چرا بشر هنوز در جست‌وجوی حیات فرازمینی هوشمند است؟

انسان‌ها آسمان را برای کشف علائم تمدن‌های پیشرفته رصد کرده‌اند؛ اما تاکنون هیچ‌چیزی نیافته‌اند، مطلقا هیچ‌چیز. شاید تمرکز بر حیات هوشمند اشتباه باشد و باید به‌دنبال هر شکلی از حیات جست‌وجو را ادامه داد. قطعا حیات میکروبی به‌اندازه‌ی داستان‌های فرازمینی‌های هوشمند هیجان‌انگیز نیست؛ ولی علائم حیات غیرهوشمند بسیار متداول‌تر هستند و یافتنشان در کهکشان راه شیری آسان‌تر است.

حیات شامل حیات هوشمندی است که روی زمین به تکامل رسیده است. با‌این‌حال، ویژگی شاخصی درباره‌ی زمین وجود ندارد و زمین هم یکی از دنیاهای تصادفی در کهکشان است. در‌نتیجه، اگر امکان تکامل هوشمند در زمین وجود دارد، باید به‌قدری متداول باشد که بتوانیم علائم تمدن‌های هوشمند را همه‌جا ببینیم. به این نظریه، «پارادوکس فرمی» می‌گویند که مؤسسه‌ی SETI‌ (جست‌وجوی حیات فرازمینی) با استفاده از آن فرازمینی‌ها را جست‌وجو می‌کند.

در نگاه اول، به‌نظر واضح می‌رسد که ما در این جهان پهناور تنها نیستیم؛ در‌نتیجه اگر با‌دقت به اطراف نگاه کنیم، باید شواهدی از هوش فرازمینی را بیابیم. شاید فرازمینی‌ها در حال ارسال سیگنال‌های رادیویی برای ما هستند، شاید هم بدون هدف این سیگنال‌ها را منتشر می‌کنند و ما روزی به‌صورت اتفاقی آن‌ها را دریافت خواهیم کرد، شاید آثاری مصنوعی را از خود در منظومه‌ی شمسی به‌جای گذاشته باشند که برای نظارت بر ما طراحی شده‌اند، شاید هم در پروژه‌های اَبَرمهندسی مثل محصور‌کردن ستاره‌ی خود در انبوهی از پنل‌های خورشیدی دخالت دارند یا شاید با آلوده‌کردن ستاره‌ی خود با فلزهای سنگین اعلام حضور می‌کنند.

پس از نیم قرن جست‌وجوی هوش فرازمینی، هنوز یافته‌ای مبنی‌بر وجود آن‌ها پیدا نشده است؛ نه سیگنال رادیویی و نه اثر مصنوعی و سازه‌ی اَبَرمهندسی. امروزه پس از صد سال جست‌وجوی اختصاصی، تقریبا هیچ مدرکی از حیات هوشمند در کهکشان یا حتی در جهان پیدا نشده است.

بر‌اساس فرضیه‌ی SETI، کشف حیات هوشمند باید آسان‌تر از حیات غیرهوشمند باشد؛ زیرا موجودات هوشمند می‌توانند حضورشان را اعلام کنند. برای مثال، اگر رادیو را اختراع کرده باشند، می‌توانند سطح FM را افزایش دهند و حبابی آشکارشدنی بسازند که از منظومه‌ی آن‌ها با سرعت نور حرکت می‌کند. همچنین، اگر بتوانند بخشی از انرژی ستاره‌ی خود را برداشت کنند، می‌توانند کل منظومه‌ی خورشیدی خود را جابه‌جا کنند. اگر به فناوری سفرهای میان‌ستاره‌ای دست یافته باشند، می‌توانند مانند علف هرز در کل کهکشان توزیع شوند.

بااین‌همه، یک جای کار اشتباه است. صرف‌نظر از اینکه حیات هوشمند طبق تصورات متداول باشد یا به‌هیچ‌وجه آشکار نشود، به‌نظر نمی‌رسد SETI خیلی زود بتواند ثمره‌ی تلاش‌هایش را ببیند. در‌نتیجه، شاید بهتر است به‌جای تمرکز بر تمدن‌های فرازمینی پیشرفته، صرفا روی حیات فرازمینی تمرکز کنیم. این حیات شامل موجودات زنده‌ی تک‌سلولی شناور در اقیانوس‌ها یا خز‌های موجود در سنگ‌ها یا اولین نشانه‌های موجودات پیچیده است.

قطعا این اَشکال حیات به‌اندازه‌ی حیات هوشمند پرسرو‌صدا نیستند؛ اما بدین‌معنی نیست که نامرئی هستند. در‌واقع، یکی از شاخصه‌های اصلی هر نوع حیاتی، توانایی خارج‌کردن یک سیاره از حالت موازنه است. برای مثال، جوّ زمین را در نظر بگیرید. با مقدار متعادلی اکسیژن شکل گرفته است. اکسیژن زیادی در سراسر جهان وجود دارد؛ اما این عنصر به‌شدت فرّار و واکنش‌دهنده است، به‌تنهایی در جوّ دوام نمی‌آورد، می‌تواند وارد فضا شود و با عناصر دیگر بیامیزد و عناصری مثل کربن‌دی‌اکسید و سیلیکن دی‌اکسید را تشکیل دهد.

حدود دو‌میلیارد سال پیش، زمین پر از موجودات زنده‌ی فتوسنتزی تک‌سلولی بود که بخش زیادی از کربن‌دی‌اکسید را خوردند و به انفجار اکسیژنی منجر شدند که جوّ زمین را فراگرفت و بدین‌ترتیب، مقدار اکسیژن از حالت موازنه خارج شد. حیات روی زمین ویژگی‌های جوّی آن را تغییر داد. وقتی سیاره‌ی فراخورشیدی دوردستی از مقابل ستاره‌ی میزبانش عبور می‌کند، نور آن ستاره قبل از رسیدن به تلسکوپ‌های زمینی از فیلتر جوّ سیاره می‌گذرد. عناصر و مولکول‌های مختلف جوّی کمی نور را تغییر می‌دهند که این تغییر را می‌توان اندازه‌گیری کرد.

به‌احتمال زیاد اولین شواهد حیات خارج از زمین می‌توانند تأثیر موجودات زنده بر تغییر موازنه‌ی سیاره را ثابت کنند. حیات غیرهوشمند شاید به‌اندازه‌ی حیات هوشمند رایج نباشد. اگرچه هنوز هیچ ایده‌ای درباره‌ی متداول‌بودن هر‌کدام وجود ندارد، موجودات ساده می‌توانند خود را نشان دهند. شاید کشف موجودات تک‌سلولی به‌اندازه‌ی جنگ‌های حماسی فضایی با موجودات فرازمینی جذاب و هیجان‌انگیز نباشد؛ اما یافتن هرگونه حیات فرازمینی می‌تواند داده‌های زیادی را دراختیار دانشمندان قرار دهد.