راهنمای رصد آسمان شب؛ اردیبهشت ۱۴۰۱

شاید تماشای آسمان شب از میان آلودگی نوری شهر‌ها را غیرممکن بدانید؛ ولی باید یادآوری کنیم که هنوز پدیده‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید و برای دقایقی از تنش‌های روزمره فاصله بگیرید. برای تماشای بسیاری از این رویدادها، به ابزار گران‌قیمتی نیاز ندارید و کافی است دست‌کم ۱۵ دقیقه پیش از شروع رصد به پشت‌بام یا هر فضای باز دیگری بروید تا چشم‌هایتان به شرایط تاریکی عادت کند.

حتی اگر با صورت‌های فلکی و جهت‌یابی در آسمان شب آشنا نیستید، جای نگرانی نیست؛ چراکه اپلیکیشن‌های نقشه‌ی آسمان برای گوشی‌های هوشمند با استفاده از حسگرهای موجود در این گجت‌ها، پس از تایپ نام هدف مدنظر، شما را به‌سمت آن هدایت می‌کنند. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها به قابلیت دید شب مجهز هستند تا با تبدیل تمام نور‌های موجود در صفحه‌نمایش به رنگ قرمز، به حفظ سازگاری چشم‌های شما با تاریکی کمک کنند.

اردیبهشت ۱۴۰۱، صحرگاهان شلوغی برای علاقه‌مندان به آسمان شب تدارک دیده است. همنشینی‌های پیاپی ماه و سیاره‌های منظومه‌ی شمسی، چشم‌انداز‌هایی تماشایی برای رصدگران می‌سازند. همچنین، دنباله‌دار C/2021 O3 ( PanSTARRS ) به نزدیکی خورشید خواهد رسید و ممکن است در آسمان شامگاهی درخشان شود. در این صورت در مقاله جداگانه‌ای در زومیت، اخبار این دنباله‌دار را پوشش خواهیم داد. درادامه، فهرست رویداد‌های رصدی این ماه را باهم مرور می‌کنیم.

در سپیده‌دم ۵ اردیبهشت، ماه در آسمان به نزدیکی سیاره‌ی زحل می‌رسد. در این روز، سیاره زحل ۵ درجه بالای ماه در آسمان دیده می‌شود. برای مشاهده این رویداد، دو ساعت پیش از طلوع آفتاب فرصت دارید.

یک روز پس از مقارنه‌ی ماه و سیاره‌ی زحل، ماه درکنار سیاره مریخ قرار خواهد گرفت. مانند روز گذشته، ماه پایین‌تر از سیاره‌ی مریخ قرار دارد و نزدیک به ۴/۵ درجه از آن فاصله خواهد داشت. برای رصد این رویداد، می‌توانید از ۱/۵ ساعت پیش از طلوع آفتاب به افق شرقی نگاه کنید.

در سومین روز متوالی مقارنه‌های ماه و سیاره‌های منظومه‌ی شمسی، ماه به ملاقات سیاره درخشان زهره می‌رود. در این صبحگاه، هلال کهنه‌ی ماه در سمت راست و پایین سیاره‌ی درخشان زهره با فاصله ۴/۵ درجه‌ای از آن دیده می‌شود. مانند روز گذشته، برای رصد این مقارنه ۱/۵ ساعت پیش از طلوع آفتاب فرصت دارید.

شامگاه ۸ اردیبهشت، سیاره‌ی عطارد به بیشترین ارتفاع خود در افق خواهد رسید و در لحظه‌ی غروب خورشید ۱۹/۵ درجه از افق فاصله خواهد داشت. البته برای رصد آن باید دست‌کم تا ۳۰ دقیقه پس از غروب خورشید منتظر بمانید تا آسمان کمی تاریک شود. در این زمان، ارتفاع عطارد در افق کاهش خواهد یافت و تقریباً ۱۴ درجه خواهد بود. این فاصله برای رصد سیاره‌ی عطارد که معمولاً به‌دلیل نزدیک‌بودن به خورشید در آسمان، به‌سختی دیده می‌شود، فرصتی مناسب ایجاد می‌کند. برای تماشای عطارد در این شب تا ۱/۵ ساعت پس از غروب خورشید فرصت دارید.

ماه نو در اردیبهشت ۱۴۰۱ با پایان ماه رمضان مصادف خواهد بود که رؤیت‌ آن برای مسلمانان بااهمیت است.

ماه نو در ساعت ۰۰:۵۹ نیمه‌شب یکشنبه ۱۱ اردیبهشت اتفاق می‌افتد و تا غروب خورشید در این روز، نزدیک به ۱۹ ساعت فاصله وجود دارد. بنابراین، احتمال زیادی وجود دارد که هلال ماه نو در غروب یکشنبه مشاهده شود. باوجوداین در ایران، استفاده از ابزارهای اپتیکی برای رصد این هلال ضروری است.

دوشنبه ۱۲ اردیبهشت، هلال ماه نو در سراسر ایران با چشم غیرمسلح دیده می‌شود.

مقارنه‌ی زهره ‌و مشتری آن‌گونه که در میدان دید ۰٫۵ درجه‌ای تلسکوپ با بزرگ‌نمایی ۱۶۰ برابر دیده می‌شود.

در صبحگاه ۱۱ اردیبهشت، پرنورترین سیاره‌های منظومه شمسی در آسمان، یعنی سیاره‌های زهره و مشتری، ملاقات نزدیکی با یکدیگر خواهند داشت. در این ملاقات نزدیک، دو سیاره فقط ۰٫۳ درجه باهم فاصله دارند و مشتری جرم کم‌نورتر است و در بالای سیاره درخشان زهره قرار می‌گیرد. تماشای این رویداد جذاب چه با چشمان غیرمسلح و چه با ابزار رصدی چشم‌نواز خواهد بود. در میدان دید تلسکوپ، مشتری و قمرهایش درکنار هلال سیاره‌ی زهره تصویر زیبایی خلق می‌کنند. تماشای این رویداد را شدیدا به شما توصیه می‌کنیم.

برای دیدن این مقارنه، می‌توانید از ۹۰ دقیقه تا ۳۰ دقیقه پیش از طلوع آفتاب، به افق شرقی نگاه کنید.

پس از تاریک‌شدن آسمان در غروب ۱۲ اردیبهشت، هلال باریک ماه درکنار سیاره‌ی عطارد و خوشه‌ی ستاره‌ای پروین دیده می‌شود. در این همنشینی، سیاره‌ی ‌عطارد در میان ماه و خوشه‌ی پروین قرار می‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که هر سه در میدان دید ۵ درجه‌ای دوربین دوچشمی یا جوینده تلسکوپ در یک قاب مشاهده می‌شوند.

مقارنه‌ی ماه و عطارد و خوشه‌ی پروین آن‌گونه که در میدان دید ۵ درجه‌ای با بزرگ‌نمایی ۱۰ برابر دیده می‌شود.

این رویداد را می‌توان با چشم غیرمسلح نیز تماشا کرد؛ ولی ممکن است ستاره‌های خوشه پروین در ارتفاع کم از افق به‌راحتی دیده نشوند. همچنین با استفاده از لنز تِله، می‌توانید تصاویر زیبایی از این مقارنه ثبت کنید. برای دیدن این مقارنه، می‌توانید از زمان تاریک‌شدن آسمان (تقریباً ۳۰ دقیقه پس از غروب خورشید) تا ۶۰ دقیقه پس از غروب، به افق غربی نگاه کنید.

روز جهانی نجوم هرساله در نزدیک‌ترین تعطیلی آخر هفته به وضعیت تربیع اول ماه (زمانی که نیمی از ماه روشن و نیمی از آن تاریک است و تقریباً در شب هفتم ماه قمری اتفاق می‌افتد) بین ۱۵ آوریل (۲۶ فروردین) تا ۱۵ مه (۲۵ اردیبهشت) برگزار می‌شود.

در این روز، علاقه‌مندان به ستاره‌شناسی برنامه‌هایی برای آشنایی عموم با ستاره‌شناسی و فضا برگزار می‌کنند. منجمان آماتور تلسکوپ‌های خود را به اماکن عمومی مانند پارک‌ها می‌برند و بسیاری از رصدخانه‌های شهری در‌های خود را به‌روی بازدیدکنندگان می‌گشایند تا لذت رصد آسمان را با دیگران به‌اشتراک بگذارند.

در سال ۱۴۰۱، روز جهانی نجوم در ایران جمعه ۱۶ اردیبهشت برگزار می‌شود و پس از دو سال لغو برنامه‌های میدانی به‌علت کووید ۱۹، دوباره با حضور ستاره‌شناسان آماتور و حرفه‌ای به میان مردم باز خواهد گشت.

مقارنه‌ی مریخ و نپتون آن‌گونه که در میدان دید ۰٫۵ درجه‌ای تلسکوپ با بزرگ‌نمایی ۱۶۰ برابر دیده می‌شود.

رصد سیاره‌ی نپتون با چشم غیرمسلح ممکن نیست و استفاده از ابزار اپتیکی ضروری است. بااین‌حال، پیداکردن نپتون با تلسکوپ نیز دشوار است و بدون راهنمای مناسب نمی‌توان آن را مشاهده کرد.

بامداد ۲۸ اردیبهشت فرصت مناسبی است که به‌کمک سیاره‌ی مریخ، دورترین سیاره‌ی منظومه شمسی از خورشید را رصد کنید. در این روز، نپتون فقط نیم درجه با مریخ فاصله دارد و می‌توان آن دو را هم‌زمان در میدان دید تلسکوپ مشاهده کرد. برای تماشای این رویداد از ۱۲۰ تا ۴۵ دقیقه پیش از طلوع خورشید فرصت دارید.

اگر به مقاله‌های راهنمای رصد آسمان شب علاقه دارید، دیدگاه خود را برای بهترشدن آن با زومیت به‌اشتراک بگذارید.