادی وابسته است: برای مثال مدار آن باید کاملا هم تراز با نقطه‌ی دید از زمین باشد و همچنین باید در حین رصد چاندرا از مقابل دوتایی پرتوی ایکس عبور کرده باشد.

شاید ما خوش‌شانس بودیم؛ اما می‌دانم خاص نبودیم. ما توانستیم این سیاره را پیدا کنیم؛ زیرا واقعا چیزی برای اکتشاف وجود داشت.

دی استفانو انتظار ندارد سیاره‌ی یادشده را مجددا در طول عمر خود ببیند. شاید ده‌ها سال طول بکشد تا این سیاره دوباره از مقابل ستاره‌های میزبانش عبور کند. اما او معتقد است می‌توان سیاره‌های فراکهکشانی بیشتری را کشف کرد.