سطح‌نشین اینسایت ناسا قوی‌ترین و طولانی‌ترین مریخلرزههای ثبت‌شده تاکنون را شناسایی کرد
یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های مریخ، زلز‌له‌هایی است که در این سیاره رخ می‌دهند؛ لرزش‌هایی که از برخی جهات شبیه نمونه‌های زمینی آن نیستند. از سال ۲۰۱۹ دانشمندان سیاره‌شناس با استفاده از لرزه‌سنج‌های جاگذاری‌شده در فضاپیمای سطح‌نشین اینسایت به ثبت مریخ‌لرزه‌ها پرداخته‌اند. اکنون آن‌ها موفق به شناسایی فعالیت‌های مرتبط با مریخ‌لرزه‌هایی شده‌اند که در نوع خود قوی‌ترین نمونه به‌شمار می‌روند.
یکی از این زلزله‌ها با نام S0976a و قدرت ۴/۲ ریشتر در تاریخ ۲۵ اوت ۲۰۲۱ و دیگری به‌نام S1000a به بزرگی ۴/۱ ریشتر، ۲۴ روز پس از زلزله‌ی اول به‌ثبت رسیدند. این دو مریخ‌لرزه پنج برابر قوی‌تر از زلزله‌های پیشین ثبت‌شده در این سیاره هستند.
محل وقوع این مریخ‌لرزه‌ها نیز جالب توجه است؛ این دو زلزله در اعماق ناحیه‌ای به اسم منطقه‌ی سایه روی داده‌اند که درواقع آن‌سوی دیگر سیاره مریخ است؛ یعنی همان جایی که فضاپیمای اینسایت روی سطح سیاره فرود آمده است. این اولین بار است که سطح‌نشین اینسایت و حسگرهای آن موفق به ثبت مریخ‌لرزه‌ها در چنین مسافت‌های بزرگی شده‌اند.
آنا هارلستون، محقق حوزه‌ی لرزه‌شناسی سیاره‌ای از دانشگاه بریستول در انگلستان می‌گوید:
نه‌تنها این دو مریخ‌لرزه از لحاظ بزرگی و فواصل محل وقوع نسبت به نمونه‌های پیشین تفاوت زیادی دارند؛ بلکه طیف فرکانس و مدت زمان مریخ‌لرزه‌ی S1000a با تمام رویدادهای مریخی پیشین نیز متفاوت است. این دو مریخ‌لرزه در فهرست فعالیت‌های لرزه‌ای مریخ واقعاً استثناء هستند.
تیم تحقیقاتی که در برنامه‌ی ثبت فعالیت‌های لرزه‌ای مریخ فعالیت دارند مریخ‌لرزه‌ی S1000a را به‌عنوان یک رویداد برجسته‌ی لرزه‌ای توصیف می‌کنند، چون انرژی آزادشده توسط آن طیف وسیعی از فرکانس‌ها را شامل می‌شود. همچنین این مریخ‌لرزه که ۹۴ دقیقه طول کشیده، رکورددار طولانی‌ترین فعالیت لرزه‌ای است که تاکنون توسط سطح‌نشین اینسایت ثبت شده است.
دانشمندان برای تشخیص فعالیت‌های لرزه‌ای سیاره مریخ از امواج لرزه‌ای (که به آن‌ها امواج PP یا امواج SS نیز می‌گویند) استفاده کرده‌اند. این امواج از یک مسیر مشخص پیروی نمی‌کنند بلکه حداقل یک‌بار از سطح منعکس می‌شوند. مریخ‌نورد اینسایت بااستفاده از این فناوری توانسته لرزش‌هایی را شناسایی کند که در جاهای دوردست نسبت به خودش اتفاق افتاده بودند.
نقشه‌‌ی برجسته‌ی سطح مریخ که موقعیت اینسایت (مثلث نارنجی) و S0976a (نقطه‌ی صورتی سمت چپ) را نشان می‌دهد. ( از مقاله‌ی هورلستون و همکاران، رکورد لرز ای ۲۰۲۲)
یکی از دلایل برانگیخته شدن کنجکاوی دانشمندان در مورد مریخ‌لرزه‌ی S1000a این است که سطح‌نشین اینسایت موفق به شناسایی نوع دیگری از امواج به‌نام امواج Pdiff ناشی از همین مریخ‌لرزه شده است. امواج Pdiff از نوع دامنه‌کوتاه هستند که از مرز بین گوشته و هسته‌ی سیاره‌ها سرچشمه می‌گیرند. این اولین باری بود که سطح‌نشین اینسایت موفق به ردیابی امواج Pdiff می‌شد. همچنین برپایه‌ی نشانه‌های موجود، مریخ‌لرزه‌ی S1000a در پوسته و نزدیکی سطح مریخ روی داده است. هورلسوتن در این‌مورد می‌گوید:
طیف فرکانس S1000a بیشتر شبیه به خانواده‌ای از لرزه‌ها است که طبق مدل‌سازی‌ها در نزدیکی سطح اتفاق می‌افتند. بنابراین فکر می‌کنیم این مریخ‌لرزه از نوع پوسته‌ای و منشأ آن نزدیک به سطح بوده است. از طرف دیگر S0976a شبیه رویداد‌هایی است که عموماً در گودال سربروس دیده می‌شود. این ناحیه‌ی ترک‌دار در سطح مریخ طبق برآوردهای ما ۵۰ کیلومتر طول دارد و به‌نظر می‌رسد که منشأ مریخ‌لرزه‌ی S0976a دارای همان مکانیزم عمیق مشابه با فعالیت‌های لرزه‌ای در این ناحیه باشد.
هر دوی این مریخ‌لرزه‌ها در مرکز منطقه‌ی سایه روی داده‌اند، ناحیه‌ای از مریخ که فضاپیمای سطح‌نشین اینسایت نمی‌تواند به‌طور مستقیم امواج P و S ناشی از فعالیت‌های لرزه‌ای را تشخیص دهد. بااین‌حال دانشمندان می‌گویند منشأ این نوع امواج ناشی از مریخ‌لرزه‌ی S0976a دره‌ی عمیق و بزرگ مارینر بوده است.
دره‌ی مارینر که یکی از بزرگ‌ترین دره‌های منظومه‌ی خورشیدی است و پیش از این به‌عنوان یکی از خاستگاه‌های احتمالی مریخ‌لرزه‌ها نزد سیاره‌شناسان شناخته‌شده بود؛ اما این اولین بار است که وقوع یک زلزله در این ناحیه عملاً به‌ثبت رسیده است. گرچه دانشمندان هنوز موفق به ردیابی محل دقیق منشأ مریخ‌لرزه‌ی S1000a نشده‌اند؛ بااین‌حال به‌طورکلی می‌دانند که این زلزله کجا روی داده است.
بیشتر فعالیت‌های لرزه‌ای که پیش از دو زلزله‌ی اخیر در مریخ به‌ثبت رسیده بود در فاصه‌ی چهل درجه‌ای سطح‌نشین اینسایت روی داده بودند؛ اما داده‌های به‌دست آمده از این دو مریخ‌لرزه این فرصت را دراختیار دانشمندان قرار می‌دهند تا بخش‌های بیشتری از سیاره‌ی سرخ را نمونه‌برداری لرزه‌ای کنند. ساواس سیلان، ژئوفیزیک‌دان مؤسسه‌ی فناوری فدرال زوریخ در سوئیس می‌گوید:
ثبت اتفاقاتی که در مرکز منطقه‌ی سایه روی می‌دهند برای فهم بهتر ما از سیاره مریخ بسیار حائز اهمیت است. پیش از این مریخلرزههای اخیر، اکثر فعالیت‌های لرزه‌ای مریخ در فاصله‌ی چهل درجه‌ای سطح‌نشین اینسایت روی داده بود. وقتی منشأ فعالیت لرزه‌ای در مرکز منطقه‌ی سایه قرار گرفته باشد امواج انرژی ناشی از آن از نواحی مختلف مریخ عبور می‌کند و درنتیجه می‌توانیم از مناطق جدیدی از این سیاره نمونه‌برداری لرزه‌ای کنیم.
نظرات