خورشیدگرفتگی جزئی ۳ آبان ۱۴۰۱ را از دست ندهید

خورشیدگرفتگی‌ها همواره از شگفت‌انگیزترین رویداد‌های طبیعی برای انسان‌ها بوده‌اند. حضور دائمی خورشید در آسمان و تابش همیشگی آن، از بدیهیات ذهن هر یک از ما است و همین بدیهی بودن باعث می‌شود تاریک شدن آن، هرچند کوتاه و اندک، باعث تعجب ما شود.

در گذشته، به‌دلیل دانش ناکافی، این پدیده نیاکان ما را غافلگیر کرده و می‌ترسانده. این ترس باعث داستان‌پردازی‌های بسیاری در میان اقوام مختلف درباره‌ی آن شده است.

امروزه با گسترش ابزارهای اطلاع‌رسانی، بسیاری از افراد، مانند شما که این نوشته را می‌خوانید، پیش از رویداد از آن با خبر می‌شوند و دیگر غافلگیری‌ای در کار نیست. اما همچنان تماشای رویدادی نادر، بسیاری را برای تماشای آن وسوسه می‌کند و از مدت‌ها قبل برای رصد خورشیدگرفتگی برنامه‌ریزی می‌کنند. حتی بعضی از علاقه‌مندان، راهی سفر‌های دور و درازی می‌شوند تا در محل مناسب برای رصد یک خورشیدگرفتگی قرار بگیرند.

امروز یکی از این رویداد‌های نادر روی خواهد داد و ما این فرصت را داریم که در سرتاسر ایران آن را مشاهده کنیم.

امروز، سه‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۱، ماه از مقابل خورشید گذر خواهد کرد، ولی تمام سطح آن را نمی‌پوشاند. این نوع از خورشیدگرفتگی را «خورشیدگرفتگی جزئی» می‌نامند. در این حالت، خورشید در آسمان شبیه به هلال ماه دیده می‌شود و بسته به مکان شما روی سیاره زمین، این هلال باریک‌تر یا پهن‌تر خواهد بود.

این خورشیدگرفتگی، از اروپا، مرکز و غرب آسیا و شمال شرقی آفریقا دیده می‌شود. بیشترین میزان گرفت در روسیه و شمال قزاقستان (٪۸۲ گرفتگی قرص خورشید) قابل مشاهده است. در ایران، بیشترین میزان گرفت در شمال‌شرقی کشور و در استان خراسان شمالی با ۶۲ درصد گرفتگی اتفاق می‌افتد و با حرکت به سمت جنوب از میزان آن کاسته می‌شود؛ به صورتی که در چابهار میزان گرفت به ۴۰ درصد می‌رسد.

می‌توانید شرایط گرفت در محل سکونت خود را در نقشه‌ی زیر بررسی کنید.

زمان آغاز، اوج و پایان گرفت نیز بسته به مکان رصد متفاوت خواهد بود. این گرفت در شمال‌غربی کشور زودتر آغاز شده و زودتر به پایان می‌رسد و در جنوب‌شرقی دیرتر اتفاق می‌افتد.

در تهران، خورشیدگرفتگی در ساعت ۱۳:۴۱ آغاز می‌شود و در ساعت ۱۴:۵۸ به اوج می‌رسد (٪۵۵). سرانجام در ساعت ۱۶:۰۹ قرص ماه از مقابل خورشید کنار می‌رود و گرفت به پایان می‌رسد.

برای اطلاع دقیق از زمان آغاز و پایان گرفت و مشاهده‌ی شبیه‌سازی عبور قرص ماه از مقابل خورشید در محل سکونت خود، می‌توانید از این لینک استفاده کنید. در نوار جستجو، نام شهر خود را وارد و انتخاب کنید و از بین نتایج نمایش داده شده، شهر خود را انتخاب کنید.

هرگز مستقیماً با چشم به خورشید نگاه نکنید. نور خورشید می‌تواند به شبکیه چشم شما آسیب دائمی وارد کند و در شرایط شدید، باعث نابینایی شود.

شاید فکر کنید در زمان خورشیدگرفتگی، با کاهش نور خورشید، می‌توانید با چشم به خورشید نگاه کنید؛ ولی حتی زمانی که یک درصد از قرص خورشید آشکار باشد می‌تواند به چشمان شما آسیب برساند.

عینک‌های آفتابی، فیلم دوربین‌های عکاسی آنالوگ، صفحه‌ی عکس رادیولوژی، شیشه‌های دودی، فویل‌های آلومینیومی نازک (زر ورق) و طلق‌های رنگی به هیچ وجه از چشم دربرابر نور خورشید محافظت نمی کنند. برای رصد ایمن خورشید باید از دوربینِ سوراخ‌سوزنی یا عینک‌های تأییدشده‌ی رصد خورشید استفاده کنید.

دوربین سوراخ‌سوزنی

دوربین سوراخ‌سوزنی ایمن‌ترین روش تماشای خورشیدگرفتگی است. این ابزار از یک صفحه و روزنه‌ای که در آن ایجاد شده، تشکیل می‌شود. نور با عبور از این روزنه، تصویری از خورشید را در سطح مقابل ایجاد می‌کند. می‌توانید این ابزار را با وسایل دردسترس برای خود بسازید. همچنین، یک آبکش با حفره‌های دایره‌ای، مانند دوربین سوراخ‌سوزنی عمل می‌کند، با این تفاوت که هم‌زمان چندین تصویر از خورشید را خواهید دید.

خورشیدگرفتگی در آبکش

عینک‌های مخصوص رصد خورشید باید بتوانند مانع عبور ٪۹۹٫۹۹۹ از نور خورشید شوند. این عینک‌ها باید مطابق استاندارد ISO 12312-2 باشند.

در صورتی که به این عینک‌ها دسترسی ندارید یا زمان کافی برای تهیه آن‌ها وجود ندارد، می‌توانید از شیشه‌های جوشکاری با شماره‌ی مناسب استفاده کنید. این شیشه‌ها در ابزارفروشی‌ها با قیمتی نسبتاً کم قابل تهیه هستند. برای رسیدن به حفاظت مورد نیاز برای رصد مستقیم خورشید، باید از شیشه‌ی شماره ۱۳ و بالاتر استفاده کنید. پیدا کردن شیشه‌ی جوشکاری با این شماره‌ها ممکن است دشوار باشد ولی می‌توانید با روی هم قرار دادن دو شیشه‌ی شماره ۷، به محافظتی معادل شیشه‌ی شماره ۱۳ برسید. به نظر می‌رسد شیشه‌ی شماره ۹ در بازار ایران رایج‌تر است؛ با روی هم قرار دادن دو شیشه‌ی شماره ۹، محافظتی برابر با شیشه‌ی شماره ۱۷ خواهید داشت که برای رصد خورشیدگرفتگی مناسب است.

شیشه‌های جوشکاری بهترین روش برای رصد خورشیدگرفتگی نیستند ولی به‌عنوان جایگزین ارزان‌قیمت و دردسترس برای عینک‌های مخصوص خورشیدی، کاملاً ایمن هستند.

بنابراین به جای سهل‌انگاری و رصد ناایمن خورشیدگرفتگی، حتماً از شیوه‌های توصیه شده استفاده کنید.

خورشیدگرفتگی بعدی در ایران در ۱۱ مرداد ۱۴۰۶ خورشیدی روی می‌دهد؛ پس اگر رصد خورشیدگرفتگی امروز را از دست بدهید، باید نزدیک به ۵ سال دیگر در انتظار بنشینید. بنابراین، فرصت را از دست نداده و با رعایت شیوه‌های ایمن، از رصد این پدیده‌ی زیبا لذت ببرید.