نخستین اهداف علمی تلسکوپ فضایی جیمز وب هنوز فوق ‌محرمانه هستند

تلسکوپ فضایی جیمز وب در نخستین سال عملیات‌ علمی‌اش، کهکشان‌های کوچک چرخان به دور راه شیری را مطالعه خواهد کرد، به قدیمی‌ترین ستارگان موجود در جهان نگاه خواهد انداخت و بقایای مرموز ستاره‌ای منفجرشده را تحت نظر خواهد گرفت. بااین‌حال، نخستین اهداف علمی تلسکوپ کاملاً محرمانه باقی مانده‌اند.

رصدخانه‌ی فضایی جدید ناسا به‌تازگی آینه‌هایش را با موفقیت تراز کرد و تیزبینی چشمانش را با ثبت تصویر ستاره‌ای نزدیک به نمایش گذاشت. بااین‌حال شیفتگان علم در سرتاسر جهان برای دیدن نخستین تصاویر علمی مناسب جیمز وب،‌ همچنان نفس‌هایشان را در سینه نگاه داشته‌اند. تا زمان انتشار تصاویر، احتمالاً در ماه ژوئیه (تیر یا مرداد ۱۴۰۱)، ماهیت آن اجرام مخفی خواهد ماند.

ناسا در طول کارزار پرتاب و راه‌اندازی تلسکوپ، مشغول تبلیغ آن تصاویر بوده است؛ اما پرسنل پروژه درباره‌ی اهدافشان به‌شدت ساکت بوده‌اند. جین ریگبی، دانشمند پروژه‌ی عملیات‌های تلسکوپ فضایی جیمز وب چندی پیش در جریان کنفرانسی خبری گفت: «بله، اهداف نخستین تصاویر فوق محرمانه‌ای که منتشر خواهند شد، انتخاب شده‌اند.»

بااین‌حال بسیاری از دیگر اهداف اولیه‌ی جیمز وب به اطلاع عموم رسانده شده است. ریگبی در جریان آن کنفرانس خبری تأیید کرد که مشاهدات علمی سال نخست تلسکوپ درحال‌حاضر نهایی شده است. او گفت «ما بیش از یک سال کامل علمی را انتخاب کرده‌ایم. آن اهداف و برنامه‌ها به‌طور کامل مشخص شده‌اند و آن فایل‌های کامپیوتری که به جیمز وب می‌گویند چگونه داده‌ها را بگیرد، همگی موجود هستند.»

ریگبی افزود ناسا بیش از هزار طرح پیشنهادی پژوهشی از اخترشناسان سرتاسر جهان دریافت کرد و بهترین آن‌ها را برگزید. طرح‌های انتخابی شامل رصد نور تابیده از نخستین ستارگان و کهکشان‌هایی هستند که فقط چند صد میلیون سال پس از بیگ‌بنگ در جهان ظاهر شدند.

ریگبی ادامه داد: «برای درک چگونگی شکل‌گیری کهکشان‌هایی نظیر راه شیری خودمان و سپس نحوه‌ی تکامل ‌آن‌ها درطول ۱۳٫۷ میلیارد سال از تاریخ کیهان، به گذشته نگاه خواهیم کرد.» او افزود تلسکوپ فضایی ۱۰ میلیارد دلاری جدید ناسا سیاره‌های چرخان به دور دیگر ستارگان را نیز مطالعه و جو آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل خواهد کرد.

اولیویا جونز، اخترفیزیکدان در رصدخانه‌ی سلطنتی ادینبرا اسکاتلند در یک مصاحبه به وب‌سایت اسپیس‌دات‌کام گفت ازجمله اهداف اولیه‌ای که تلسکوپ به آن‌ها نگاه خواهد کرد، ابرهای بزرگ و کوچک ماژلانی، دو کهکشان کوچک در مجاورت راه شیری خواهند بود. جونز در ۱۲ کارزار رصدی مختلف که در نخستین سال فعالیت علمی جیمز وب انجام خواهد شد، مشارکت دارد.

جونز گفت: «نخستین داده‌ای که فکر می‌کنم به‌ دست می‌آورم، به یکی از مناطق تشکیل ستاره در ابرهای ماژلانی به نام NGC 346 مربوط است. [این منطقه] در محدوده‌ی دید پیوسته‌ی تلسکوپ فضایی جیمز وب است؛ درنتیجه بدان معنا است که می‌توان آن را در هر نقطه مشاهده کرد.» جونز در ادامه افزود جیمز وب ترکیب شیمیایی این همسایگان کهکشانی ما را با جرئیات بی‌سابقه آشکار خواهد کرد. دانشمندان می‌دانند که محتوای فلزی هردو این کهکشان‌های کوچک در مقایسه با راه شیری به میزان درخورتوجهی کمتر است؛ یافته‌ای که تکامل شیمیایی متفاوت آن‌ها را نشان می‌دهد.

جونز گفت در اواخر سال، مشاهدات بر سحابی پروانه متمرکز خواهد شد. این سحابی بقایای ستاره‌ی غول‌پیکر منفجرشده‌ای است که در فاصله‌ی تقریباً ۳۸۰۰ سال نوری از ما در راه شیری قرار دارد.

اما چرا وقتی آینه‌های تلسکوپ هم‌اکنون تراز شده‌اند، باید آنقدر زیاد منتظر نخستین تصاویر علمی مناسب باشیم؟ ریگبی در کنفرانس خبری حین تراز آینه‌ها توضیح داد که مهندسان برای ثبت نخستین تصویر شفاف، فقط از یکی از چهار ابزار علمی پیشرفته‌ی تلسکوپ به نام دوربین فروسرخ نزدیک (NIRCam) استفاده کرده‌اند. به‌گفته‌ی ریگبی، سه ابزار دیگر اکنون روشن شده‌اند؛ اما برای آنکه آینه‌ها تصاویری با بهترین کیفیت علمی تهیه کنند، باید با آن‌ها تنظیم و تراز شوند.

ریگبی افزود: «ما اکنون باید تلسکوپ را با هر چهار ابزار علمی تراز کنیم تا هر یک از آن‌ها تصاویر شفاف دریافت کنند.» این فرایند تراز تا پایان ماه ژوئیه (اوایل تیر) طول خواهد کشید و سپس انتظار می‌رود مشاهدات علمی اوایل ماه بعد آغاز شود. فقط در آن زمان جهان خواهید فهمید که تلسکوپ هنگام گشودن واقعی چشمانش چه چیزهایی دیده است.