چرا قمار فضایی بزرگ ایلان ماسک، رقیبان او را به وحشت انداخته است؟

ایلان ماسک قصد دارد یک‌بار دیگر در وضع موجود تحولی بزرگ رقم بزند و اگر موفق شود، غول‌های صنعت هوافضا که پیروز نخستین مسابقه فضایی بودند، احتمالاً هرگز در این عرصه به او نخواهند رسید. ماسک که هفته‌ی گذشته در استاربیس، تاسیسات اسپیس ایکس در تگزاس جنوبی درمقابل موشک غول‌پیکر استارشیپ ایستاده بود، وعده داد که بلندپروازانه‌ترین فضاپیمای او نخستین سفرش به مدار را در ماه‌های پیش‌رو انجام خواهد داد.

مدیرعامل اسپیس ایکس جمعه‌ی گذشته در نخستین رویداد به‌روزرسانی استارشیپ در بیش از دو سال گذشته گفت «در این نقطه، کاملاً مطمئنم که امسال به مدار خواهیم رفت. ساخت این موشک به نتیجه خواهد رسید. ممکن است برخی موانع پیش‌رو باشد؛ اما موفق خواهیم شد.»

استارشیپ به نحوی طراحی شده است تا نخستین وسیله‌ی نقلیه‌ی فضایی چندمنظوره باشد: موشکی چندبارمصرف با قابلیت سوخت‌گیری دوباره که می‌تواند شمار فراوانی سرنشین و میلیون‌ها تن بار را به‌طور مستقیم از زمین به ماه و درنهایت مریخ ببرد و این کار را بارها و بارها تکرار کند.

اگر پروژه‌ی استارشیپ به ثمر بنشیند، موفقیت‌های بزرگ پیشین ماسک ازجمله خودروهای برقی، موشک‌های چندبارمصرف مخصوص پرتاب ماهواره و نخستین کپسول تجاری متصل‌شده به ایستگاه فضایی بین‌المللی ممکن است درمقایسه با آن، دستاوردهایی متوسط به‌نظر آیند. اسکات آلتمن، مدیر گروه عملیات فضایی در شرکت ای‌اس‌آرسی فدرال به وب‌سایت پلیتیکو گفت «ما پیش‌تر می‌گفتیم عالی نیست اگر بتوانیم این نوع کارها را انجام دهیم؟»

بااین‌حال، مقام‌های ناسا و پیمانکاران هوافضای قدیمی این سازمان، پیشرفت استارشیپ را با ترکیبی از حس تحسین و ترس نظاره می‌کنند. یک لابیگر فضایی ارشد در واشنگتن که برای رقیبان اسپیس ایکس کار می‌کند و برای جلوگیری از ناراحتی مشتریانش نخواست نامش فاش شود، به پلیتیکو گفت «آن‌ها به‌طرز غیرقابل جبران درحال شکست هستند.»

نسخه‌ی آزمایشی SN9 استارشیپ روی سکوی پرتاب.

سه مأموریت قمری نخست برنامه‌ی آرتمیس ناسا در سال‌های پیش‌رو که شامل فرود انسانی در سال ۲۰۲۵ است، همگی طبق برنامه با استفاده از موشک SLS و کپسول اوراین انجام خواهند شد. درحال‌حاضر بوئینگ، لاکهید مارتین، نورثروپ گرومن، ایروجت راکت‌داین و شماری از دیگر تأمین‌کنندگان و شرکت‌های خدمات مهندسی مشغول ساخت موشک و فضاپیمای نسل بعدی ناسا هستند.

بااین‌حال تأخیر بیشتر نخستین پرواز اسپیس لانچ سیستم دست‌کم تا اواخر بهار، کارشناسان را بیش از پیش نگران کرده که موشک حتی در صورت موفقیت، با هزینه‌ی تقریبی دو میلیارد دلار به ازای هر پرتاب ممکن است بسیار گران‌قیمت باشد؛ آن هم درحالی‌که ناسا به‌منظور ساخت سکونتگاه دائمی انسان روی سطح ماه، نیازمند انجام سفرهای قمری متعدد است. این مسائل باعث شده استارشیپ که نخستین پرواز موفقیت‌آمیزش به مرز فضا را سال گذشته انجام داد، به‌ویژه برای پیمانکاران و متحدانشان در کنگره‌ی‌ آمریکا، برنامه‌ای تهدید‌آمیز باشد.

به‌گفته‌ی رد سیمبرگ، مهندس هوافضا و مشاور فضایی، استارشیپ همان‌طور که پیشرفت می‌کند، استدلال پایبندی به برنامه‌ی SLS را بیشتر تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. او گفت «به‌محض آنکه استارشیپ پایداری‌اش را با شمار زیادی پرواز به نمایش بگذارد؛ اتفاقی که ممکن است در عرض چند ماه رخ دهد، تمام سامانه‌های پرتاب کنونی را از رده خارج خواهد کرد.» سیمبرگ افزود «اگر SLS قرار نیست در هر دو سال بیش از یک مرتبه پرواز کند، در آینده بازیگری مهم در فضا به‌ویژه پس از پرواز استارشیپ نخواهد بود.»

پلیتیکو تلاش کرد تا نظر بوئینگ، پیمانکار اصلی موشک اسپیس لانچ سیستم و ناسا را درباره‌ی انتقادات از SLS یا تازه‌ترین برنامه‌های ماسک برای استارشیپ بپرسد؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها به درخواست‌ها پاسخ ندادند.

به اعتقاد سیمبرگ، بزرگ‌ترین دستاورد استارشیپ، کاهش چشمگیر هزینه‌ها خواهد بود؛ به‌ویژه برنامه‌ی اسپیس ایکس برای استفاده از تانکرها به‌منظور سوخت‌رسانی دوباره در مدار نزدیک زمین، می‌تواند هزینه‌ی بلندمدت عملیات‌ها در اعماق فضا را به‌طرز درخورتوجه کاهش دهد. سیمبرگ در مقاله‌ای تازه با عنوان «والمارت، اما برای فضا» در وب‌سایت نیو آتلانتیس نوشت «اگر اسپیس ایکس بتواند نشان دهد که موشک فوق‌سنگین جدیدش نه‌تنها چندبارمصرف، بلکه طبق اظهارات ایلان ماسک، به سرعت چندبارمصرف است، در عرصه‌ی پروازهای فضایی انقلاب رقم خواهد زد.»

ماسک روز جمعه همچنین گفت «فناوری ضروری (دستاورد رویایی مورد نیاز)، سامانه‌ی موشکی با قابلیت استفاده‌‌ی دوباره‌ی کامل و سریع است. این موفقیت هرگز درگذشته به‌دست نیامده و افراد بسیاری برای مدت‌ها آن را رویایی دست‌نیافتنی می‌دانستند.»

اسپیس ایکس هم‌اکنون در زمینه‌ی حمل‌ونقل فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS)، رقیبانش را شکست داده است. کپسول دراگون تاکنون سه مرتبه به ISS سفر کرده و پرواز بعدی‌اش را در ماه آوریل (فروردین یا اردیبهشت ۱۴۰۱) انجام خواهد داد؛ درحالی‌که نخستین پرواز کپسول استارلاینر بوئینگ که تحت قرارداد مشابه با ناسا ساخته شده است، به‌طور مداوم به تأخیر می‌افتد.

اسپیس ایکس همچنین اکنون نقشی کلیدی در برنامه‌ی قمری ناسا ایفا می‌کند. این شرکت سال گذشته مأموریت یافت تا فناوری استارشیپ را برای ساخت ماه‌نشینی به‌کار بگیرد که فضانوردان را در سومین مأموریت آرتمیس به سطح ماه حمل خواهد کرد. اسپیس ایکس در این مسیر دیگر رقیب خود بلو ارجین، شرکت موشکی متعلق به جف بزوس، بنیان‌گذار آمازون را شکست داد. بلو ارجین در صحرای تگزاس ناوگان موشک‌ها و فضاپیماهای خود را می‌سازد؛ اما هنوز هیچ موشکی را به مدار زمین پرتاب نکرده است.

آلتمن که سابقه‌ی پرواز با شاتل فضایی را دارد، می‌گوید اسپیس ایکس و فضاپیمای استارشیپ می‌توانند در برنامه‌ی قمری ناسا، فراتر از فرود تعیین‌شده برای سال ۲۰۲۵ نقشی بسیار بزرگ‌تر ایفا کنند. او گفت «ما تلاش کرده‌ایم تا اسپیس لانچ سیستم و اوراین را با هم برای برنامه‌ی آرتمیس آماده کنیم.» آلتمن با اشاره به نقشی که اکنون فضاپیمای اسپیس ایکس در فرود قمری ایفا کرده است، افزود «درحال‌حاضر، استارشیپ حلقه‌ای در آن زنجیر است. ما به این فناوری و ظرفیت نیاز خواهیم داشت.»

پرواز آزمایشی استارشیپ تا ارتفاع تقریباً ۱۰ کیلومتر.

فعلاً معلوم نیست ناسا دقیقاً چگونه استارشیپ را برای مأموریت‌های آتی به‌کار خواهد گرفت؛ اما می‌تواند برای فرودهای قمری، یک همکاری دولتی خصوصی مشابه با قرارداد سفرهای دراگون به ایستگاه فضایی به‌راه بیندازد. علاوه‌براین به‌نظر می‌آید همکاری‌ها فراتر از کاوش آسمان خواهد رفت. پنتاگون که اسپیس ایکس را برای پرتاب برخی از ماهواره‌های جاسوسی خود استخدام کرده، با هدف انجام مأموریت حمل بار نقطه به نقطه روی زمین، به فضاپیمای نسل بعدی این شرکت چشم دوخته است.

واکر که پیش‌تر در هیئت مشاوره‌ی اسپیس ایکس مشغول به کار بود، می‌گوید «استارشیپ می‌تواند بار بوئینگ سی ۱۷، (بزرگ‌ترین هواپیمای باربری نیروی هوایی آمریکا) را بردارد و ظرف یک ساعت آن به هر نقطه از جهان برساند. درحقیقت اگر اسپیس ایکس با موفقیت به نتیجه برسد، کاربردهای قطعاً بزرگی برای آن وجود خواهد داشت.»

لابی‌گر ناشناس واشنگتن در توصیف واکنش مشتریانش به سخنرانی اخیر ماسک گفت آن‌ها ارائه‌ی او را صرفاً «وعده و وعید» می‌دانند. البته رقیبان تا حدی حق دارند؛ زیرا همان‌طور که پیش‌تر در زومیت نوشتیم، بخش عمده‌ی ارائه‌ی هفته‌ی گذشته ماسک صرفاً بیان همان خیالات و آرزوهای پیشین بود. بااین‌حال دیگر نمی‌توان وعده‌های مدیرعامل اسپیس ایکس را بی‌اعتبار دانست. «مثل این است که مرتب بگویید او نمی‌تواند موفق شود؛ درحالی‌که او مرتب موفق می‌شود. من فکر می‌کنم رقیبان ترسیده‌اند. ماسک کاری کرده است که افراد غیرباورمند به او ایمان بیاورند.»