احتمال ۱۰ درصدی برخورد لاشه موشک‌ها به انسان در یک دهه آینده

لاشه موشک‌ها و فضاپیماهایی که به صورت‌ مهارنشده‌ای وارد جوّ زمین می‌شوند، ممکن است تلفات جانی داشته باشند. پژوهشگران با ابراز نگرانی از این موضوع از لزوم اقدام جدی در این رابطه صحبت می‌کنند. نشریه نیوساینتیست گزارش می‌دهد، تعداد موشک‌هایی که همه‌ ساله به مدار زمین فرستاده می‌شوند، در سال‌های اخیر روند صعودی داشته‌اند. در این میان، در سال ۲۰۲۱ شاهد یک رکورد بی‌سابقه بودیم. در این سال ۱۳۵ موشک با موفقیت به فضا پرتاب شد.

بسیاری از این موشک‌ها دو مرحله‌ای هستند و پس از اینکه ماهواره‌های خود را به مدار می‌رسانند، از موشک جدا می‌شوند. همین قطعات بعدا به صورت کاملاً مهارنشده‌ای روی زمین سقوط می‌کنند. برآورد می‌شود، طی ۳۰ سال اخیر بیش از ۱۰۰۰ لاشه‌ موشک به صورت مهارنشده‌‌ای مجددا وارد جوّ زمین شده باشند.

لاشه یک موشک لانگ مارچ چینی که در آخرین روزهای سال ۲۰۱۴ در استان گوئیژو چین سقوط کرد.

بسیاری از زباله‌های فضایی اتفاقی در نقطه‌ای از زمین که اکثر اوقات اقیانوس‌ها هستند، سقوط می‌کنند. بااین‌حال، در برخی موارد شاهد سقوط لاشه‌ی فضاپیماها در خشکی نیز هستیم. در ماه مه سال ۲۰۲۰ لوله‌‌ای ۱۲ متری که تصور می‌شد بقایای لاشه یک موشک چینی باشد در دهکده‌ای در ساحل عاج در غرب آفریقا سقوط کرد. در آوریل ۲۰۲۲ نیز قطعه‌ای از یک موشک چینی در نزدیکی یک دهکده در هند سقوط کرد. در یک سانحه مشابه دیگری که بازهم مربوط به موشک‌های چینی بود، بقایای موشک لانگ مارچ در دسامبر ۲۰۱۴ در استان گوئیژو چین سقوط کرد.

هم‌اکنون مایکل بایرز از دانشگاه بریتیش کلمبیا، کانادا و همکارانش تمام اطلاعات ۳۰ سال اخیر درباره سقوط زباله‌های فضایی به زمین را بررسی کرده‌اند. یافته‌های این تیم تحقیقاتی از احتمال ۱۰ درصدی تلفات جانی در سوانح برخورد زباله‌های فضایی در دهه آینده خبر می‌دهد. خطر برخورد لاشه‌ موشک‌ها و فضاپیماها در کشورهای توسعه‌نیافته نزدیک به خط استوا که تراکم جمعیت در آنجا بالا بوده و اکثر موشک‌ها نیز بر فراز این نواحی حرکت‌ می‌کنند بالاتر است.

بایرز به شرکت‌ها و نهادهای هوافضایی توصیه می‌کند، سوخت اضافی را برای فرود موشک‌ها در نواحی خالی از سکنه به کار ببرند. او در ادامه گفت: «این روند باید متوقف شود. حالا موشک‌های پیشرفته‌ای وجود دارند که می‌توانند به جای قمار مرگ و زندگی با ساحل عاج و هند، جلوی بازگشت‌های مهارنشده به جوّ زمین را بگیرند. آیا کسی می‌تواند اطمینان دهد که لاشه‌ی بعدی در مرکز شهر بمبئی سقوط نمی‌کند؟»

پژوهشگران از لزوم انعقاد یک توافق بین‌المللی برای حذف تدریجی ورود مهارنشده اشیاء فضایی به جوّ صحبت می‌کنند.

جاناتان مک‌داول، پژوهشگر مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین می‌گوید که مرحله‌های موشک‌ها در مدار زمین بدل به مشکل بزرگی شده‌اند. او در ادامه توضیح می‌دهد، با باقی‌ماندن مراحل موشک‌ها در مدار زمین، احتمال برخورد، همواره وجود دارد. در همین حال، این قسمت‌های موشک ممکن است به دلیل سوختی که دارند منفجر نیز شوند. مک‌داول تنها راه مطمئن برای جلوگیری از منفجر نشدن موشک‌ها را خارج کردن آن‌ها از مدار زمین می‌داند.

رام جاخو از دانشگاه مک‌گیل در مونترال، کانادا می‌گوید، در صورتی که بقایای موشکی باعث آسیب‌ به اموال یا تلفات جانی روی زمین شود، می‌توان طبق مفاد معاهده بین‌المللی اشیاء فضایی (۱۹۷۲) تحت لوای سازمان ملل ‌متحد اقدام قانونی کرد. اجرای این معاهده سابقه دارد. کانادا پس از سقوط یک ماهواره شوروی در خاک این کشور در سال ۱۹۷۸، سه سال بعد غرامتی حدود ۳ میلیون دلار کانادا (معادل ۲٫۳ میلیون دلار آمریکا) را از دولت اتحاد جماهیر شوروی گرفت. به همین دلیل این معاهده دوباره هم می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

• جهان در انتظار دانستن محل سقوط موشک چینی
• از بین بردن زباله‌های فضایی یک گام دیگر به واقعیت نزدیک شد

جاخو تردیدی ندارد که در آینده یک سانحه جدی دیگر رخ می‌دهد. برخی از شرکت‌های هوافضا مانند اسپیس ایکس مرحله اول موشک‌های خود را پس از پرتاب به صورت هدایت‌شده فرود می‌آورند. بااین‌حال، مراحل دوم موشک‌ها که ماهواره‌ها را به مدار نهایی می‌رساند، به جای بازگردانده شدن به درون جوّ زمین در فضا رها می‌شوند.

بایرز لزوم انعقاد یک توافق بین‌المللی برای حذف تدریجی ورود مهارنشده اشیاء فضایی به جوّ را به‌شدت حس می‌کند. در همین حال، به عقیده بایرز، نیاز است که برخی موشک‌های قدیمی‌تر کاملاً از رده خارج شوند یا اینکه تغییراتی در طراحی آن‌ها اعمال شود.